Het Atomium heeft nieuwe directrice: 'Waarom geen voetgangerszone aan de Heizel?'

Met Julie Almau Gonzalez heeft het Atomium per 1 april een nieuwe directrice met ervaring in eigen huis. Door onder meer kleine concerten te organiseren en de horeca te versterken, wil de ex-adjunct en opvolgster van pensionaris Henri Simons in eerste instantie vooral meer Brusselaars en Belgen over de vloer krijgen. En de Heizelvlakte moet haar troeven beter uitspelen.

Julie Almau Gonzalez woont al een tijdje in Schaarbeek, maar ze is een echte Marollienne. “Mijn Waalse grootvader en Brugse grootmoeder hadden een kruidenierszaak in de Marollen, en daarnaast heb ik een Spaanse vader. Ik kom dus uit een multiculturele, eerder volkse familie, en dankzij de Brusselse scholen – de ene al wat meer dan de andere – heb ik mijn horizon en mijn geest nog verruimd.” Almau Gonzalez werkte na haar studies anderhalf jaar op het kabinet van de Brusselse schepen van Cultuur en Stedenbouw Henri Simons, die tegelijk voorzitter van de vzw Atomium was, en daar directeur werd, toen Ecolo in de turbulente nadagen van de verkiezingen van 2006 uit het schepencollege verdween.

Campagne voeren in de politiek was niet echt haar ding, zegt Almau Gonzalez over die korte periode in de politiek. Ze legde zich vooral toe op dossiers, met name in de toeristische sector. In 2006 verhuisde ze daarom mee naar het Atomium, dat in dat jaar van de renovatie een nieuwe equipe aan het samenstellen was. Ondertussen was ze er al zeven jaar adjunct-directrice, en sedert twee jaar, na het inschuiven van het Design Museum Brussels (voorheen ADAM) in het organigram, adjunct van de directeur-generaal. “Ik had een coup de foudre met de toeristische sector, omdat die veel werkgelegenheid schept, omdat de private en de publieke sector er elkaar tegenkomen, en omdat verschillende categorieën van de bevolking er solidair zijn. Of je voor een museum werkt, een restaurant openhoudt of het Atomium bestuurt, je wil samen Brussel als bestemming promoten. Zo heb ik dus ook het Atomium herontdekt, dat ik als kind natuurlijk al had bezocht. Dat gebouw en zijn structuur zijn zo uitzonderlijk in de wereld dat de fascinatie en verbeelding blijven.”

Speelt het Atomium vandaag voldoende zijn rol als toeristische attractiepool en symbool van stad en land?
Julie Almau Gonzalez: Ik denk dat we op dat vlak tevreden mogen zijn. Het Atomium is een landmark van stad, regio en land. Het partnerschap met Visit Brussels en de Stad Brussel is sterk. Het is aan ons om die rol als uithangbord ook blijvend inhoudelijk gestalte te geven. Toen het Atomium na de renovatie in 2006 heropende, was er weinig nodig om mensen enthousiast te maken. Advertenties plaatsen was niet nodig, de mensen hadden erop gewacht, en kwamen massaal.

In 2008 volgde dan de succesvolle viering van vijftig jaar Expo 58, maar de jaren nadien zag je de bezoekerscijfers licht naar beneden gaan. We zaten toen ook in de financiële crisis. Dan weet je dat je je moet organiseren om altijd opnieuw aandacht te blijven genereren en om te anticiperen op eventuele tegenslagen zoals een crisis, de aanslagen of nu de pandemie. Dat hebben we gedaan door verschillende departementen op te zetten, voor promotie, sales, vertegenwoordiging in het buitenland, contacten met touroperators, communicatie en marketing ... Al moet je je bij die departementen niet te veel voorstellen in een kleine ploeg als de onze. Meestal gaat het om één man of vrouw per departement (lacht).

2019 werd wel een recordjaar met 650.000 bezoekers. Hoe heeft u dat dan klaargespeeld?
Almau Gonzalez: Dat was het resultaat van die investeringen in de organisatie, maar anderzijds ook van een nieuwe positionering. De architecturale uitstraling van het Atomium zal altijd blijven, maar een bezoek aan ons schitterende panorama over de stad is natuurlijk een one-shot. Daarom bieden we de mensen extra's met onze tijdelijke tentoonstellingen, ook al is onze beschikbare ruimte daarvoor niet zo heel groot en zijn we geen museum. Daarnaast speelt ook Design Museum Brussels een belangrijke rol. In het begin vreesden we een beetje dat onze beide publieken te ver uit elkaar zouden liggen, maar uiteindelijk zijn ze zeer complementair gebleken. Van de mensen die het Atomium bezoeken gaat 25 tot 30 procent ook naar het Design Museum. We profiteren van elkaar. Zeker voor ons Belgische publiek, dat een derde van het totaal uitmaakt, is het wisselende programma een reden om eens terug te komen.

Toen kwam corona. In welke situatie zit u op dit ogenblik?
Almau Gonzalez: Het is moeilijk, zoals voor iedereen in alle sectoren, maar het gaat. Na de eerste schok hebben redelijk vlug kunnen reageren. Negentig procent van onze inkomsten komt uit de ticketverkoop. Als die kraan wordt dichtgedraaid, verlies je meteen negentig procent van je inkomsten. Dat is problematisch voor een gebouw dat ook behoorlijk wat vaste kosten heeft voor onderhoud, energie, bewaking en veiligheid, schoonmaak en personeel. We hebben natuurlijk vertegenwoordigers van de overheden in onze raad van bestuur, maar voor ons was het toch nieuw om naar de overheid te stappen. Voordien kregen we alleen links en rechts al eens 5.000 euro voor een tentoonstelling. Toch hebben we een miljoen euro van het Gewest en hetzelfde bedrag van de Stad gekregen. Daarmee konden we ons verlies van twee miljoen euro dekken.

Dit jaar valt nog af te wachten. We hadden natuurlijk een iets snellere hervatting verwacht, maar we doen wat we kunnen en mogen. Ook dankzij onze zeer gemotiveerde ploeg. Het is misschien wat raar om het te zeggen, maar onze mensen in het Atomium komen hier echt elke ochtend om zich voor dit monument in te zetten. Omdat we voorheen elke dag open waren, hadden we ook veel interims. Daarom kunnen we, nu we het buiten de vakanties op vier dagen per week houden, onze 38 vaste krachten behouden.

In het midden van deze crisis krijgt u in eerste instantie een mandaat van een jaar. Moet u zich nog bewijzen?
Almau Gonzalez: De raad van bestuur kent me natuurlijk en ik ken de dossiers. Ik zit in een goede positie om te anticiperen op wat ons nog te wachten staat, en daarna ook al verder te kijken. Het is me niet om de plaats in de zon te doen, maar er is een goede relatie met de mensen van de raad van bestuur en we werken efficiënt.

Wat zijn uw plannen?
Almau Gonzalez: Tot de zomer zullen we het evenwicht moeten blijven zoeken tussen low profile functioneren en toch de uitgaven dekken. Zodra er in de tweede helft van het jaar weer meer mogelijk is, willen we in eerste instantie de relatie tussen het Atomium en het Belgische publiek redynamiseren. De liefde van de bevolking is er, maar dat vertaalt zich nog niet per se in evenredig veel bezoeken. Daarom willen we mee onze schouders zetten onder de pool Heizel als bestemming, door zelf een groter cultureel en dynamisch aanbod te creëren, zodat mensen redenen hebben om vaker te komen en langer te blijven.

In het tentoonstellingsprogramma willen we zeker de digitale kunsten op de voorgrond brengen, omdat we daar al goede ervaringen mee hebben gehad. Dit jaar hebben we aan het collectief van artiesten Visual System gevraagd om voor ons de digitale installatie ID#2021 - Symbol te maken, een straf immersief visueel en auditief parcours, dat een breed publiek van kinderen, jongvolwassenen en families kan aanspreken, omdat het en wauw-effect geeft, maar ook een onderliggend maatschappelijk verhaal over vooruitgang en wetenschap vertelt.

Parallel willen we ook concerten organiseren. Er is grote nood om weer samen te komen, zeker nadat concerten zo lang onmogelijk zijn geweest. Bij dat alles willen we ook samenwerken met de Stad en Visit Brussels om onze ruimtes ter beschikking te stellen aan lokale artiesten.Ten slotte zullen we met ons restaurant en onze horeca-uitbater bekijken hoe we mensen langer hier kunnen houden, bijvoorbeeld na een concert of een tentoonstelling. Dat kan door een degustatieruimte of door het terras uit te bouwen, of door ook aparte tarieven, andere formules en andere openingsuren mogelijk te maken.

Leg nog ons uit eens hoeveel van de negen sferen ook alweer gebruikt kunnen worden?
Almau Gonzalez: De drie hangende technische bollen kan je niet exploiteren. Die zijn wel heel mooi, omdat ze de brute structuur tonen, maar ze hebben geen vloer. Het is vooral een van de ondersteunde bollen aan de zijkant die we voor privé-evenementen zoals bedrijfsfeesten en trouwfeesten verhuren, die nu onderbenut blijft. In plaats van te wachten tot bedrijven daar weer budgetten voor vrijmaken, kunnen we daar nu jazz, klassiek of elektro programmeren. Er is een heel goede akoestiek.

U spreekt van een 'pool Heizel', maar ondanks afgeblazen en onzekere plannen als NEO I en II kan dat toch geen coherent georganiseerde en geëxploiteerde stedenbouwkundige ruimte worden genoemd.
Almau Gonzalez: Daar moet nog in geïnvesteerd worden, maar er zijn al dingen mogelijk. Met het Atomium, het Digital Museum, Mini-Europa, Brussels Expo en de vele nog ondergewaardeerde groene ruimtes en parken kan je op de Heizel makkelijk een dag doorbrengen. De Groene Wandeling passeert hier ook.

Idealiter zou het autoverkeer niet zo dichtbij mogen komen. Dat zou de ambiance ten goede komen. Een speelplein is er niet, maar de esplanade wordt wel zo gebruikt. De link tussen het Atomium en het Museum kan ook visueel en infrastructureel worden versterkt. Het is een kwestie van communicatie, bewegwijzering en infrastructuur, maar die past in de politieke ambitie om het patrimonium en de cultuur buiten de Vijfhoek te promoten. Daar willen we ook een motor in zijn.

Hoe zit het met de hinder door betogingen en illegale straatraces?
Almau Gonzalez: Met de betogingen valt het mee. Als die er zijn, gaat het niet om de grote massa. De politie kijkt er goed op toe en het is zeker niet zo dat ons imago gegijzeld wordt. Autoraces zijn er wel nog altijd, al wordt er nu wel beter tegen opgetreden. De vraag is natuurlijk of het niet logisch zou zijn dat ook op deze plek in de stad op zijn minst wat snelheidsbeperkende infrastructuur zou worden aangelegd. En ja, wij zouden ook best voorstander zijn van een voetgangerszone hier.

Over imago gesproken. Onlangs stond er een opvallende rode muts van Te Gek!? op de bovenste bol. Wat is het beleid rond zulke acties?
Almau Gonzalez: We krijgen heel veel aanvragen en die komen ook meestal van goede doelen. Maar op technisch vlak betekent het wel telkens een uitdaging, en ook wat ons imago betreft moeten we het evenwicht vinden. Te Gek!? kwam in een periode waarin we allemaal gaven om de mentale gezondheid van de mensen, en het Atomium kon die bezorgdheid naar de hele bevolking uitdragen. We zullen dat soort acties wel beperken, want we kunnen niet het hele kalenderjaar als publiciteitspaal dienen.

Nog een dossier is de bescherming van het Atomium als monument. Is dat belangrijk?
Almau Gonzalez: Het Atomium is ooit gebouwd voor zes maanden en is dus uiteraard nooit vergund. Dat kunnen we vrij eenvoudig regulariseren, al is het juridisch niet meteen nodig. Bescherming is nog iets anders en staat los van een vergunning. We zijn daar op zich niet tegen, niemand is dat, maar we moeten de voorwaarden wel goed bekijken, omdat we onszelf natuurlijk niet mogen vastzetten als er eens dringende werken zouden nodig zijn. Je kan geen drie maanden wachten op toestemming van de Commissie Monumenten en Landschappen om een lek te herstellen.

Is duurzaamheid nog een aandachtspunt?
Almau Gonzalez: Tijdens de renovatie is er gewerkt aan de isolatie en de ventilatie, het staal is vervangen door roestvrij inox. Het is duidelijk dat er nog werk is en op lange termijn willen we daarin samen met Beliris vooruitgang boeken. Maar een passiefgebouw zal het Atomium zonder een nieuwe technologische revolutie nooit worden.

Werkt zo'n vzw van privaat recht met een politieke raad van bestuur overigens makkelijk?
Almau Gonzalez: Het geluk dat we hebben is dat we in normale omstandigheden in staat zijn om te functioneren met eigen inkomsten en dat we ook overschotten opzij kunnen zetten als provisie voor toekomstige kosten en onderhoudswerken die een nieuwe renovatie overbodig zullen maken. Daardoor is er ook een grote vrijheid van organisatie en programmatie, al heeft het Atomium natuurlijk zo'n belangrijk imago dat je ook zal worden aangesproken als iets niet oké is.

De digitale expo ID#2021 - Symbol van het collectief Visual System loopt sinds dit weekend, www.atomium.be