Pianist Florian Noack keert terug naar de roaring twenties

Om de jubileumeditie van Festival Musiq3 extra in de verf te zetten, duiken pianist Florian Noack en zijn Fratres Trio in het repertoire dat de roaring twenties zo feestelijk maakte. “Op het snijpunt van jazz, klassiek, variété en avant-garde kon er toen heel veel.”

Pianist Florian Noack is een graag geziene gast op het Festival Musiq3, de Franstalige tegenhanger van het Klarafestival. Vorig jaar bracht hij in Studio 4 van Flagey nog een versie van de Jungle Book-klassieker 'I wanna be like you' voor de zonder publiek opgenomen radio- en tv-uitzending, die het festival in coronatijden toch een feestelijk tintje gaf. Ook toen paste zijn passage binnen het festivalconcept: klassieke muziek, maar dan vrolijk, toegankelijk en met een knipoog naar andere muziekgenres. Dat is op deze jubileumeditie, die minstens even frivool onder de noemer 'Happy!' plaatsvindt, niet anders.

Dat we de virtuoze stamgast bij Musiq3, winnaar van tal van internationale concoursen en awards, aan Vlaamse kant amper kennen, heeft deels te maken met de taalgrens die het Belgische klassiekemuziekveld nog steeds opdeelt. Maar ook met zijn onconventionele parcours. Noack werd geboren in Brussel, groeide op in Eigenbrakel, waar hij op zijn vierde piano begon te spelen, en liep vanaf zijn twaalfde twee jaar school aan de Muziekkapel Koningin Elisabeth. Maar enkele jaren later verkaste hij naar Keulen, om er les te gaan volgen bij zijn favoriete leraar, de Russische pianist en componist Vassily Lobanov. Sindsdien is hij blijven pendelen tussen Duitsland en België.

“Laten we zeggen dat ik voor de pandemie op een normale maand gemiddeld tien dagen in Keulen was, vijf in België en de overige vijftien onderweg voor concerten, residenties, repetities en opnames.” Noack vertelt het ons op een terras aan station Luik-Guillemins, voor hij straks weer op de trein richting Keulen springt. Op uitnodiging van het Koninklijk Filharmonisch Orkest van Luik heeft hij zopas muziek opgenomen van de Belgische componist en organist César Franck, wiens 200e verjaardag volgend jaar herdacht zal worden met een nieuwe cd-box. “Ik mocht de nooit eerder opgenomen werken die hij schreef tussen zijn 13e en 15e onder handen nemen. Dan hebben we het natuurlijk nog niet over de grote Franck, maar zijn repertoire was wel al virtuoos. Het deed me een beetje denken aan Mozart en soms ook aan Mendelssohn. Net als voor het orkest was het voor mij een ontdekking.”

Weliswaar een ontdekking van een heel andere aard dan het romantische repertoire van Sergei Lyapunov, de minder bekende Russische componist die Noack al op jonge leeftijd adoreerde en waar hij intussen twee albums aan wijdde. Wat minder frivool ook dan de muziek uit de roaring twenties, die hij zowel graag solo vertolkt als met Fratres Trio. Dat ensemble met violist Fedor Rudin en saxofonist Hayrapet Arakelyan, twee medestudenten en vrienden uit Keulen, vervoegde hij in 2015 en richt aanstaande zondag met de blik van nu het vizier op een eeuw geleden. “De muziek uit les années folles interesseert me al langer. Ik zou graag een plaat maken rond het thema, met eigen arrangementen ergens tussen klassiek en jazz in. Maar ook voor het trio is het een dankbare periode. Voor onze ongewone bezetting van piano, viool en sax bestaat er niet veel repertoire.”

Kunst met kleine k
“De roaring twenties waren tussen twee crisissen een zeer complexe periode, en dat weerspiegelt zich ook in de muziek,” legt Noack uit. “Eigenlijk gebeurde er ontzettend veel tegelijk. Zo ontstond er in Frankrijk een beweging die fulmineerde tegen de kunst met de grote K, zoals Wagner in Duitsland. Een schrijver als Jean Cocteau zag kunst in simpele, banale, populaire dingen. Kunst werd als het ware gedesacraliseerd. Componisten als Ravel, Poulenc en zelfs Debussy raakten allemaal geïnteresseerd in jazz en lichte muziek en integreerden die min of meer in hun muziek. Maar ook in de avant-garde gebeurde er veel, met pakweg Stravinsky en de Amerikaanse componist George Antheil, die zijn Ballet Mécanique opvoerde en een schandaal creëerde. Het was dus een tijd waarin veel gedeconstrueerd werd, maar ook tal van nieuwe dingen het licht zagen.”

Als we vragen of hij een fan was van de bekroonde Duitse serie Babylon Berlin, die zich afspeelt in 1929 ten tijde van de Weimar­republiek, moet hij glimlachen. “Natuurlijk! Maar de muziek uit die tijd heb ik leren kennen via de film Once upon a time in America, met de geweldige soundtrack van Ennio Morricone. De film toont de VS onder meer tijdens de drooglegging net voor de Grote Depressie, en evoceert mooi dat 'ondergrondse' tijdperk. Later heb ik op een Duits festival het werk leren kennen van een Amerikaans componist gespecialiseerd in de novelty piano, een genre dat in de jaren 1920 populair werd en ontstaan was uit de ragtime, maar dan sneller. Zo heb ik een passie ontwikkeld voor Fats Waller, een jazzmuzikant die erg beïnvloed was door de stijl. Later zag ik ook de film Midnight in Paris van Woody Allen, die eveneens een goed idee geeft van dit muzikaal dolle tijdsgewricht.”

Jazz, rhythm en blues
Het programma van Fratres Trio straks focust op de feestelijke composities, veel minder op de avant-garde. Te beginnen met misschien wel een van de meest emblematische stukken uit de roaring twenties. “Het was inderdaad moeilijk om Le bœuf sur le toit van Darius Milhaud onaangeroerd te laten,” zegt Noack. “Het werd gecomponeerd in 1920, toen hij in Rio werkte als attaché aan de Franse ambassade. Vandaar de latinritmes. Het werd ook gebruikt als originele muziek bij een surrealistisch ballet van Jean Cocteau. Maar daarnaast is Le boeuf sur le toit natuurlijk ook de naam van een bekend café, dat het epicentrum zou worden van les années folles in Parijs. De lokale intelligentsia zocht er elkaar op. Iedereen met enig artistiek aanzien kwam er over de vloer: Picasso, Dalí, Stravinsky, Ravel, Coco Chanel… Twee pianisten animeerden de boel: de Fransman Jean Wiéner en de Belg Clément Doucet. Ze schreven arrangementen voor twee piano's bij de muziek van Gershwin en bouwden het cabaret uit tot een geweldige pianobar. Velen kwamen er speciaal naartoe om nieuwe muziek te ontdekken.”

Voor de roaring-twentiesset van Fratres Trio schreef violist Fedor Rudin onder meer arrangementen bij 'Summer time' en 'I got rhythm' van Gershwin, te horen in de Porgy and Bess suite. Zelf maakte Noack een nieuw arrangement bij 'Jubilee stomp', een van de twee jazz standards van Duke Ellington die in het programma zitten. “Ik ontdekte die muziek via de film The artist.” Ook hier zat de timing goed: Ellington nam 'Jubilee stomp' op met zijn bigband in 1928, een jaar voor de beurskrach. Ook Ravel duikt op, met een bluesy vioolsonate. “Net als de muziek van Milhaud en Gershwin was ook die van Ravel heel hybride. Al die verschillende facetten moeten voor voldoende contrast zorgen in het programma.”

Waarna Noack ons nog vertelt over Rio Gebhardt, een Duitse pianist-componist en generatie- en studiegenoot van Kurt Weill. “Hij stierf aan het oostfront door een bom terwijl hij een legerorkest dirigeerde. Ik moest eraan denken toen je begon over Babylon Berlin, dat eveneens een bepaalde vrolijkheid combineert met bruut geweld. Ik heb een stuk van Gebhardt opgenomen in de prachtige Solvaybibliotheek in Brussel.”

Die grotere aandacht voor mooie (lege) speelplekken is een van de positievere gevolgen geweest van de pandemie. Zo speelde Noack onlangs in de Antwerpse Handelsbeurs nog werk van Prokofjev en Lyapunov, wiens 12 transcendentale etudes hij trouwens opnam tijdens de eerste lockdown. Dat verschijnt later, eerst neemt Noack met plezier de draad weer op met een levend publiek. “Muziek is sociaal. Ook dat hebben die zotte, roerige jaren twintig bewezen.”

FESTIVAL MUSIQ3
25 > 27/6, www.flagey.be, www.lesfestivalsdewallonie.be
Fratres Trio: 27/6, 18.00, Flagey Studio 1