Weduwe Huguette over Toots: 'Hij speelde zelfs muziek in bed'

Bij leven al een held, en nu hij op 29 april honderd zou zijn geworden, krijgt Toots Thielemans een heuse tentoonstelling cadeau. Toots’ weduwe Huguette gaf de expo haar zegen. “Ik ben blij dat hij nog zoveel aandacht krijgt.”

Net voor de officiële vernissage van de tentoonstelling, in de mooie, contrasterende kaders van zowel de Koninklijke Bibliotheek (KBR) als het Paleis van Karel van Lotharingen, krijgt Huguette Thielemans er een privérondleiding van de curatoren. De flukse weduwe neemt haar tijd, reageert voortdurend, lacht regelmatig, en leert blijkbaar nog zaken bij over de carrière van haar man zaliger. Al snel wordt duidelijk dat ze nog eens zal moeten terugkomen om alles rustig in zich op te nemen. De expo behandelt Toots’ biografie, zijn instrumenten, en zijn erg diverse en baanbrekende muziek immers met zoveel documenten, foto’s, geluidsopnames, beeldfragmenten en interessante interactieve modules, dat je van een waardige hommage mag spreken. “Hij zou zo fier en ontroerd geweest zijn dat ze zoveel voor hem doen. Ik ben blij dat hij nog altijd zoveel aandacht krijgt.”

Bij de bretellen

Muziekinstrumentenmuseum Het is trouwens mede dankzij Huguette dat zoveel archiefmateriaal werd bewaard. Het is dankzij haar, samen met de Private Stichting Toots Thielemans dat zijn nalatenschap na zijn overlijden in 2016 werd overgedragen aan de KBR en het MIM. “Toots was geen verzamelaar. Wat gedaan was, was gedaan voor hem. De harmonica’s waarop hij niet meer speelde, hield ik bij. Zijn eerste vrouw (Netty de Greef, red.) verzamelde knipsels in albums, later kwam er altijd maar meer materiaal en bracht ik elk jaar alles samen in kaften in een grote kartonnen doos. Een paar gitaren hou ik nog bij mij thuis, omdat ze me aan hem herinneren. Maar als er met mij iets gebeurt dan gaat alles naar het museum.”

Op de kleine tentoonstellingsquiz over de muziek van Toots haalt Huguette zeven op tien. “Kijk naar deze lijst met composities! Ik ken ze zelf niet allemaal. Hij heeft er zoveel gemaakt dat ik een paar keer mis was.” Huguette is het ermee eens dat het niet altijd over de eeuwige klassieker Bluesette moet gaan, maar als ik haar vraag naar haar favoriete stuk, grijpt ze zelf toch ook terug naar dat nummer uit 1962, dat ontstond in een kleedkamer voor een concert aan de ULB, waar ook jazzviolist Stéphane Grappelli aanwezig was. Sindsdien kende het ontelbare versies, en als bezoeker van de expo kan je het stuk ook tot in de details ontleden. Maar daarnaast is er natuurlijk ook ‘For my lady’, dat Toots voor haar schreef.

Hoe is hun romance ook alweer ontstaan? Huguette Tuytschaever, geboren in 1948, is oorspronkelijk van Zaventem. “Van de Hoogstraat in Zaventem, zoals Toots van de Hoogstraat in Brussel was.” Eerst was ze fan, en pas daarna werd Toots haar man. “Ik hield van jazz. Nadat ik ‘Petite Fleur’ van Sidney Bechet eens had gehoord op een jukebox, liet een vriend me platen van andere jazzmuzikanten horen, waaronder van Toots. Ik heb hem dan voor het eerste echt ontmoet toen ik met een vriendin naar een concert ging in Pol’s Jazz Club in de rue de Stassart in Elsene (de gereputeerde club van Pol Lenders waar tal van internationale jazzgrootheden neersteken, red.) en van het een kwam het ander (lacht). Hij stond daar op het podium op een hoogte en ik zei ‘J’aime bien vos bretelles.’ ‘Oui,’ zei hij, ‘mais je viens avec.’ Alleen was hij toen nog met zijn vrouw en bleef hij haar trouw. Toen hij kort daarna weduwnaar werd (in 1976 overleed Netty, red.), was ik nog vrijgezel …”

Lievelingstrui

De tentoonstelling begint natuurlijk met Jeanke Thielemans’ jonge jaren in Brussel. Eerst woonde hij in de Marollen, waar zijn ouders café ’t Trapken af uitbaatten. Vanaf 1927 werd dat Molenbeek, waar zijn zus Mariette geboren werd. We zien Toots’ geboorteakte, een schoolrapport, een briefje aan zijn ouders in wat Huguette zijn kleine kaboutergeschrift noemt. Toots’ eerste opname dateert van 1943, en in 1951 trok hij al naar de Verenigde Staten. Daar bracht de fluiter met zijn gitaar vóór hij Huguette kende het grootste deel van zijn tijd door. Na hun huwelijk in 1980 wisselden ze New York dan af met Molenbeek, Anderlecht, Grimbergen, en uiteindelijk Terhulpen. “In New York was hij gelukkig. Daar hadden we een pied-à-terre met een open haard. Zijn vader had gezegd: ‘Als je een appartement bezoekt om te kopen, ga dan in het midden van de living staan en spring. Si ça ne craque pas, c’est bon.’ Zo heeft hij het eerste appartement dat we zagen meteen gekocht (lacht).” Een jaar na hun huwelijk deed een beroerte Toots wel in het ziekenhuis belanden. Hij bleef een tijdlang weg van de podia. Volgens Huguette is het vooral jazzgitarist Philip Catherine die hem toen weer heeft kunnen motiveren.

Om alle internationale grootheden met wie Toots speelde opgesomd te zien, om alle platen en alle filmscores weer te beluisteren waar hij de hand in had, moet u dus naar de tentoonstelling. Huguette heeft daarnaast ook oog voor de stijlkeuzes van manlief in de loop der jaren. Ze herkent het hemd met korte mouwen dat ze allebei het ‘Billy Joel-hemd’ noemden, omdat Toots het een eerste keer droeg bij de opnames van Leave a tender moment alone. Er is ook die grijze lievelingstrui die telkens weer opduikt in interviews en op foto’s. Die vindt Huguette gelukkig nog oké. Ze heeft meer moeite met het halflange haar dat Toots even had in de jaren zeventig, nog voor ze hem kende. “Toch goed dat ge mij nog zijt tegengekomen,” roept ze naar een van de vele schermen waarop Toots aan het woord is.

In ieder geval bleef het ketje dat het tot baron schopte gedurende zijn hele leven zijn lijfspreuk ‘Sois toi-même, pas plus, pas moins’ trouw. “Als het over muziek ging, was hij een babbelaar, maar anders was hij eerder timide en stond ik meer in voor de public relations. Zijn leven draaide rond de muziek. Ook een beetje rond mij, maar de competitie was hevig (lacht). Hij keek ook weleens naar natuurdocumentaires op televisie, maar meestal was hij aan het spelen, tot in zijn bed toe. Vooral op zijn gitaar. Op zijn mondharmonica minder, tenzij om uit te zoeken hoe hij met minder noten nog meer kon zeggen.”

Door Huguettes verhuizing naar Rixensart, covid, en haar wankele gezondheid, is het tegenwoordig stiller dan destijds in New York, maar ze klaagt niet. “Soms is het moeilijk om hem te moeten missen, maar die veertig jaar samen waren een gelukkige tijd met veel mooie momenten. Ik was altijd blij naast hem wakker te worden.”

Toots 100. The Sound of a Belgian Legend’, KBR (ingang) & MIM > 31/8, www.kbr.be