David Claerbout krijgt eindelijk retrospectieve in eigen land

David Claerbout is een grote naam in de internationale kunstwereld. Hoewel de (video)kunstenaar wereldwijd in zowat elk toonaangevend museum heeft geëxposeerd, had hij nooit eerder een overzichtstentoonstelling in eigen land. Daar komt met De tijd die blijft - een expo van een vijftiental werken in Wiels - eindelijk verandering in.

David Claerbout (Kortrijk, 1969) maakt videokunst die de grenzen van het medium aftast. Een van zijn bekendste werken, Kindergarten Antonio Sant'Elia, 1932, lijkt een gewone archieffoto in zwart-wit van ravottende kinderen op een speelplaats met een paar bomen. Totdat de takken van de boompjes zachtjes met de wind mee bewegen. Het werk is kenmerkend voor Claerbouts artistieke praktijk die zich vaak ophoudt in het spanningsveld tussen fotografie en videokunst. Daarbij neemt de technische bravoure het nooit over van het basisidee dat wordt ontdaan van alle overbodige anekdotiek. Als geen ander slaagt Claerbout erin om op subtiele wijze een experimentele beeldtaal te combineren met een lichte vorm van melancholie.

Dit is de eerste keer dat u een overzichtstentoonstelling hebt in eigen land, terwijl uw werk al eerder te zien was van Boston over Vancouver tot Tokio. Hoe komt dat?
DAVID CLAERBOUT: Het plan om in Wiels iets te doen stond al jaren vast, ik had daar met Dirk Snauwaert al over gesproken vlak na de opening. Maar ik was toen pas van Berlijn weer naar België verhuisd, dus dat was moeilijk voor mij. We zijn het dan blijven uitstellen tot nu, maar ik vind het geen moment te laat. Ik heb een groep werken af die ik echt klaar wou hebben om aan het thuispubliek te tonen. Een thuiswedstrijd is altijd spannender. Het publiek juicht niet alleen maar woelt ook, het is het meest kritische publiek. Maar ik ben niet zenuwachtig omdat ik vind dat de tentoonstelling heel sterk is zoals ze er nu staat. Ze is anders dan ik me twee jaar geleden had voorgesteld. Ik heb veel aan de intense discussies met Dirk gehad, ze hebben de tentoonstelling alleen maar beter gemaakt. Ik vind dat ze zeer goed uitgewerkt en gebalanceerd is.

De tentoonstelling heeft een bijzondere scenografie. Kunt u daar meer over vertellen?
CLAERBOUT: We wilden vooral iets doen aan de hardheid van het gebouw. We hebben een dik, comfortabel tapijt op de vloer gelegd om een zachte sfeer uit te drukken. Het tapijt is in dezelfde kleur als de muren, in gebroken wit en in Pruisisch blauw. De werken worden direct op die kleuren geprojecteerd. De bestaande muren zijn voor een groot deel weggehaald. We hebben gespeeld met grote assen en perspectieven, en er zijn specifieke kamers gebouwd voor werken zoals The American room, dat voor het eerst in België wordt getoond. Die video gaat over klank en we hebben daarom een speciale cirkelvormige ruimte gebouwd die volledig akoestisch is geïsoleerd. De tentoonstelling heeft een heel sterke choreografie en ik denk dat ze echt iets doet met de bezoeker. Het is een zeer zachte tentoonstelling, wat een grote uitdaging was voor een gebouw als Wiels.

In de loop van de tentoonstelling worden enkele werken verwisseld. Dat is vrij ongebruikelijk. Waarom doet u dat?
CLAERBOUT: Ik doe het met de grootste omzichtigheid omdat ik weet dat het geërgerde reacties kan uitlokken. Mensen die bijvoorbeeld speciaal voor een werk komen dat er dan niet blijkt te zijn... We gaan het beperken tot twee à drie werken die na een tijdje vervangen worden door andere. Het is de eerste keer dat we die methode uitproberen. Maar ik zou het in de toekomst graag meer doen. Minder projecties tonen maar in een snellere rotatie.

Uw oeuvre gaat over het vervliegen van tijd, zoals de titel van deze tentoonstelling aangeeft. Dat tijdsverloop wordt vaak weergegeven door te werken met veranderend licht, zoals in The long goodbye en The Bordeaux piece. Hoe belangrijk is die notie van tijd?
CLAERBOUT: Het is mij in mijn werk altijd te doen om het zintuiglijke. Er zijn eigenlijk maar weinig elementen in deze wereld die zich op een manier gedragen die niet verdacht kan worden van acteren. Eén daarvan is licht. Licht en schaduwen, waardoor de passage van tijd wordt weergegeven. The long goodbye is een voorbeeld van een werk dat met het verglijdende licht speelt. In die video krijg je een paradox van versnelde en vertraagde tijd. Op het moment dat de vrouw zich omdraait en naar de toeschouwer kijkt, lijken die twee tijden samen te komen. Alsof ze in een soort heden zit. Voor mij is tijd eigenlijk mijn hamer en beitel. Ik wil de toeschouwer de natuurlijke tijd doen aanvoelen. En daar zit altijd wel een kritische knipoog naar het narratieve of literaire bij. Ik zal bijvoorbeeld doen of een onderwerp belangrijk is, zoals in Vietnam of The Bordeaux piece, maar eigenlijk is het dat niet. In dat laatste werk zie je acteurs steeds dezelfde dialoog spelen terwijl op de achtergrond het licht elke keer evolueert. Het is eigenlijk 75 keer dezelfde kortfilm maar steeds met ander licht. Het script is gewoon een voorwendsel om het veranderende licht weer te geven. Het gaat voor mij om iets groters, ik ben altijd op zoek naar de grote geste. Het monumentale binnen het allerkleinste.

In uw werk deconstrueert u de grammatica van film. Dat doet u door verschillende cameraperspectieven tegen elkaar uit te spelen, zoals in Sections of a happy moment, of het loskoppelen van dialogen en achtergrondgeluid. In Riverside werkt u opzettelijk met een storing van het geluid. Waarom doet u dat?
CLAERBOUT: Ik doe dat om een paar essentiële zaken over het medium te tonen. De deconstructie gebeurt nooit rechtstreeks maar via een omweg. In eerste instantie ga je dat niet onmiddellijk merken. Bij Riverside valt een van de klankkanalen weg aan het begin van de film. De meeste mensen denken dat het een technisch defect is en gaan het niet associëren met de film zelf. Het wordt iets heel concreets en fysiek waarneembaars. Maar dat fysieke mag ook niet overkomen als een aanslag. Het moet verteerbaar blijven. Ik wil niet dat het een gimmick wordt.

wanneer: > 15/5/2011 • wo > zo 11 > 18.00
tickets: €3/5/7