De tuinwijken in woord en beeld

Tik ‘Floréal’ en ‘Le Logis’ in en je krijgt plaatjes, idyllisch maar onbewoond, zo lijkt het wel. Sinds kort circuleert er nu toch een foto waarop een tuinwijkbewoonster je aankijkt van onder de modernistische luifel van Jean-Jules Eggericx en van onder haar roze capuchon. Voor de fotografe Betty Roelands zijn het niet de Japanse kerselaren die de tuinwijken kleur geven.

D e Bosvoordse Betty Roelands studeerde sociologie aan de Vrije Universiteit Brussel en leerde het fotografenvak in de ateliers van de Vootstraat in Sint-Lambrechts-Woluwe. "Toen was ik gefascineerd door de spelende kinderen in de straten van Schaarbeek, Molenbeek en Sint-Joost. Ook de tuinwijken boeien mij in dit opzicht: hoe leven mensen in een bepaald soort architectuur? Een pingpongtafel van steen die de jongeren aantrekt, het leven in de tuintjes waarvan ik een glimp opving, mensen die me binnen riepen om hun huis te tonen."

Door vooral de weggetjes achter de tuinen te bewandelen, creëerde Roelands een bijzonder perspectief: "De kadrering wordt gevormd door het identieke tuinpoortje en de vegetatie errond, met de eigenaars of huurders, of met hun borstels of kinderwagens. Of ze staan aan hun achterdeur, die vaak openstond, de tuin als verlengstuk van de woning."
"Oudere bewoners zijn zich wel bewust van de waarde van hun wijk, maar je hoort toch ook klagen over de vele procedures bij renovatie."

Coöperatief fruit
Sam Biesemans kent als bewoner van de derde generatie het wel en wee als geen ander. "Toen mijn grootvader in Le Logis kwam wonen, was het hier nog de boerenbuiten , maar voor die tijd was er veel comfort: iedereen had zijn eigen pomp. Wij ketjes speelden met elkaar in de wegeltjes, nu zie je dat minder. De hagen mogen normaal gezien niet hoger zijn dan 1,60 meter, maar voor de privacy zijn die vaak hoger. Enkele recente inbraken deed een bewoner opperen om daar misschien weer werk van te maken, zodat er meer sociale controle is."

"Het paste destijds ook in het ideaal dat er buurtscholen kwamen, maar in een gemeente bestuurd door rijke burgerij, waren dat natuurlijk uitsluitend Franstalige: de arbeiders 'verheffen'... Ik ben ook in het Frans naar school geweest. Pas na een lange strijd kwam er in 1964 De Bloeiende Kerselaar. De schoolkinderen konden toen fruit meenemen die de coöperatieve in de tuinwijken had geoogst en vervolgens verkocht."

"De fruitbomen worden op sommige pleinen vervangen omdat ze te vervuilend zouden zijn, maar dat krijg je als je het fruit niet op tijd plukt," zegt Jos Bertrand, voorzitter van de August Vermeylenkring en gemeenteraadslid voor SP.A. Hij trekt zich het lot van de tuinwijken aan. "Het probleem is dat de coöperatieven die de tuinwijken beheren, vroeger veel meer bezig waren met hun sociale opdracht: onderhoud van de publieke ruimte, culturele activiteiten, sportinrichting. De tuinwijken bestaan negentig jaar, maar ze worden nu zo opgeslorpt door hun renovatiedossiers dat er geen tijd is om te feesten."

Fierheid
Biesemans toont een stapel papieren: "De regels van de monumentenbescherming, de regels van Le Logis zelf, en dan nog bijkomende reglementen. Begin maar uit te pluizen als je aan de buitenkant iets moet herstellen. Vensters moeten in een speciale houtsoort gerestaureerd worden. Zijn er intacte onderdelen, dan dienen die gerecupereerd. Voor het tuinpoortje betaal je een vakman 2.500 euro. Dubbel glas mag niet. Mijn buurman heeft zijn ramen opnieuw moeten laten zetten. Maar rolluiken kunnen sinds de bescherming in 1993 ook niet meer."

"Uit onze enquête blijkt dat de inwoners per jaar gemiddeld 2.300 euro aan energiekosten betalen," zegt Bertrand. "De huurprijzen zijn sociaal, maar de energieprijzen zijn dat niet. Het huis in de Gardenia­straat 6 in Floréal is volledig beschermd, buiten én binnen, maar vervallen. Het zou goed zijn om van dít gebouw een museum te maken. Om te tonen hoe het negentig jaar geleden was, en om de geschiedenis van de wijk in beeld te brengen. Dat zou ook nieuwe bewoners een fierheid kunnen geven. Jonge gezinnen zijn bang om hun sociale woning te verliezen en komen daarom niet altijd op voor hun recht op kwaliteitsvol en betaalbaar wonen. De woningbouwmaatschappijen, Monumenten en Landschappen en de gemeente werken bovendien veel te weinig gecoördineerd. De regels zouden aangepast moeten worden aan de mensen die er wonen. Dit zijn levende monumenten. In de lettertjes van de wet zit geen leven."


--------------------------
Fototentoonstelling van Betty Roelands, van 9 (vernissage om 19 uur met verhalen van bewoners) tot en met 25 maart, gesloten op zaterdag; gratis. Een organisatie van de Vermeylenkring. Meer op www.wabo.be