Diepte-interview met de mensheid

Onze kerstboodschap: ga in Thurn & Taxis naar de tentoonstelling 6 miljard mensen voor een lange, emotionele reeks ontmoetingen met de bewoners van onze aardbol. Ondanks haar eenvoudige, zelfs naïef ogende opzet heeft ze iets magisch.

E erlijk gezegd gingen we niet zonder vooroordelen naar de persvoorstelling van deze groots aangekondigde videotentoonstelling. Het uitgangspunt ruikt wat naar goedkoop sentiment en megalomane marketing: de Franse fotograaf Yann Arthus-Bertrand, die wereldberoemd werd met zijn prachtige films en foto's van de aardbol De aarde vanuit de hemel, stuurde vijf jaar lang zes verslaggevers van zijn stichting GoodPlanet naar 78 landen overal ter wereld. Daar vroegen ze 5.600 doodgewone mensen voor de camera naar hun antwoord op een veertigtal fundamentele vragen, zoals: 'Waarvan droomde je als kind?', 'Wat betekent liefde/natuur/oorlog/het leven voor jou?', 'Wat is het ergste wat je ooit is overkomen?', of: 'Kun je vergeven?'
De reporters blikten 4.800 uur film in, die ze voor verschillende media hebben gebruikt, waaronder deze tentoonstelling die dus alleen maar filmpjes toont: close-ups van de aangezichten van honderden mensen, die in hun eigen taal (er zijn neventitels in het Nederlands, Frans en Engels) hun verhalen en anekdotes vertellen. Twintig uur in totaal! Terwijl wij op tentoonstellingen nu precies de filmpjes vaak links laten liggen omdat ze ons te lang duren.

De affiche van de tentoonstelling toont een mozaïek van de veelkleurige, anonieme gezichten: een eigentijds, maar al vaak gebruikt beeld dat de diversiteit van onze steeds kleinere, maar steeds dichter bevolkte wereld moet weergeven. Dan denk je al snel dat de filmpjes ook wel banaliteiten en evidenties zullen bevatten. Zeker als een grote bank - in casu BNP Paribas (Fortis) - zich zo nadrukkelijk manifesteert als sponsor, met de boodschap dat 'mensen voor hen belangrijk zijn'. De Gentse cineast Nic Balthazar, die voor een speciaal Belgisch luik binnen de tentoonstelling heeft gezorgd, zegt het zelf: "Dit lijkt een idee dat te simpel is om je zwaar te kunnen verrassen."

Maar het kan dus wel. Volgens de organisatoren bleef de gemiddelde bezoeker bij de première in Parijs vier uur (!) voor de schermen zitten. Na onze ervaring zijn we geneigd dat te geloven. Ook wij gaan nog terug. Voor tweeënhalve euro extra kun je trouwens een kaartje kopen dat je permanent toegang verschaft.

Over koetjes en klimaat
Yann Arthus-Bertrand kwam op het idee voor dit project tijdens de tien jaar dat hij voor De aarde vanuit de hemel in zijn helikopter boven het aardoppervlak vloog. Hij vroeg zich af wat de mensen die hij daar beneden zag, hem te vertellen hadden. Toen een Malinese familie tijdens een noodstop een geit voor hem slachtte, en hem vertelde hoe ze zingeving vond in het bewerken van het land, zag hij dat 'iedereen mooi en verstandig' is.

Het straffe van deze tentoonstelling is inderdaad dat ze geen idiote evocatie geeft van de vox populi, van de meninkjes van mensen die ook eens een keertje op tv mogen komen. Het gaat ook te ver om te zeggen dat de tentoonstelling kostbare levenslessen of ongehoorde inzichten bevat, maar de ernst en de gedrevenheid waarmee de meeste getuigen zichzelf blootgeven, laten je nooit onberoerd. Je hoort veel leed en gruwel, maar ook veel liefde en lichtvoetigheid.

Het heeft weinig zin om voorbeelden te geven, want niets blijft onbesproken. Iemand overleefde de atoombom op Hiroshima, een ander kwam als enige uit een vliegtuigramp, weer iemand anders heeft het over zijn geweldige koeien, de volgende legt uit waarom de liefde is als een ei. Deze is als kind mishandeld, gene vertelt hoe hij de klimaatverandering aan den lijve ondervindt. Sommigen beginnen spontaan te zingen, anderen huilen. Wij hebben het zelf ook niet droog kunnen houden.

In het Frans heet de tentoonstelling 6 milliards d'autres, maar het vreemde en ook wel geruststellende is dat je als je naar die Tanzaniaanse student of Japanse geisha kijkt, ook jezelf hoort praten.

De Belgische kwestie
Een van de vele thematische blackboxes met groot scherm waaruit de tentoonstelling is samengesteld, is gewijd aan het Belgische vraagstuk. Per toeval ontmoette Nic Balthazar Arthus-Bertrand de dag na onze federale verkiezingen. Samen met collega Pascal Poissonnier ging Balthazar een zeventigtal Belgen aan beide kanten van de taalgrens interviewen volgens het procédé van Arthus-Bertrand. Over taalkwesties en de Belgische identiteit. Ook uit deze film spreekt de kracht van menselijke getuigenissen, maar zonder het Belgische probleem te willen banaliseren of de urgentie ervan te willen ontkennen: als je al die andere verhalen gehoord hebt, dan plaats je het in perspectief. De vraag is dus of je dit luik nu best als eerste of als laatste bekijkt.

Trek voor deze tentoonstelling in elk geval tijd uit. Maak geen plannen voor wat je erna gaat doen, en als je met een groep gaat, spreek dan af dat je alles in je eigen tempo wilt volgen. Wie wil, kan in de opnamestudio's of op de website zijn eigen getuigenis toevoegen. Volgend jaar in juni moet de tentoonstelling overigens van naam veranderen: dan zal ze 7 miljard mensen heten...

----------------------------------------------------------------------------------------------------

6 miljard mensen, nog tot en met 3 april 2011 in Thurn & Taxis, Havenlaan 86c, 1000 Brussel. Maandag tot en met vrijdag van 9 tot 17 uur; zater-, zon- en feestdagen en tijdens schoolvakanties van 10 tot 19 uur. Kaartjes kosten 10/8/6 euro; een permanent ticket kost 12,50 euro. Meer op 02-549.60.49, info@6ma.be en www.6miljardmensen.be