Eric Min schrijft biografie van Rik Wouters (en Brussel)

De beeldhouwer en kunstschilder Rik Wouters werd in 1882 in Mechelen geboren, en overleed in 1916 in Amsterdam. Toch hebben het korte leven en het uitgebreide werk van de arme en rusteloze Brabantse fauvist en zijn vrijgevochten muze Nel alles met Brussel te maken. Lees er de heerlijke biografie van Eric Min maar op na. Wij trokken met Min naar het idyllische Bosvoorde. Daarna kunt u hetzelfde doen met het boek in de hand.

C riticus en essayist Eric Min (1959) schreef twintig jaar lang voor De Morgen en werd in 2009 genomineerd voor de Vlaamse Cultuurprijzen voor zijn biografie van James Ensor. Nu excelleert Min opnieuw met een lijvig boekwerk over Rik Wouters. Passie, stijl, precisie en nuance leveren een doorleefde reconstructie op van een leven, een tijdperk en een stad. Want al spreken het leven en de vroegtijdige dood van bohemien-kunstenaar Rik Wouters zo al tot de verbeelding, de context die Min aanreikt, maakt van zijn boek ook een aanzet tot een biografie van Brussel in de belle époque.

We hebben met Eric Min afgesproken op de hoek van de Terhulpsesteenweg en de Roodborstjesstraat. Na het boek zijn onze verwachtingen hooggespannen, maar ze worden ingelost. De Bezemhoek is een uiterst pittoreske wijk aan de bosrand, waar de kleine huisjes in razend tempo worden opgeknapt. In het zonlicht dat Wouters aan zijn oeuvre hielp, ijveren vogelzang en cirkelzaag om het hoogste woord. Toevallig hingen talloze wijkbewoners onlangs affiches achter hun ramen met oude foto's, reproducties van schilderijen en tekstfragmenten van en over Rik, Nel en hun buurt. Het paar zou versteld staan, want in Mins biografie lezen we dat de twee artistieke nieuwkomers en hun vriendenkliek (Ary Delen, Fernand Verhaegen, Edgard Tytgat, Jan van Nijlen,...) door de buurt aanvankelijk werden beschouwd "als terroristen of als een religieuze sekte".

In de herfst van 1900 was Henri Wouters naar Brussel gekomen om les te volgen aan de Académie des Beaux­-Arts in de Zuid­straat. Hij had een kamertje boven het café La Rose du Midi en liep er de Schaarbeekse Hélène Duerinckx, alias Nel, tegen het lijf. "Maar het is hier in Bosvoorde dat bijna het volledige oeuvre van Wouters vorm heeft gekregen," zegt Min. "Bijna alle tekeningen en schilderijen van hem zijn perfect te plaatsen. De interieurs van zijn twee huizen, het bos, de straten van deze wijk: deze kleine wereld bracht hij dag in, dag uit in beeld."

Dennenbosstraat 60
We lopen de steile Roodborstjesstraat op en dan rechtsaf de Dennenbosstraat in, tot aan het piepkleine huisje met de rode gevel op nummer 60 aan de linkerkant. Min: "Hier woonden Rik en Nel van 1907 tot 1914. Zijn atelier was op het zoldertje, waar hij hooguit twaalf vierkante meter tot zijn beschikking had. Terwijl hij aan zijn beeld 'Het zotte geweld' werkte, moest hij zelfs met de benen gespreid over het gat van de valdeur staan. Toch is zelfs James Ensor hier op bezoek geweest. Wouters was een bewonderaar van Ensor, en kreeg hem 1913 zo ver om hier te komen poseren voor een borstbeeld."

Het Zoniënwoud
Wat verderop in de straat kun je links het dennenbos in waarmee het Zoniënwoud begint. Een paadje dat een grote halve cirkel naar links beschrijft, brengt ons tot bij de achtertuin van het huisje van zonet. Min: "Rik en Nel stapten dus zo het bos in. Het koertje waarop enkele bekende foto's van het paar zijn genomen, is nu een veranda vol speelgoed. Ook van deze achtergevel en van het bos heeft Wouters talrijke tekeningen gemaakt. Hij was altijd bezig. In de archieven zitten meer dan duizend tekeningen: een getekend dagboek waarmee je een fantastische tentoonstelling zou kunnen opzetten. Als je mij vraagt of Wouters-de-schilder of Wouters-de-beeldhouwer de grootste was, dan antwoord ik: 'Wouters-de-tekenaar'. Hij had een fotografische blik en kon in twee, drie lijnen een tafereel neerzetten."

Rik Woutersplein 7
We keren terug naar de Dennenbosstraat en lopen die helemaal uit tot het andere eind aan het Rik Woutersplein, dat vroeger Citadelplein heette.

Min: "Aan deze woning hangt wel een gedenkplaat, hoewel Nel en Rik hier maar enkele maanden gewoond hebben. Van Galerie Giroux, waar hij in 1914 zijn eerste overzichtstentoonstelling houdt, krijgt Wouters een soort maandgeld en dankzij wat leningen kan hij eind 1913 dit huisje laten bouwen. De hele eerste verdieping was zijn atelier. Naast de trap zit nog een sleuf om schilderijen naar beneden te takelen. Maar na een paar maanden klopt de veldwachter al op de deur. Een van de weinige werken van Wouters die in Brussel te zien is, hangt in het Museum Van Buuren: 'De perziken' is niet helemaal afgewerkt omdat Wouters er op de vooravond van zijn mobilisatie aan was begonnen."

Kerkhof van Bosvoorde
Met een klein ommetje komen we ten slotte bij de begraafplaats in de Buksboomstraat. Aan het monument van de gesneuvelden een eindje rechts van de ingang hangen twee foto's van Wouters. Aan de ene kant van de schilder Wouters bij een aquarel, aan de andere kant (onderste rij, tweede foto van rechts) een van Wouters in soldatenplunje. Min: "Tijdens de oorlog bleek dat de hoofdpijn waar hij al jaren over klaagde, het gevolg was van een agressieve kanker. Hij was dus niet echt een oorlogsslachtoffer, maar hij is hier toch bijgezet nadat zijn lichaam was overgebracht uit Amsterdam. Hij is voor die tijd nochtans uitstekend behandeld. Het medisch dossier laat zien dat hij vandaag wellicht niet meer kans zou hebben gehad. Ook tijdens en na zijn krijgsgevangenschap in Amersfoort is Wouters blijven tekenen. Het succes van zijn retrospectieve in het Stedelijk Museum van Amsterdam heeft hij nog net mogen meemaken."

--------------------------
Eric Min, Rik Wouters - Een biografie, uitg. De Bezige Bij, 504 p., 34,95 euro.
Expo Rik Wouters & co - Beeldhouwers in Mechelen, tot en met 18 september in Lamot, Mechelen, elke dag behalve maandag van 10 tot 17 uur