Hans Op De Beeck: 'De authenticiteit van fake'

Hans Op de Beeck is een veelzijdig, internationaal bejubeld kunstenaar. Hij gebruikt de meest uiteenlopende media en schept er een soort parallelle realiteit mee. Zijn oeuvre biedt een poëtische reflectie over onze hedendaagse maatschappij en de vervreemding die daaruit voortvloeit. Dat blijkt nog maar eens uit Sea of Tranquility, een totaal-installatie die nu in Argos te zien is en later doorreist naar Zwitserland en Spanje.

Met Sea of Tranquility heeft Hans Op de Beeck (1969) zichzelf nog maar eens overtroffen. De kunstenaar ontwierp een totaalinstallatie voor een fictief, ietwat oubollig museum over een cruiseschip. Hij combineerde zijn installatie met maquettes, aquarellen, sculpturen en een film van cinematografische kwaliteit. Zelfs het jazznummer dat bijdraagt tot de stijlvolle en ingetogen sfeer van de film, heeft de kunstenaar geschreven.

In uw oeuvre ensceneerde u eerder al verlaten kruispunten, shopping malls en wegrestaurants. Vanwaar het idee voor een cruiseschip?
HANS OP DE BEECK: Het idee ontstond toen ik een drietal jaar geleden in Saint-Nazaire was. Dat is een Franse havenstad die tijdens de oorlog bezet was. Nu maken ze er vliegtuigonderdelen en grote cruiseliners. Toen ik er was, zag ik een immense cruise in aanbouw. Ik wist meteen: "Hier moet ik iets mee doen!" De Queen Mary II was op dat moment de grootste cruiseliner ter wereld, net zoals je nu in Dubai het hoogste flatgebouw van de wereld hebt. Dat zijn categorieën die niets zeggen over de kwaliteit, maar toch hechten we er belang aan. Dat is kenmerkend voor onze tijd.

Die schepen zijn eigenlijk drijvende shopping malls. Alles is er ingetekend en gepland. In een normale stad kun je toevallig rondslenteren en een leuke winkel of tof restaurantje ontdekken. Op zo'n cruise is het toeval uitgesloten. Zo zit het leven niet in elkaar. Deze tentoonstelling gaat dan ook over het ensceneren van het leven. En ook het falen ervan, natuurlijk. Op die boot is alles mooi en luxueus. Het zou aangenaam kunnen zijn, maar tegelijkertijd voel je een grote leegte. De enige mensen die lachen, zijn de Braziliaanse danseressen, maar dat is hun job.

Ook de titel is dubbelzinnig. Het is een zee van rust, maar tegelijk impliceert het dat er in feite niets gebeurt. Zo'n bootreis is een vorm van escapisme. Het gaat niet meer om het afleggen van de afstand en het ervaren van de eindeloosheid van de zee en de elementen. Het gaat alleen om ontspanning. Om consumeren, eten en af en toe een massage. Maar ik wil dat ook niet veroordelen. Ik zou nu ook best wel zo'n cruise kunnen gebruiken (lacht).

Uw film is heel professioneel en ambitieus. Vanwaar het idee om te werken met bekende acteurs zoals Wim Opbrouck, Leah Thys en Hubert Damen?
OP DE BEECK: Het is de eerste keer dat ik met bekende acteurs werk omdat ik mensen met camera-ervaring nodig had. Er zijn geen dialogen in de film. De enige tekst is die van het jazznummer. Ik had dus mensen nodig die in twintig seconden duidelijk kunnen maken wie ze zijn en waar ze voor staan. Dat is heel subtiel acteren; dat kun je niet verwachten van figuranten. Het was een heel aangenaam contact en een interessante uitwisseling.

Hoe verhoudt de film zich tot de tentoonstelling? Kan hij ook autonoom fungeren?
OP DE BEECK: Ja, want hij is later nog te zien op de Biënnale van New Orleans en het Filmfestival van Rotterdam. Het was een enorm zware productie. Ik dacht: als ik zo'n inspanning lever, dan wil ik ook dat de film op zichzelf kan staan.

Met deze installatie roept u een herkenbare maar tegelijk bevreemdende wereld op...
OP DE BEECK: Dit is een andere wereld, maar wel een die ook deel uitmaakt van de realiteit. Met mijn werk wil ik vaak een totaalsfeer creëren. Je loopt binnen en je komt in een soort belevingsgerichte omgeving terecht.

Location (6) is een installatie die ik een paar jaar geleden heb gemaakt. Het is een constructie van driehonderd vierkante meter in de vorm van een cilinder. Je moet door een lange tunnel en komt dan in een observatorium terecht. Dat geeft je de illusie dat je in een eindeloze sneeuwvlakte zit. Die installatie bestond eigenlijk maar uit één beeld. Sea of Tranquility is fragmentarischer en bevat verschillende beelden. Maar het gaat om hetzelfde: het weergeven van een sfeer.

Enerzijds creëert u een illusie, anderzijds gaat u die opzettelijk doorbreken door geen volledig waarheidsgetrouwe kopie van de realiteit te maken?
OP DE BEECK: Ik hou ervan de enscenering direct toe te geven. Iedereen weet dat dit geen echt museum is. Je ziet dat het een constructie is. Zodra je mijn voorstel aanvaardt, kan je daarin meegaan. Het is zoals een schilderij. Je weet dat het maar olie op doek is, maar toch voel je je soms uitgenodigd in een schilderij van Vermeer om naast die dame aan het klavecimbel te gaan zitten. Voor Location (5) heb ik een levensgrote installatie gemaakt van een wegrestaurant dat uitkijkt op de autosnelweg. Sommige mensen hebben er uren doorgebracht. Ze weten dat het fake is, maar ze willen het toch aanvaarden. Het klinkt misschien contradictoir, maar ik geloof in de authenticiteit van fake.

wanneer: > 2/4/2011• di > za 12 > 19.00
waar: ARGOS Werfstraat 13, Brussel
info: 02-229.00.03, info@argosarts.org, www.argosarts.org