Meesterwerken uit de Koopman Collectie tot 14 januari in Brussel

Een speciaal uitgegeven ‘druk’ moet je voelen, al is het via de omweg van de aftastende blik. Dat lukt niet op een scherm of reproductie, maar wel in de Bibliotheca Wittockiana, waar voor het eerst in België de Koopman Collectie uit Nederland te gast is.

D e Koopman Collectie, een van de mooiste verzamelingen van Europese kunstenaarsboeken en literatuur, is nog maar zelden op reis geweest. "Oorspronkelijk stond het testament dat niet toe, maar het bestuur van het Fonds Anny Antoine/Louis Koopman heeft dit gewijzigd om de collectie beter zichtbaar te maken voor een breder publiek," legt Paul van Capelleveen van de Nationale Bibliotheek van Nederland in Den Haag uit. De expositie Stemmen en visies verenigt auteurs en beeldende kunstenaars, "hoewel ze soms door elkaar klinken: auteurs illustreren dan hun eigen tekst - Ionesco, Michaux - en kunstenaars schrijven hun eigen teksten: Léger."

Brusselse vonk
De Nederlandse industrieel Louis Koopman (1887-1968) was verloofd met de uit Brussel afkomstige Anny Antoine (1897-1933). Ze deelden een liefde voor luxueus uitgegeven en zeldzame boeken. Toen Antoine in 1933 omkwam bij een tramongeval, zwoer Koopman hun verzameling verder uit te bouwen.

Ook na Koopmans dood groeide de collectie via legaten verder aan tot intussen tienduizend boeken. Op die manier worden trends zichtbaar, zoals boekbinders en ontwerpers die leren drukken, of het fotoboek dat sinds de jaren 1990 ook een verzamelobject wordt. Door de eerste druk van het iconische ringboekje van Brassaï uit 1932 over nachtelijk Parijs hadden we graag eens gebladerd.

De expo besteedt veel aandacht aan het drukken, soms ontroerend 'niet zo heel vakkundig' op de eigen drukpers, soms een proces van drie jaar door de vele drukgangen van de houtsneden van de art-deco-illus­traties. De Amerikaanse mobilebouwer Alexander Calder, bij ons bekend van 'Het wervelend oor' boven aan de Kunstberg, illustreerde Fêtes van Jacques Prévert uit 1971. Hij sneed metalen vormen die hij los op een etsplaat legde, verfde ze en liet ze afdrukken. Door het reliëf lijken de vormen los te komen van het papier, worden ze haast mobiel.

Alles wat het boek bijzonder kan maken, is hier te zien: het papier, soms speciaal geschept zodat het watermerk zelf 'illustratief' wordt, het lettertype, tot zelfs de vouwtechniek, zoals te zien bij de boeken in harmonicavorm (leporello) of de woordslagvelden van Pierre Walusinski van nooit verzonden brieven, geschreven in de loopgraven.

Voor de lithografieën bij het oorlogsgedicht 'Le chant des morts' uit 1948 liet Picasso zich inspireren door het handschrift van de dichter Pierre Reverdy. Veel van Picasso's bloedstrepen eindigen, net zoals Reverdy's s 'en en e 's, op een vette stip.

Picasso, Debuffet, Calder, Matisse... - ze spatten als het ware van het papier. Giacometti is dan weer zo frêle dat je hem moet zoeken, en Dalí nadert sissend. Dankzij de Koopman Collectie leren we deze illustere kunstenaars ook als illus­­trator kennen.

------------------

De Koopman Collectie en de kunst van het Franse boek
wanneer: nog tot 14 januari 2012
waar: Bibliotheca Wittockiana, Bemelstraat 23, Sint-Pieters-Woluwe - 02-770.53.33