Wim Delvoye: Knockin’ on heaven’s door

Getatoeëerde varkens, liefdesbrieven met aardappelschillen of zijn ‘kakmachine’: Wim Delvoye is internationaal bekend met bewust controversiële werken. In het Paleis voor Schone Kunsten neemt hij met Knockin’ on heaven’s door gas terug. Hij toont er werken waarvoor hij zich onder meer door de gotiek liet inspireren.

Het spectaculairste en meest essentiële werk van deze beknopte maar consistente tentoonstelling bevindt zich buiten. Tour (Bruxelles) (2010) is een zeventien meter hoge toren uit Corten-staal die zich in de Koningsstraat bevindt, aan de achterkant van het Paleis. U zag het misschien zelf al: vanaf het Paleizenplein lijkt het alsof het bouwwerk vergroeid is met het museum. Dat is gezichtsbedrog. Het gevaarte van meer dan dertig ton staat niet op het dak, maar een etage lager. Daarom raden we aan om ook het terras van het PSK te betreden, vanwaar u het vierkanten, monumentale voetstuk waarop het werk huist goed kunt bekijken.

Tour (Bruxelles) wil wedijveren met de toren van het Brusselse stadhuis, een van de bekendste gotische bouwsels van de stad. Deze toren is echter te schriel om - zoals we lezen in de aankondiging van het project - "de degens te kruisen met zijn tegenhanger op het stadhuis". Of liever: de ondertussen behoorlijk verroeste constructie is daarvoor te transparant. Delvoyes versie van gotiek ligt niet zwaar op de hand, maar is speels. Zijn bouwsels concentreren zich evenzeer op de uitsparingen als op het materiaal zelf. Het met spitsvondige lasertechnieken geconstrueerde werk heeft geen interieur. De toren is als het ware een lege huls en doet bijgevolg louter dienst als sculptuur.

Delvoyes toren wordt steeds hoger. Alvorens hij naar de hoofdstad kwam, stond hij in de tuin van het Rodin-museum in Parijs. Nog eerder dook een kleinere versie in Venetië op. Parallel met de biënnale van 2009 liep in de Peggy Guggenheim Collection een overzicht van Delvoyes werk. Torre (Venezia) had destijds postgevat aan de ingang van de stichting, een sterk contrast met de wufte palazzi van het Canal Grande.

Disney en de zeven zusters
Hoewel ook de Brusselse versie veelvuldig gebruikmaakt van spitsbogen en roosmotieven, liet Delvoye zich door meer inspireren dan enkel de gotiek. Het werk doet bijvoorbeeld sterk aan een minaret denken. We moesten ook denken aan de Disney-kastelen van Doornroosje en Assepoester. Die associatie ligt dan ook voor de hand bij een kunstenaar die een soortgelijke handtekening hanteert als de geestelijke vader van Mickey Mouse. De kastelen van Disney staan trouwens ook afgebeeld in de lijvige catalogus die bij de tentoonstelling verscheen. Zijn ook als referentie opgenomen: de Mont Saint-Michel, de Burj Khalifa ('s werelds hoogste bouwwerk, een spitse, 828 meter hoge toren in Dubai) en de Zeven Zusters (de reeks wolkenkrabbers die Stalin in Moskou als machtssymbolen neerpootte).

De referenties die Delvoye hier opwerpt, zijn zeker niet bescheiden. In de eigenlijke tentoonstelling slaat die arrogantie zelfs heel even om in megalomanie - iets wat we van Delvoye graag hebben en verwachten. De reden daarvoor: een enorme reproductie van een gravure van het zestiende-eeuwse Brussel. Bij het betreden van de tentoonstelling trekt die meteen de aandacht. Duidelijk herkenbaar zijn het stadhuis en de kathedraal. Centraal in de gravure plaatst Delvoye echter zijn eigen toren. En die steekt tientallen meters boven de twee uit.

Verwrongen Jezussen
Naast dit prettig prikkelende werk valt de rest van de tentoonstelling braafjes uit. De kunstenaar valt ook in herhaling. Zo duikt de figuur van de gekruisigde Christus à la façon de Delvoye tot vervelens toe op: stalen, zilveren en bronzen kruisbeelden die om hun as gedraaid zijn.

Hoewel ook enkele volgens hetzelfde procedé bewerkte 'profane' bustes te zien zijn, wemelt Knockin' on heaven's door van de 'verwrongen' Jezussen. Delvoye rijgt ze aan elkaar zodat ze een soort van doornenkroon vormen (Double helix CC 360 00, Double helix DS 360 00 en Double helix DS 360 90, 2008). Dubbele spiralen van rijen crucifixen vormen dan weer een meterslange sculptuur die wat weg heeft van prikkeldraad (Double helix crossed crucifix, 2009). Ook de tientallen geëxposeerde tekeningen in overwegend sepiatinten gaan op dit motief verder. Ze bevatten zelfs voorstellen voor werk op locatie. Zo zien we Delvoyes kruisbeelden op de Grote Markt van Sint-Niklaas en Aalst of in de lucht geschetst, zwevend boven een royaal landgoed en omringd door grazende koeien.

Herhaling is een vast gegeven voor de (al te) ijverige studio Delvoye. Eén goed idee leidt vaak tot de productie van tientallen werken, en daarmee verbranden ze een beetje hun vingers. Het concept van de ondertussen bekende Twisted Jesus - in 2009 stond er in de tentoonstelling The state of things van Bozar overigens ook nog eentje - is vandaag volledig uitgemolken.

Zwerfvuil
Een derde en laatste deel van de tentoonstelling is geïntegreerd in De wereld van Lucas Cranach, een tentoonstelling die het werk van de belangrijke zestiende-eeuwse Europese schilder in de sociale en culturele context van zijn tijd wil plaatsten. Na tientallen Maria's met kind, lijdende Christussen, Herculessen, Salomés en andere Bijbelse en mythische figuren, passeren we opnieuw een verwrongen Jezus. Keer echter niet meteen op uw passen terug, want in de volgende zaal bevindt zich met Chapel Mudam (2006) het meest overtuigende werk van de tentoonstelling. De uit het Luxemburgse museum overgebrachte installatie is een in staal opgetrokken ruimte, vormgegeven in 'Delvoye-gotiek'. Van buitenaf verlicht, zijn de ramen van deze kapel ingevuld met glas-in-loodramen van de kunstenaar. We zien de typische röntgenbeelden van ingewanden, kussende en vrijende paren van de hand van een Delvoye in topvorm.

Tot slot nog dit. Met zijn Tour (Bruxelles) heeft Delvoye eindelijk wat in het straatbeeld van Brussel staan. In 2005 stuitte zijn Betonmolen immers op verzet bij de bewoners van de Hooikaai. Het door de stad aangekochte werk had permanent aan de voet van het waterbassin moeten prijken, maar hij zou een gevaar kunnen betekenen voor spelende kinderen en zou leiden tot zwerfvuil. Vandaag staat in datzelfde bassin een gifgroene, onbestemde sculptuur van op elkaar gestapelde fietsen en PET-flessen; een achtergebleven rekwisiet van de Nuit Blanche die niemand lijkt te willen opruimen. Laat ons overwegen Delvoyes toren wat langer tot het stadsbeeld te laten behoren.

wanneer: tot 23 januari 2011 - dinsdag > zondag van 10.00 > 18.00 uur (donderdag van 10.00 > 21.00 uur)
tickets: gratis