Álex de la Iglesia: 'Ik ben stapelgek op de mix van humor en terreur'

'Balada triste de trompeta' is afschuwelijk en grotesk. De vraag is of je de film van Álex de la Iglesia vervolgens uitspuwt dan wel koestert als een knap vormgegeven, uitzinnige en ultragewelddadige hallucinatie met wortels in Spanjes onverwerkte, duistere verleden. Quentin Tarantino bevindt zich in het tweede kamp en gaf als juryvoorzitter van het Filmfestival van Venetië de prijzen voor beste regisseur en beste scenario aan de Spaanse beeldenstormer.

Dat hij geschminkt is en kinderen met zijn clownerieën even de Spaanse burgeroorlog doet vergeten, maakt niet uit. De clown wordt in uniform meegesleurd naar een gevecht. Met een machete slacht hij een half leger af. Het bloed spat kunstzinnig in het rond.

Lachen of huiveren? Op dat slappe koord danst het tegelijk ridicule en magistrale Balada triste de trompeta van Álex de la Iglesia. Het beschreven bloedbad is slechts de proloog voor een zo mogelijk nog gruwelijkere nachtmerrie.

In het Spanje van 1973, waar de Franco-dictatuur stuiptrekt, wil de zoon van de macheteclown zijn vader wreken. Hij gaat als trieste clown aan de slag in een circus en wordt stapelverliefd op de bloedmooie trapeziste. Maar Natalia laat zich liever beminnen en mishandelen door de grappige clown Sergio. Beide krankzinnige clowns storten zich in een eindeloos en wanhopig gevecht dat qua gruwel en wansmaak de grens steeds weer verlegt.

Dat Álex de la Iglesia zijn ballade kwam voorstellen op het Brussels International Fantastic Film Festival verbaast niet. De regisseur van El día de la bestia en The Oxford murders is er kind aan huis. Maar deze keer had hij een extra reden om naar België te komen. "Ik heb het Hergé-museum bezocht," grijnst De la Iglesia. "En ik sloeg een paar kilo strips in. In Spanje zijn strips bijna niet te vinden. Ik zou ze uiteraard via Amazon kunnen bestellen maar in jullie stripwinkels snuisteren is een genot op zich."

Maar uw bezoek aan Brussel is toch ook gerelateerd aan het werk?
Álex de la Iglesia: Ik ben hier om locaties te zoeken voor Het gele teken. Ik heb het nog steeds niet opgegeven om de beroemde strip van Edgar P. Jacobs te verfilmen. De weg is nog lang. Het project is al een keer in het water gevallen (op een gegeven moment waren Hugh Laurie (House M.D.) en Kiefer Sutherland (24) aan boord, nr). Er is 57 miljoen euro nodig om de film te maken die ik voor ogen heb, ik heb er nog maar 22. Naar Spaanse normen is dat een big budget-film. Maar een Amerikaanse film kost gauw 100 miljoen. Ik durf er niet te veel over te zeggen, want telkens als ik over de film praat, loopt het mis.
Maar u begrijpt toch onze interesse? Edgar P. Jacobs is Brussels erfgoed.
De La Iglesia: Ik weet het. Ik ben dol op die man. Het is een ambitieus project. Ik spiegel me aan de Hammer-films uit de jaren 1950 en '60 of de films rond Allan Quatermain. Of nee, doe maar Sherlock Holmes en Dr. Watson want het is een thriller, maar ook een film over vrienden en op het einde is het een scififilm met een superheld. Tegelijk moet het ook grappig worden. De schurk beschikt nog niet over de technologie van X-men. Om één minuut te vliegen heeft hij een ingewikkelde constructie nodig met énorme batterijen. Ocharme! Is dat niet om te gieren?

We kijken ernaar uit. Maar over tot de orde van de dag. Hoe lang loopt u al rond met de idee van clowns die elkaar voor een vrouw op sadistische wijze naar het leven staan?
De La Iglesia: Al héél lang. Ik ben twintig jaar geleden als regisseur begonnen met Mirindas asesinas, een kortfilm over een psychopathische killer. Meteen daarna wou ik een tweede psycho killer-film maken met een clown die niet grappig is en kinderen haat. Daar is toen uiteindelijk niets van gekomen omdat er in de cinema plots te veel psycho killers rondliepen naar mijn zin. Het idee schoot me weer te binnen toen ik Carlos Areces tegen het lijf liep, een geweldige acteur. Hij leek me geknipt voor de rol van trieste clown die verdrinkt in waanzin.

Op zoek naar een goede oorzaak van het grote verdriet, de woede en de haat van de clown, belandde ik bij de Spaanse burgeroorlog. De film zelf speelt zich af in 1973. Ik was toen acht jaar oud. Ik herinner me dat jaar als een nachtmerrie die geen steek hield. De Spaanse premier Luis Carrero Blanco kwam om het leven tijdens een spectaculaire bomaanslag van de ETA, op straat leek het geweld elk moment te kunnen losbarsten. Het waren de nadagen van dictator Franco...

Is Balada triste de trompeta een politieke allegorie van het verscheurde Spanje?
De La Iglesia: Natuurlijk. Maar denk je dat de Spaanse pers daar aandacht aan besteedt? Nee, hoor. Sommige recensenten feliciteren me met een meesterwerk en noemen me een moedig man. Meer niet. Anderen zeggen dat ze mijn film niet lusten, dat hij zo absurd is dat ze er niets van begrijpen. Meer niet. Geen Spanjaard durft over dit onderwerp te praten.

Ik begrijp nog wel dat het na de dood van Franco misschien beter was om te zwijgen. De ravage was enorm. Waar je woonde, bepaalde tot welk kamp je behoorde of met wie je het aan de stok kreeg. Broers kwamen tegenover elkaar te staan. Buren doodden of verlinkten elkaar. Vaak was het motief niet eens politiek, maar was jaloezie of afgunst de drijfveer. De oorlog woedde binnen families. Iedereen voelt zich wel ergens schuldig over. Na de dood van Franco probeerde iedereen zijn daden te rechtvaardigen, deed men zich links voor en probeerde men het verleden vervolgens dood te zwijgen. Maar ondertussen is Spanje een solide Europese democratie en het is verdorie tijd om in het reine te komen met het verleden.

Volgens mij hebben beide kampen genoeg doden en slachtoffers geteld. Ik ben dol op de uitspraak van de clown in de film: de dood verenigt de mensen.

Sluit u eerder bij de grappige clown of bij de August aan?
De La Iglesia: Ik zou graag de grappige clown zijn, maar ik ben de August. Ik voel me de August. Het kunnen natuurlijk ook twee facetten van dezelfde man zijn.

De grappige clown is gewelddadig. Hij is sterk en kan het doen. De andere zit boordevol woede en heeft het nog niet gedaan. Hij probeert zijn geweld te verbergen. Wie zijn geweld verbergt, is niet grappig. Wie zijn geweld toont, is wel grappig en sexy. De hele film leg ik de link tussen humor en seks. Natalia vrijt met de clown die haar kan doen lachen.

Balada triste de trompeta is afschuwelijk en grotesk. Meermaals weet je niet of je nu moet lachen of huiveren.
De La Iglesia: Fantastisch, een groter compliment kun je me niet geven. De dwaze clown stormt het restaurant binnen en vertelt een grap. Maar de grap is helemaal niet grappig. Paniek breekt uit. Willen lachen en tegelijk niet weten of je wilt lachen? Héérlijk! Dat is het mooiste en meest huiveringwekkende gevoel in het leven. In Goodfellas discussieert Joe Pesci wat met vrienden, grijpt dan om onverklaarbare redenen naar zijn gun en schiet. Als ze hem vragen waarom zegt hij dat hij gewoon goed is met een gun. Daar lach je mee en tegelijk vraag je je af wat voor klootzak dat is. Op die mix van humor en terreur ben ik stapelgek.

Waar ga je naartoe als je je wilt amuseren? Naar een keurig, geregeld verjaardagsfeest of ga je mee met de man die een plek kent waar je iets kunt drinken, "maar het zou het wel eens een riskante, gevaarlijke plek kunnen zijn?" Naar dat laatste toch?

In de zalen vanaf 22 juni 2011