Anton Corbijn: The American

David Bowie fotograferen, platenhoezen ontwerpen voor U2, videoclips regisseren voor Coldplay, podia aankleden voor Depeche Mode: de honger van de Nederlander Anton Corbijn is er niet mee gestild. Sinds 2007 regisseert hij ook speelfilms. En hij is niet van plan om in herhaling te vallen. Debuut Control, het droevige levensverhaal van Joy Division-zanger Ian Curtis, wordt opgevolgd door een existentialistische, Europese western met George Clooney in de donkerste rol van zijn leven.

"Ik zou voor de eer bedanken. Ik hou erg veel van Bono maar zijn biografie verfilm ik niet. Mijn interesses als filmmaker liggen elders," zei Anton Corbijn toen ik hem na Control vroeg of hij zou ingaan op de vraag van U2 om een film over hen te maken. Het is de veelzijdige Nederlander die we vooral kennen van zijn foto's menens met zijn late roeping: films maken. Hij aarzelde om te debuteren met een film over Ian Curtis. "Ik dacht dat ik me maar beter ver van de muziek kon houden als ik als filmregisseur ernstig wenste genomen te worden. Bovendien maak ik er een punt van om net niet te doen wat in de lijn van de verwachtingen ligt. De mensen denken veel te snel: o ja natuurlijk, rockfotograaf maakt rockfilm. Maar ik ben géén rockfotograaf en het is géén rockfilm."

The American zet die woorden kracht bij. Het is een totaal andere film geworden. Corbijn verfilmde het boek A very private gentleman van Martin Booth. Geen onbekende speelt de hoofdrol maar George Clooney. Corbijn laat ons met nieuwe ogen naar de grote Amerikaanse acteur kijken. Zonder opsmuk, zonder heerlijke dialogen of stunts om zich achter verbergen speelt Clooney een man van zijn leeftijd. Een vakman die merkt dat hij het spel na al die jaren niet meer meester is. De wapenhandelaar-huurmoordenaar verschuilt zich in een bergdorpje in Abruzzo, waar een prostituee hem de liefde leert kennen en de priester hem voorzichtig aanport tot enige introspectie. The American is geen thriller zoals de trailer bedrieglijk laat uitschijnen maar een prachtig gefotografeerd en geritmeerd, verstild portret van een eenzame vijftiger die vaststelt dat hij zich misschien van weg vergiste en die zich aarzelend afvraagt of er nog een metamorfose mogelijk is.

Lang voor het fragment uit Once upon a time in the West de link expliciet maakt, doet The American denken aan de western. Waarom refereert u naar het genre?
Anton Corbijn: Clooneys personage is the stranger riding into town. En we eindigen met een shoot-out. Ik wilde geen tweede Control maken dus ging ik bewust op zoek naar andere genres. Ik groeide op in de jaren 1960 en toen zag je vaak westerns op tv. Er waren zelfs westernseries. De westerns behoren niet tot de Nederlandse cultuur maar je nam ze wel op. Ik hou van westerns maar realiseerde me dat je ze vandaag niet meer kunt maken. Ze zijn uit de tijd. Unforgiven sloot het genre af. Wat wel nog kan is elementen uit de western gebruiken. De moraliteit van de priester en het lichamelijke van de prostituee moeten de vreemdeling die in een dorp toekomt, helpen een verandering door te maken. Maar het verleden achterhaalt hem (dat hardnekkige verleden wordt vertegenwoordigd door zijn Oost-Europese baas Pavel, een rol voor de Belgische Johan Leysen).

We hebben de film gedraaid in het gebergte in Abruzzo, hét landschap van Sergio Leone. Vandaar de kleine knipoog naar Once upon a time in the West.

Het landschap speelt een belangrijke rol. Ik moet eerlijk bekennen dat ik de film nooit in Italië zou hebben gesitueerd.
Corbijn: Je komt in Abruzzo terecht als je van Rome naar Oostenrijk rijdt. Pescara is de bekendste stad van de regio. Van Italië krijgen we in de film altijd het mooie Toscane te zien of de bekende steden als Rome, Firenze en Venetië. The American heeft in Italië een prijsje gewonnen voor het beste gebruik van Italië in een buitenlandse film. Ze vinden het fantastisch dat we dat onbeminde stukje Italië toonden.

Door de aardbeving (die het stadje april vorig jaar zwaar trof, nr) viel L'Aquila af als locatie. We zijn bewust in Abruzzo gebleven voor de opnames. Twee maanden lang een filmploeg te gast hebben, dat brengt geld op.

Naar het beeld van het landschap zijn de mensen er harde, eerlijke werkers. Bij mijn weten is er geen maffia. Ik was onder de indruk van de Campo Imperatore (soms ook Klein Tibet genoemd, nr), een plateau waar de Duitsers ooit Mussolini hebben bevrijd. In sommige huizen hangen nog foto's van Mussolini. Dat was een aparte ervaring. In Duitsland als eens foto's van Hitler zien hangen in het salon? Maar het landschap boeit, het lijkt wel Montana of zo. Je treft er nog wilde paarden aan.

Veel glamour gunt u George Clooney niet.
Corbijn: Hij droeg zelfs geen make-up. Je ziet hem zoals hij is. Hij vond het prima om die leeftijd te spelen. George is een ontzettend veelzijdige en gedreven acteur die perfect weet waarom hij een rol wil neerzetten.

Journalisten praat hij onder tafel. Luisterde hij naar u?
Corbijn: Ik vertelde hem van tevoren hoe ik zijn personage zag. Maar hij vult het uiteindelijk in. Gaat hij een totaal andere richting uit dan je wenst, dan moet je dat bespreken. Dan mag je niet bang zijn voor de confrontatie. Dat is normaal in de relatie acteur-regisseur. Hij voelde het personage gelukkig erg goed aan, ik heb hoogstens af en toe een klein duwtje in een bepaalde richting gegeven. Ik wou bijvoorbeeld dat hij kauwgum kauwde omdat ze in de westerns tabak pruimen. Er gaat een zekere spanning en kracht uit van iemand die niets zegt maar wel kauwt. Zijn zeer terughoudende manier van spelen trokken we door in de montage en de muziek. Er wordt eerder te weinig dan te veel gespeeld.

Is het waar dat u zelf een deel van het geld op tafel heeft gelegd om Control te kunnen maken en een filmcarrière te beginnen?

Corbijn: Ik heb mijn huis gehypothekeerd. Het was dat of het project in rook laten opgaan. Ik had het liever anders. Maar ik redeneerde dat het als artiest wel oké is om in je kunst te investeren. Dat doe ik als fotograaf trouwens ook. Ik werk lang niet altijd in opdracht, ik begin ook zelf aan projecten. Het is natuurlijk wel een risico maar je moet het leven voor jezelf een beetje avontuurlijk maken. Ik vergeleek de situatie met 1979 toen ik alles in Nederland achterliet om naar Londen te verhuizen. Dat is toen ook goed afgelopen.

Maar dat van die filmcarrière klopt niet helemaal. Ik was er tijdens het draaien nog van overtuigd dat Control de enige film zou worden die ik ooit maken zou. Ik voelde me zo verbonden met het onderwerp dat ik vond dat ik die film moest maken. Ik speelde niet met het idee om een filmer te worden. Ik kende er ook niet veel van. Ik stond, sta, buiten de industrie. Maar na Control vond ik dat ik genoeg geleerd had om eens een ander soort film te maken, eentje zonder emotionele betrokkenheid bij het onderwerp. Ik gun me nu drie films om te bekijken of ik geschikt ben als filmregisseur. Bevalt het leven me? Hoef ik me niet te schamen voor de resultaten?

regisseur: Anton Corbijn
cast: George Clooney, Johan Leysen, Violante Placido
info: FUS, 2010