Christopher Nolan gooit hoge ogen met magnum opus 'Oppenheimer'

Woensdag verschijnt 'Oppenheimer', de langverwachte, twaalfde film van regisseur Christopher Nolan. De drie uur durende film is een biopic over de vader van de atoombom, Robert Oppenheimer. Hoewel de film gaat over één van de grootste figuren uit de geschiedenis, legt Nolan ook de kleine kantjes en menselijke ambiguïteit van Oppenheimer bloot. En net daarin schuilt zijn vernuft.

In Oppenheimer wordt het levensverhaal verteld van wetenschapper en uitvinder van de atoombom, J. Robert Oppenheimer, vertolkt door Cillian Murphy. De film is gebaseerd op het met Pullitzer-bekroonde boek American Prometheus: The Triumph and Tragedy of J. Robert Oppenheimer. Het doet een periode uit de doeken van wetenschappelijke evolutie tijdens historisch turbulente periodes, zoals Wereldoorlog ll en later de Koude Oorlog, maar is toch vooral ook een menselijk verhaal.

Zo volgen we Oppenheimer doorheen zijn studieperiode in Engeland, Duitsland en Nederland en krijgen we te zien hoe hij niet altijd de grootse wetenschapper geweest is die wij kennen, maar een student met heimwee naar zijn thuisland en met moeilijkheden bij wiskunde en laboratoriumproeven.

Ook maken we kennis met de verschillende vrouwen in zijn leven. Zijn echtgenote en 'ride or die' Katherine Oppenheimer (Emily Blunt), maar ook zijn minnares Jean Tatlock (Florence Pugh), die lid was van de Communistische Partij. In zijn interacties met hen krijgen we een inkijk in de psyche van Oppenheimer en leren we hem kennen als sterveling met een soms dubieuze moraliteit.

The Manhattan Project

Oppenheimer staat vooral bekend om het leiden van The Manhattan Project, het project van het team wetenschappers dat tijdens de Tweede Wereldoorlog jarenlang werkte aan de ontwikkeling van de atoombom voor de Verenigde Staten.

Hij was directeur van het project en hielp mee aan de opbouw van het dorp 'Los Alamos' in de woestijn van New Mexico, waar wetenschappers met hun families drie jaar lang geïsoleerd leefden van de maatschappij om hun geheime missie te voltooien.

Tijdens de periode van onderzoek naar de atoombom en de aanloop naar de Trinity Test, de eerste nucleaire bom die tot ontploffing gebracht werd in de woestijn, zien we vooral de vastberadenheid bij Oppenheimer om eerder dan de nazi's de atoombom te perfectioneren.

Hoewel Oppenheimer de ingewikkelde kwantumfysica achter een atoombom als geen ander begrijpt, is hij toch ook een idealistische naïeveling die gelooft dat de bom louter als dreigement zal dienen om wereldvrede te bekomen. Die contradictie typeert Oppenheimer en maakt het interessant om door zijn ogen naar de geschiedenis te kijken.

Wanneer hij na de geslaagde Trinity Test op 16 juli 1945, reeds na de overwinning op de Duitsers, echter niet meer betrokken wordt bij de rol die de atoombom zou spelen in de verdere geschiedenis, begint het hem te dagen dat het bestaan van zijn atoombom wel eens het einde van de mensheid zou kunnen betekenen in een wapenwedloop met onder meer Rusland.

Die tweestrijd tussen wetenschappelijke trots en verwoestende schuldgevoelens brengt Nolan in beeld aan de hand van close-ups van Murphy's gezicht, dat boekdelen spreekt.

Bijvoorbeeld na de bombardementen van Hiroshima en Nagasaki net na de Trinity Test zien we Oppenheimer een speech geven, waarbij hij trots veinst. Aan de hand van gesofisticeerde special effects zien we het publiek langzamerhand transformeren in slachtoffers van de bomaanval, en glijdt er een blik van afgrijzen over het gezicht van Oppenheimer.

Het lijkt een keerpunt te zijn in het verhaal, want vanaf dan zet Oppenheimer zich in als voorzitter van The United States Atomic Energy Commission om de nucleaire wapenrace met de Sovjet Unie te vertragen. Ook pleit hij voor internationale wetenschappelijke transparantie op vlak van de ontwikkeling van de waterstofbom.

Special effects

De special effects supervisor, Scott R. Fisher, werd als derde persoon betrokken door Nolan bij het maken van de film, net omdat de visuele representatie van de atoomwereld zo'n grote rol speelt bij het tastbaar maken van de kwantumfysica waarin Oppenheimer zich verdiept.

Bij het creëren van de nucleaire explosie werd geen gebruik gemaakt van CGI (computer-generated imagery), wel van ouderwetse filmmethodes, om de ontploffing er zo realistisch mogelijk te laten uitzien. Daardoor moest er dus ook echt een ontploffing plaatsvinden in de woestijn van New Mexico. Wat ongetwijfeld bijgedragen heeft tot de verbouwereerde reacties van de acteurs.

Zowel de sterrencast van Oppenheimer, maar ook Nolans gouden Hollywoodreputatie zorgden voor torenhoge verwachtingen bij zijn nieuwste schouwspel. Cillian Murphy, die eerder al bijrollen speelde voor Nolan, kreeg hier van de regisseur voor het eerst de hoofdrol aangeboden en zet een acteerprestatie neer van het hoogste niveau.

Niet alleen Murphy steelt de show, maar ook Robert Downey Jr. toont zich van zijn beste kant als senator Lewis Strauss, die de reputatie van Oppenheimer ten gronde wil richten. Downey, die in het verleden vooral als komische protagonist gecast werd, zet in Oppenheimer een tegenspeler neer die Murphy waardig is en Downeys geloofwaardigheid als acteur sterkt.

Emily Blunt, die de rol van Katherine 'Kitty' Oppenheimer vertolkt, zet een gecompliceerd personage neer, dat op negenentwintigjarige leeftijd al voor de vierde keer huwt en worstelt met een alcoholverslaving. Ze belichaamt daarmee niet meteen het toonbeeld van een ideale moeder of huisvrouw. Wel is ze zowat de enige persoon in het leven van Oppenheimer, die hem tot de orde roept en zijn kwetsbaarheid te zien krijgt.

Magnum opus

Naar Nolans goede gewoonte is het een over the top-productie geworden met bombastische muziek die je op je stoel doet daveren. In totaal is het schouwspel goed voor drie uur kijkplezier, dat geen seconde verveelt door het hoge tempo, de sterke dialogen en visuele traktaties.

De film is volledig vastgelegd op 70 millimeter breedbeeld filmformaat, bedoeld voor een IMAX-zaal. Die filmkeuze zorgt voor een extreme diepgang, alsof je naar een 3D-film kijkt zonder daarbij het blauw-rode brilletje te moeten aandoen.

In het verleden waagde Nolan zich al één keer aan een historisch oorlogsepos met Dunkirk, een film over de evacuatie van Duinkerke tijdens de Tweede Wereldoorlog. Maar waar Dunkirk een cinematografisch meesterwerk tjokvol actiescènes is, moet Oppenheimer het hebben van zijn prikkelende ethische dilemma's en de Oscarwaardige acteerprestaties van Cillian Murphy en Robert Downey Jr..