De vetmester in Matthias Schoenaerts

Boenk erop is Rundskop van de naar Brusselse uitgeweken Truienaar Michaël R. Roskam. Het is een barok, landelijk misdaaddrama geworden over de gefnuikte liefde en de genadeloosheid van het lot. De tragische figuren zijn Amerikanen, Russen noch Sicilianen maar Limburgse vetmesters, West-Vlaamse vleesbaronnen, malafide veeartsen en Waalse femmes fatales. Vooral de vertolking van Matthias Schoenaerts snoert de adem af. Snel, een interview voor het buitenland hem van ons afneemt!

"Matthias Schoenaerts is een echte cinema-acteur. Hij heeft een magnetiserende présence en kan een rijk, intens innerlijk leven zichtbaar maken." Zo hoort u het eens van een ander, meer bepaald van Alex Stockman, die Schoenaerts de hoofdrol gaf in Pulsar, dat drie weken geleden in de zalen kwam. Eerder blonk de 33-jarige acteur uit in Meisje, Any Way the Wind Blows, Linkeroever, Loft, My Queen Karo en de tv-serie De smaak van de Keyser. Een erg mooi lijstje, maar vandaag hebben we het vooral over Rundskop. Zijn vertolking van de Limburgse vetmester Jacky Vanmarsenille is sensationeel. Schoenaerts stunt als menselijk rund.

Zullen we meteen een misverstand rechtzetten? Rundskop gaat meer over de hormonen in de mens dan de hormonen in ons rundvlees.
Matthias Schoenaerts: Het verhaal speelt zich af in het universum van de hormonenmaffia maar het gaat duidelijk over de chemie die een mens maakt tot wie hij is. Over hormonen en gevoelens die ons alle kanten opsturen.

Was de fysieke transformatie belangrijker dan kennis van de psychologie van het personage?
Schoenaerts: Tijdens het zoeken naar het personage ontsnap je nooit helemaal aan psychologie, maar ik probeerde wel daar zo veel mogelijk van weg te blijven. Bij Jacky past een dierlijk instinct. Hij reflecteert weinig over de dingen, hij baadt niet in zelfmedelijden, hij draagt zijn lot heel moedig. Daarom wou ik naar een dierlijke staat van zijn toe groeien. De fysieke voorbereiding was daarbij een enorme hulp. Die dierlijkheid zit sowieso in de mensen. Aan de basis zijn we dieren. Maar tot op zekere hoogte beheersen we die dierlijkheid. Van die zelfbeheersing wou ik af. Jacky probeert zich ook wel te beheersen maar hij verliest het gevecht tegen de chemie in zijn lijf, daar waar de meeste mensen het gevecht winnen.

Het is wel een beetje dubbel: als acteur probeer je bewust je zelfbeheersing te verliezen. Die zelfmanipulatie hoort nu eenmaal bij spelen. Maar je moet wel meester blijven van wat je doet. Je moet kunnen bijsturen. Een ongeleid projectiel kan op een set niets doen.

Je mag het een experiment noemen. Ik heb veel dingen ontdekt over mezelf, als mens en als speler. Ik had een beeld voor ogen en dat beeld vergde de constructie van een lichaam. Dus ben ik beginnen te bouwen.

De fameuze extra 27 kilo spiermassa die u kweekte. Hoe doe je dat en waarom?
Schoenaerts: Dat lukt door niet na te denken en te doen wat moet gebeuren. Ik geloof Jerzy Grotowski, die zegt dat een fysieke toestand een bepaalde emotionaliteit in de hand werkt. Niet van binnen naar buiten werken zoals Constantin Stanislawski voorstelt, maar van buiten naar binnen. Vertrekken van een fysieke toestand om te komen tot een staat van zijn en een staat van denken. Zo heb ik het ook ervaren dankzij die doorgedreven fysieke voorbereiding. De verandering was er sneller dan ik dacht. Mijn moeder zag het nog voor ik het zelf doorhad.

Een kostuum hang je 's avonds in de kast en je bent weer de oude. Extra spiermassa laat zich niet afwerpen na een zware opnamedag.
Schoenaerts: Zo is dat. Ik ben heel diep gegaan. Na Pulsar heb ik niets meer aangenomen. Ik heb een volledig jaar naar Rundskop toegeleefd. Ik voelde dat ik die radicaliteit nodig had. Ik was op een punt gekomen waarop ik alles professioneel en artistiek in twijfel trok. Ik had behoefte om een soort manifest voor mezelf op te maken. Waar sta ik nu eigenlijk voor? Wat ben ik aan het doen? Dat manifest moest ik niet neerschrijven maar spelen. Doen.

Wat als die ontzagwekkende overgave een maat voor niets blijkt omdat anderen hun werk niet goed doen?
Schoenaerts: Dat is de kwetsbaarheid van een filmacteur. Je weet nooit wat het wordt. Elke film berust op een broos evenwicht. Maar ik had er vertrouwen in. Ik had al in een kortfilm van Michaël R. Roskam gespeeld en voelde onmiddellijk zijn talent voor cinema. Rundskop is geen tv-film maar cinema pur sang! Toen Michaël me over het project vertelde, voelde ik dat het iets uitzonderlijks kon worden. Je kunt onmogelijk om de grote, existentiële dimensie heen. Dat vraagt iets extreems.

Michaël heeft onmiddellijk aan mij gedacht. Op basis van het scenario lijkt het personage nochtans niets voor mij. Alleen al fysiek: ik ben vrij lang en slank. Dat hij niettemin aan mij dacht, getuigt van veel liefde. Michaël bewees meteen ook dat hij anders durft denken en wéét wat een acteur is. Op dat gebied schieten we in Vlaanderen vaak tekort. Casting directors en regisseurs bieden altijd rollen aan in het verlengde van wat je eerder deed. Ze willen typecasten en denken dat ik ben zoals het personage dat ik speel. Maar dat is niet zo. Ik ben een speler.

Rundskop zag ik als een geschenk. Ik moest daar iets tegenover stellen. Ik moest die liefde teruggeven. Ik ben zielsgelukkig met wat Michaël ervan gemaakt heeft.

Uw Jacky wil baas zijn over de natuur, grijpt naar elke middel om de runderen zo snel mogelijk dik te krijgen. Maar over zijn eigen leven heeft hij nauwelijks macht. Hij is een speelbal van het lot. Ervaart u het leven ook zo?
Schoenaerts: Het leven zit vol onverwachte onoverkomelijkheden. De ene kan daar goed mee om, de andere is daar het slachtoffer van. Wel geloof ik in de mogelijkheid om het lot wat naar je hand te zetten. Maar je bent niet verantwoordelijk voor wat op je pad komt, en dat kan wél een enorme impact hebben op je wezen en je denken.
Dat de film niet oordeelt over de personages, vind ik een grote kracht. Niemand is goed of slecht. Dat past bij wat ik geloof: de mens is veel dingen tegelijk.

U draaide zelf het filmpje van uw personage in Pulsar. Hebt u eigenlijk genoeg aan acteren?
Schoenaerts: Er zijn veel verhalen die nog verteld mogen en moeten worden. Ik wil vertellen. Acteren is ook vertellen maar ik voel wel de behoefte om dingen te maken: om te schrijven. Alleen besef ik de moeilijkheidsgraad en wil ik mezelf niet overschatten. Ik heb al een paar dingen geschreven maar ik laat ze rijpen. Dat heb ik ondertussen wel achterhaald: dingen hebben tijd nodig. Waarom hebben dingen tijd nodig? Veel tijd wil zeggen veel aandacht. Aandacht is liefde. Reflectie op reflectie op reflectie staat toe de dingen uit te puren, tot de kern te komen.

Maar vaak ontbreekt de tijd, zeker in België. Je kunt moeilijk leven van cinema. Je kunt niet voor elke film een jaar uittrekken. Dat zou een financiële catastrofe zijn. Die dwingende economische realiteit laat zich niet ontkennen. Maar dat neemt niet weg dat je altijd en overal kwaliteit moet voor ogen houden. De schoonheid hoog in het vaandel voeren. Ze verdedigen, ze proberen te creëren, ze proberen te delen. Om uiteindelijk alles weer los te laten. Want uiteindelijk is het ook maar film, maar theater. Het is wat het is. Het is iets, maar ook niet meer dan dat.