'Dune': een zinderend zandepos

Met het langverwachte Dune duikt er eindelijk nog eens een duister scifispektakel op waar de gensters vanaf vliegen. Star wars, maar zanderiger, scherper en serieuzer.

Met Dune zoog de Amerikaan Frank Herbert een van de meest geliefde en best verkochte scifiromans aller tijden uit zijn duim. Uiteraard bracht dat filmmakers op ideeën. De Chileense cult­cineast Alejandro Jodorowsky droomde in de jaren 1970 van een krankzinnig klapstuk met visuals van Moebius en HR Giger, muziek van Pink Floyd en Tangerine Dream, en bijrollen voor Salvador Dalí en Orson Welles. Het geld was nog voor de start van de opnames op. David Lynch haalde de finish wel, maar was de eerste om het verknipte eindresultaat een mislukking te noemen. George Lucas liet Herberts plot links liggen, maar pikte tal van ideeën of concepten voor wat zou uitgroeien tot de grootste scifisaga in de film: Star wars.

Een spektakelfilm die Herberts universum niet plundert maar eert, ontbrak dus nog, en dat wil Denis Villeneuve verhelpen. De Canadese regisseur kreeg het monsterbudget ter beschikking nadat hij zich met de drugsthriller Sicario, de intelligente sciencefiction van Arrival en het monumentale Blade runner 2049 opwierp ­als een runner-up voor ­Christopher Nolan.

In een feodale galaxy (far, far away), denk aan een Game of thrones in space, wordt het nobele Huis Atreides door de machtsbeluste keizer gevraagd om het beheer van de planeet Arrakis over te nemen van het veel minder nobele Huis Harkonnen. Een bloedblad later zoekt de jonge Paul Atreides aansluiting bij de Vrijmans, de oorspronkelijke bewoners die hun gloeiend hete woestijnplaneet delen met reusachtige zandwormen. Ze moeten niet weten van kolonisatoren die schatrijk worden met het oogsten van het extreem kostbare specie.

Niet stoppen!
De eerste kwartieren gaan op aan acclimatiseren en vertrouwd raken met het universum en de vele culturen en personages. Vervelend is dat niet, want je weet toch niet waar eerst gekeken. Revelatie Rebecca Ferguson, Oscar Isaac, Zendaya, Josh Brolin, Stellan Skarsgård, Charlotte Rampling, Jason Momoa, een spugende Javier Bardem en leading man Timothée Chalamet schrijden, zweven, vechten in monumentale paleizen, betoverende woestijnlandschappen en ornithopters.

Villeneuve en zijn cameraman stellen een totaalervaring voor met een mix van actie en contemplatie, en respect voor de thematische rijkdom (ecologie, extreem kapitalisme, kolonialisme, machtspolitiek, religie). Elke millimeter van het grote scherm wordt benut en dompelt de toeschouwer onder in de sombere, zandkleurige grandeur.

Niet de humorloze gewichtigheid is het grootste nadeel van de blockbuster met de signatuur van een auteur, wel de onafheid. Na 155 minuten is het abrupt gedaan, terwijl er nog zoveel moet gebeuren. Villeneuve kapte het epos in twee delen zonder de garantie te hebben dat het geld voor Dune: part two op tafel wordt gelegd. Het zou zo'n zonde zijn als dat niet gebeurt.

DUNE
US, dir.: Denis Villeneuve, act.: Timothée Chalamet, Rebecca Ferguson, Oscar Isaac