Interview met de makers van La guerre est déclarée

Een film van een actrice die zelf achter de camera kruipt en vertrekt van een verschrikkelijke gebeurtenis uit haar eigen leven? Veel vertrouwen hadden we niet in La guerre est déclarée, maar we zaten fout. Valérie Donzelli en haar partner Jérémie Elkaïm verbazen.

Zij speelde onder andere in Martha... Martha van Sandrine Veysset en Pourquoi tu pleures? met Benjamin Biolay, hij in Presque rien en straks in Polisse. Samen vormen ze een koppel. Een kind vervolmaakte het geluk van Valérie Donzelli en Jérémie Elkaïm. Maar vrij snel werd een zeldzame kanker geconstateerd. Die ervaring hebben ze verwerkt in een film. Een echte film. Geen therapeutische autobiografie maar een koortsige, grappige, muzikale film waar de levensdrift van afspat. Die strijdlust blijkt al uit de titel: La guerre est déclarée.

In de film worden de ouders voorgesteld als Romeo en Juliette. Ze zijn totaal niet voorbereid op de oorlog die komt. Maar kan dat wel?
Jérémie Elkaïm: Dat weet ik ook niet. Hoe naïever je bent, hoe meer je het gevoel hebt dat je benen worden afgesneden als het dan toch misloopt. Dat wel. Onze Romeo en Juliette hebben nog de energie van de jeugd, niet die van ouders.
Valérie Donzelli: Mijn generatie is helemaal niet voorbereid op zo'n oorlog.
Elkaïm: We leven in een dictatuur van het geluk en de tirannie van cool. Wat van ver lijkt op ongeluk, houden we zo ver mogelijk van ons af. De koers naar het geluk is een uitputtingsslag. Ik ontsnap er zelf ook niet aan, hoor. Het ontbreekt ons aan idealen, ook politieke idealen. Hoogstens is er een vaag besef dat we voor de planeet moeten zorgen. Zeker in het westen zijn we echt rot verwend. En als je dan eens echte tegenslag te verwerken krijgt, komt die dubbel zo hard aan.

Zou er ook een film gekomen zijn als het slecht was afgelopen voor jullie?
Donzelli: Dat sluit ik niet uit. Het kind verliezen zou uiteraard tot een heel andere en veel hardere film geleid hebben.
Elkaïm: En toch maak ik me sterk dat dezelfde levensdrift zou opduiken. We koesteren dat idee.
Donzelli: Daar ben ik nog niet zo zeker van. Ik weet gelukkig niet hoe je om een kind rouwt. Niets is wreder dan een ouder die zijn kind verliest. Dat is tegennatuurlijk. Ouders horen voor hun kinderen te verdwijnen.

Helpt zo'n film angsten te bezweren en duivels te verdrijven?
Donzelli: Cinema drijft helemaal niets uit, herstelt géén wonden. Je maakt iets mee en dat draag je mee. Dat laat zich niet zomaar uitwissen. Wat cinema wél doet is sporen nalaten. Een verhaal, een gebeurtenis, een gevoel wordt vastgelegd.

Zijn jullie veranderd?
Donzelli: Onze band met de tijd is veranderd. Vroeger kon het niet rap genoeg gaan. Als je kind tussen leven en dood balanceert, staat de tijd stil. Je hebt te aanvaarden wat komt. Je moet lang volhouden. We kijken ook anders tegen het leven aan. Zo'n voorval maakt je nederig.
Elkaïm: Het is moeilijk om te zeggen wat er precies veranderd is, maar het was een revolutie. Wij hebben het meer als een avontuur gezien dan als een fataliteit. We werden aanvankelijk filosofischer, meer zen. Maar dat heeft iets morbide. Dat lijkt soms capituleren. Terwijl we wilden rebelleren. Sinds de genezing van ons kind merk ik ook dat ik voortdurend alles relativeer, en dat wringt! Want het is goed om belang te hechten aan kleine dingen. We zullen nooit nog een normaal koppel zijn dat de liefde normatief beleeft. We zijn voor altijd aan elkaar verbonden. Dát vertelt de film.
Donzelli: Ook al is onze zoon vandaag volledig genezen. De ongerustheid gaat nooit helemaal weg. Bij ons tweede kind zijn we lang niet zo ongerust. Vreemd toch?
Elkaïm: Weet je wanneer we de strijd pas echt gewonnen zullen hebben? Als onze zoon in volle adolescentiecrisis schreeuwt dat we hem de keel uithangen en dat hij niet gevraagd heeft om geboren te worden. Ik wacht vol ongeduld op dat moment.

Welke redeneringen en ideeën hielpen om er een echte film van te maken? Waar lagen de valkuilen?
Elkaïm: Het onderwerp bracht uiteraard zorgen met zich mee. Je wil de toeschouwer niet gijzelen. Je wil vooral geen medelijden... En het is niet omdat je iets heel intens meemaakt en daar een film op baseert, dat die film ook meteen intens is. Valérie vond vrij snel de goede invalshoek en de juiste afstand. De film is tegelijk naturalistisch én poëtisch.
Donzelli: Ik had gedacht dat het eindresultaat nog iets lichter zou zijn. Ik wou een komedie. Maar je weet niet vooraf wat de acteurs, de locatie, de montage, de belichting zullen bijdragen. De film ontsnapt je altijd een beetje. Je probeert alles te beheersen maar dat lukt nooit helemaal. Komedie zorgt voor schroom en dat trok me aan. Want dankzij die schroom hoef je geen enkel onderwerp uit de weg te gaan en hoef je niet bang te zijn dat je de kijker verstikt. Ik moest de komische toon niet forceren, de film eiste zijn eigen identiteit op. De vorm drong zich op.
Een andere valkuil was de identificatie. Ik wou niet dat men zich identificeerde met de ouders. Wat zij meemaken, is te beangstigend. De identificatie geschiedt via de ouders, de vrienden, de entourage.

Uiteindelijk krijgen de geplaagde ouders relatief veel steun van hun entourage.
Elkaïm: We hebben veel solidariteit ervaren. Natuurlijk zijn we alleen op de wereld. Maar als je een beetje in de liefde en in vriendschap en vriendelijkheid gelooft, kunnen er wonderen gebeuren.
Donzelli: Dat is waar. Maar uiteindelijk sta je er wel alleen voor. Je kan iemand met een geamputeerd been begeleiden, moed inpraten en ondersteunen, maar als puntje bij paaltje komt, zit híj met een geamputeerd been, en niet jij.

Het budget was bescheiden, de crew minimaal en je filmde met het fameuze fototoestel Canon EOS 5D. Was dat van moeten of verkies je het zo?
Donzelli: La guerre est déclarée hadden we naar mijn gevoel niet anders mogen aanpakken. In oktober begin ik aan een heel andere film. Hoewel er meer middelen zijn, wil ik toch opnieuw met een kleine ploeg werken. Dat sluit niet uit dat ik met 250 technici werk. Films zijn niet inwisselbaar. Elk project vergt een specifieke aanpak. Daar ben ik fel mee bezig. Tijdens het schrijven denk ik al aan de productie. Coherentie tussen budget, lengte, vorm, toon, wat je wil vertellen en wat je wil laten zien is zo belangrijk.

U regisseerde twee jaar geleden al La reine des pommes. Zit filmen u in het bloed?
Donzelli: Helemaal niet. Ik ben pas heel laat beginnen te regisseren. De schuldige zit naast mij. Hij heeft me geïnitieerd in film. Ik heb architectuur gestudeerd. Na die studies had ik meer zin in acteren. Ik leerde Jérémie vrij snel kennen. Hij raadde me aan om zelf dingen te schrijven. Vijf minuten later begon ik een verhaal te schrijven.
Elkaïm: Ik heb slechts toestemming gegeven. Zij is ervoor gegaan. Groot is mijn verdienste niet.
Donzelli: Toch wel, ik zou er niet opgekomen zijn.

Zalen: Arenberg, UGC Gulden Vlies