Joely Mbundu, nieuwe ster van de broers Dardenne ‘Ik wil leven aan honderd per uur’

Brussel hoeft zich geen zorgen te maken over energietekorten in de winter. Joely Mbundu aftappen en alles is opgelost. Maak kennis met de piepjonge actrice die het Festival van Cannes verstomde met haar hoofdrol in de film Tori et Lokita van de broers Dardenne. “Ik wil kunnen zeggen dat ik écht heb geleefd.”

Maak plaats, Zwangere Guy en Pierre Kompany, Ganshoren heeft er een ster bij: Joely Mbundu. Zoals velen beleeft de achttienjarige vandaag de bijzondere zomer tussen het einde van de middelbare school en het begin van een nieuw hoofdstuk in het Grote Boek van het Leven. Zoals haast niemand beleefde ze voor die zomer een avontuur met mogelijk grote gevolgen voor dat nog te schrijven levensverhaal.

Als hoofdrolspeelster in een film van tweevoudige Gouden Palm-winnaars Luc en Jean-Pierre Dardenne paradeerde Mbundu in navolging van Marion Cotillard, Adèle Haenel, Cécile de France en Émilie Dequenne op de rode loper van het Festival van Cannes. Met haar naturelle, sobere spel had ze een ruim aandeel in de réussite van Tori et Lokita. De jury was zo onder de indruk van het vlammende sociaal drama dat ze besloot te negeren dat de Dardennes met prachtfilms als Rosetta, L’enfant of Le gamin au vélo al zo vaak in de prijzen zijn gevallen en riep een speciale prijs, de ‘Prix du 75e anniversaire’, in het leven om Tori et Lokita toch maar te kunnen bekronen.

Mbundu speelt een in het Luikse aangespoelde adolescente die onder immense druk staat. Met haar asielaanvraag gaat het de verkeerde kant op. Lokita heeft nog schulden bij mensensmokkelaars. De familie in Noord-Kameroen verwacht financiële ondersteuning en ze werkt zich te pletter voor een restaurantuitbater zonder scrupules. Steun en soelaas krijgt ze enkel van Tori, een twaalfjarige, aan zijn lot overgelaten vluchteling uit Benin. Ze beschouwen elkaar als broer en zus en trachten zich met bewonderenswaardig veel talenten en dynamiek uit de ellende te zingen en te ploeteren. Helaas wordt dat niet gehonoreerd maar geëxploiteerd en dat is wraakroepend. “Echt, hè! Ik heb de film op de wereldpremière in Cannes gezien, samen met tweeduizend chic geklede mensen, op een enorm groot scherm. Met mijn moeder en tweelingbroer erbij. Mijn emoties stonden al op honderd,” wervelt Joely Mbundu. “Ik had helemaal geen zin om mezelf op zo’n groot scherm te zien. Ik dacht het verhaal me niet zou kunnen raken, omdat ik geen abstractie zou kunnen maken van het feit dat ik Lokita speel. Maar ik ging wél helemaal in het verhaal op en was in shock. Ik weet zelfs niet of ik kan uiten wat ik voelde. Ik was niet alleen boos en gefrustreerd, omdat die minderjarigen zo slecht behandeld worden. Door te beseffen hoe triest dat wel is, had ik ook zin om te huilen.”

Het antwoord op de vraag hoe je op de rode loper van het belangrijkste filmfestival ter wereld terechtkwam, is snel gevonden: je speelt de hoofdrol in een film van de broers Dardenne. Maar hoe kwam je in hun film terecht?
Joely Mbundu: Drie jaar geleden wandelde ik met vrienden door de stad toen een meisje op ons af liep en een vriend aansprak. “Ik ken je van de Chiro, ik zit nu op de filmschool en heb je hulp nodig: wil je voor mij acteren?” Acteren was zijn ding niet. Maar ik was wél meteen enthousiast. Ik sprong naar voor en zei: “Ik weet niet waar ik wanneer moet zijn en wat ik moet doen, maar ik help je.” Intussen zijn Femi Kidjo en ik vriendinnen. Zij was de eerste en lang de enige aan wie ik verklapte dat ik actrice wilde worden. Ik wist al langer dat ik iets met performance wou doen. Ik hou van zingen. Ik heb gedanst en wat toneelgespeeld. Ik wilde model zijn. Ik organiseerde onewomanshows in mijn moeders salon. Maar na Femi’s kortfilm wist ik dat ik wilde acteren.

Goed, maar daarmee sta je nog altijd niet op de set van tweevoudige Gouden Palm-winnaars.
Mbundu: Ik heb drie jaar lang alle castingbureaus en agentschappen in België en Frankrijk aangeschreven. Ofwel was het antwoord negatief, ofwel kreeg ik zelfs geen antwoord. Maar ik geef niet snel op. Ik kan tien keer mailen als een persoon niet antwoordt. Ik heb ook geleerd om me een ‘nee’ niet aan te trekken. Die ‘nee’ bepaalt niet wat ik kan. Die ‘nee’ is een stap verder op de weg naar een ‘ja’.

Femi wees me op de casting voor Tori et Lokita. Ik wist toen nog niet wie de Dardennes waren. Mijn moeder wel, maar zij wist dan weer niet dat ik wilde acteren. Ik heb haar dat pas verteld op de dag van de casting. Noodgedwongen, want die was in Luik. Stresserend was dat castingproces niet. De mindset was: ‘Als ik de rol krijg, des te beter. Als ik ernaast grijp, heb ik tenminste geprobeerd en ervaren hoe zo’n casting loopt.’ En ik ben uitgekozen. Nadat we in Luik alles hadden besproken, kreeg ik het scenario mee naar huis. In twee rukken heb ik het uitgelezen, als een boek. Ik was er ongelofelijk door gechoqueerd. De emoties kwamen heel makkelijk.

Wat zal je bijblijven van de ervaring? Wat vertel je binnen zestig jaar aan je kleinkinderen?
Mbundu: Het familiegevoel tijdens de opnames! Het maakte me zo blij om samen te zijn met Pablo Schils, Charlotte De Bruyne, Tijmen Govaerts, Alban Ukaj, Marc Zinga en Nadège Ouedraogo of met de mensen achter de camera. Iedereen was zo sterk in wat hij deed. We vormden samen een cirkel en probeerden de best mogelijke film te maken. Af en toe was het heftig. Soms hebben we doorgewerkt tot drie uur ’s ochtends. Maar ik was élke seconde blij. Ik kon moe zijn, maar zelfs dan was ik over-excited om wat ik deed. Het was net een droom. Dezelfde scène almaar opnieuw spelen? Ik vind dat niet vermoeiend. Ik vind het keileuk om het nog eens en nog eens te mogen spelen en een ander standpunt of een andere emotie uit te proberen.

De broers Dardenne staan heel hoog aangeschreven in de filmwereld. Ze zijn voor veel regisseurs een referentie. Hoe zou je jouw relatie met hen beschrijven?
Mbundu: In het begin kende ik hun ampleur en impact nog niet. “Maar Joely, weet je wel wie dat zijn?” vroeg mijn moeder. Nee, dus. Ik bleek al twee films van hen te hebben gezien, maar ik wist niet dat zij die hadden gemaakt. Le Silence de Lorna en Le jeune Ahmed. Ik heb Idir Ben Addi (de jonge hoofdrolspeler uit Le jeune Ahmed, red.) trouwens onlangs hier op straat ontmoet. Heel toevallig. We hebben niet kunnen praten, want hij zoefde me op een step voorbij en hoorde niet dat ik “Stop!” riep. Ik heb hem uiteindelijk via Instagram gevonden.

Maar de broers! Ik knuffel ze. Ik zie ze als mijn nonkels of vaders. Ze waren niet streng of gemeen, maar ze willen wel iets bereiken. Ik wilde dat ook bereiken. Ik nam dus geen enkel advies, geen enkele kritiek slecht op. Het was allemaal constructief. Ik leerde elk moment bij. Ze waren er voor me. Ik kon al mijn vragen stellen. Tussen de scènes door vertelden Luc of Jean-Pierre soms een verhaal of een anekdote over hun vorige films. Daar bewaar ik goede herinneringen aan. Het was fantastisch om met hen te werken.

Pablo Schils, je tegenspeler Tori, is nog een stuk jonger dan jij. Heb je je over hem ontfermd?
Mbundu: Het was een avontuur om met hem samen te werken. Pablo en ik beschouwen elkaar als broer en zus. Mijn broer is meer zijn broer dan de mijne geworden. (Lacht) Soms moest ik hem overtuigen om te spelen, maar als hij speelde, was hij fantastisch. Ik weet niet of hij beseft hoeveel talent en energie hij heeft. Echt choquerend veel.

Het verhaal van elke migrant is anders. Was je al vertrouwd met de problematiek en de complexe wetgeving of was die volledig nieuw?
Mbundu: Voor mij, mijn familie en veel Afrikaanse families is die werkelijkheid niet nieuw. Ik ken verhalen van migranten uit Afrika die naar Europa komen. Ik ken mensen die hier zoals Lokita geld moeten verdienen om hun familie in Afrika te onderhouden.

Mijn moeder verkeerde niet zelf in dat geval, maar ze kent wel veel jongeren die hiernaartoe zijn gestuurd. Mijn familie komt oorspronkelijk uit Congo, Lubumbashi en Kinshasa. Mijn moeder heeft veel mensen geholpen die naar België kwamen voor een beter leven op economisch of sociaal vlak, of voor de scholen. Ik weet niet hoe ze dat deed en of dat altijd legaal was. Ik wil het ook niet weten. (Lacht)

Het verhaal van Lokita en Tori is wel een stuk harder en cruer dan gebruikelijk. Maar ik weet dat er jongeren zijn die het op dit moment erg moeilijk hebben, omdat ze uit Afrika komen en de verantwoordelijkheid dragen om hier werk te vinden en zo achtergebleven familieleden te kunnen ondersteunen, hoewel ze daar eigenlijk nog te jong voor zijn. Ik weet niet wat ze soms allemaal doen om dat toch te kunnen. Van drugs dealen wil ik niet weten. Daar ligt voor mij een grens. Door de film heb ik wel dieper nagedacht. We moeten die minderjarigen helpen. Zeker als ze er alleen voor staan.

Associeer jij je met Ganshoren?
Mbundu: Ik zie Ganshoren als mijn uitvalsbasis. De plek waar ik altijd naar kan terugkeren. Maar of Ganshoren een thuis is, weet ik niet. Ik zie een thuis meer als een gevoel of een samenzijn met personen die me dat thuisgevoel bezorgen.

In Tori et Lokita spreek je Frans. Ik schrok toen bleek dat je ook Nederlandstalig bent.
Mbundu: Ik ben geboren in Parijs, maar verhuisde naar Brussel toen ik drie was. Mijn mama wilde dat ik een andere taal leerde. Met haar sprak ik Frans en met mijn toenmalige stiefvader Nederlands. Er is een fase geweest dat ik me afvroeg waarom ik Nederlands sprak en waarom ik op een Nederlandstalige school in Brussel zat in plaats van een Franstalige. Nu ben ik heel fier op mijn tweetaligheid. Veel familieleden vinden Nederlands raar. Maar ik vind het een keicoole taal. Het is een skill. En het is leuk om om het even waar of wanneer een zin te kunnen droppen die een ander niet verstaat. (Lacht)

Ging je graag naar school?
Mbundu: In het begin was ik een heel verlegen meisje. Tegelijk introvert en extravert. Introvert omdat ik niet zo sociaal was. Alles ging via mijn tweelingbroer. Zijn vrienden werden automatisch mijn vrienden. Mijn moeder zei: “Maar Joely, maak toch eens vrienden.” Ik was een kind dat haar moeder elke eerste september vroeg om op de speelplaats te blijven staan. Of ik vroeg mijn broer om zeker op de eerste schooldag met mij te spelen, zodat de kinderen niet dachten dat ik alleen was. Ik wist niet hoe ik op mensen af moest stappen. Ik trok een muur rond me op om me te beschermen tegen de buitenwereld en tegen wat de mensen zouden kunnen denken.

Maar geleidelijk aan, kon het het me steeds minder schelen wat de mensen van me denken. De echte Joely die op haar kamer uit het niets zingt en danst, kreeg ook buiten haar kamer een kans. Nu ben ik veel opener en toon ik wie ik ben. Dit is de echte Joely.

Gek, want je komt heerlijk positief en open over.
Mbundu: Ik ben vanzelf optimistisch en blij. Sommige mensen begrijpen dat niet. Maar er valt niets te begrijpen. Ik ben zo, ik glimlach altijd. Ook wanneer mensen normaal of chill zijn, ben ik soms hyper-excited. Komaan, positieve vibes! Het kan me niet meer schelen als mensen zich daaraan ergeren. Aanvaard me zoals ik ben. De oude Joely was zo niet. Die zou zich stil in haar hoekje hebben teruggetrokken. Er is een tijdje geleden een déclic geweest: ik wil mezelf zijn en leven aan honderd per uur. Als ik over tien jaar terugblik op de tiener Joely, wil ik kunnen zeggen dat ik écht heb geleefd. Ik wil niet saai zijn.

Je staat door de film in de schijnwerpers. Vergeten de mensen nu om je te feliciteren met het afronden van je middelbaar?
Mbundu: Nee, ik krijg ook veel felicitaties voor mijn diploma. Maar het is een beetje complex om ze te aanvaarden. Ik ben echt vaak van school veranderd en eindigde op een sportschool. Maar vorig jaar heb ik mijn kruisbanden gescheurd. Ik ben na de filmopnames geopereerd. Het einde van negen maanden revalidatie is nu in zicht. Twee maanden heb ik niet kunnen stappen. Ik heb veel lessen gemist en vervolgens kon ik met mijn krukken niet sporten. Ik krijg mijn diploma een beetje later.

Ik wou me niet laten affecteren door de eindexamens. Ik heb geen zin om negatief te denken. Ik klap dicht als ik stress. Dan zijn jullie me kwijt. (Lacht) Gelukkig had ik geen stress. Het was mijn laatste jaar, de laatste momenten met de medeleerlingen. Ik vond: laat ons ervoor gaan en fun hebben. Samen studeren, maar op een leuke manier. Dat is gelukt en mijn rapport was goed.

Je hebt de vraag wat je volgend jaar wilt doen de voorbije maanden ongetwijfeld al duizendmaal gehoord, maar goed, ik stel ze toch ook.
Mbundu: Oh my God, dat is zo waar! Minstens duizend keer. Het is niet dat ik de vraag stom vind. Ik heb er alleen nog geen antwoord op en dat is frustrerend. Mijn moeder zit achter mijn veren: “Wat ga je doen? Wil je op kot? Je moet kiezen. Wacht niet tot het laatste moment.” Ik heb echt geen zin om weer op de schoolbanken te gaan zitten. Ik weet nog niet wat ik wil doen, wat bij me past en of ik me zal terugvinden in mijn keuze voor bijvoorbeeld een filmschool. Ik heb vooral zin om meteen in het leven te springen. Onmiddellijk gaan werken en veel reizen. Het is een risico om het in de filmindustrie te proberen, maar door Tori et Lokita weet ik wel zeker dat dat is wat ik wil. Eerst als actrice, en later – je weet maar nooit – als regisseur.

Je bent op het hoogste niveau begonnen als actrice en beschikt nu over een schitterend visitekaartje. Maar zo’n buitenkans als Tori et Lokita dient zich niet elk jaar aan. Wat nu?
Mbundu: In het begin besefte ik zelfs niet wat ik eigenlijk had gepresteerd. Ik heb pas na het Festival van Cannes een klein beetje druk ervaren. Die kwam vooral voort uit de vraag: wat is de volgende stap? Ik denk dat ik daar te veel en te ver over nadenk. Maar ik wil méér. Meer beleven, meer mensen ontmoeten, meer samen dingen maken. Daar wil ik mijn leven van maken.

De druk komt voort uit de gedachte dat het niet zal lukken, dat ik straks weer op school terechtkom en mijn oude leven moet opnemen. Dan zou ik mezelf een teleurstelling vinden. Ik wil graag snel andere acteurs en regisseurs ontmoeten en werken aan een volgende film. Een komedie? Een Franse film? Er zijn verschillende mogelijkheden. Daarom wilde ik een heel stappenplan uitwerken. Maar dan begon ik te relativeren. Geniet eens van het moment, Joely. Beleef eerst dit. De film is nog niet eens uit. Calm down! Het gaat lukken. Haal diep adem en geloof erin.

Je hebt je roeping gevonden?
Mbundu: Jááá!

Woensdag kwam Joely Mbundu in een radio-interview nog wat meer vertellen over haar ervaring tijdens het filmen en hoe het komende jaar er voor haar zal uitzien.