Kaat Beels over dromen en verlangens

2011 een kwakkelzomer? Niet voor stadsgenote Kaat Beels. Ze is moeder geworden en eind augustus gaat haar eerste langspeelfilm in première. Swooni is een multiplot à la Gosford Park met een cast om u tegen te zeggen. Dat bijna de volledige film zich afspeelt in een duur hotel is benauwend, maar het dakterras met zicht op de skyline van Brussel biedt soelaas.

Op een broeierige zomerdag kruisen in een hotel de wegen van zes mensen die worstelen met onvervulde verlangens. Zo wil de stervende Violette (Viviane De Muynck) zich verzoenen met haar dochter (Natali Broods). Anna (Sara De Roo) heeft schijnbaar alles, maar vraagt zich af of ze niet beter haar man (Geert Van Rampelberg) voor haar minnaar zou inruilen. Ondertussen zoekt de Afrikaanse vluchteling Joyeux (Vigny Thakouani) wanhopig naar zijn papa (Issaka Sawadogo).

Kaat Beels werd bekend met Jes, de serie die de VTM-kijker toonde dat het in Brussel heus niet zo slecht leven is. Voor het scenario van haar eerste langspeelfilm werd ze bijgestaan door Michel Sabbe en schrijfster Annelies Verbeke.

Swooni opent met sfeerbeelden van Brussel en pakt uit met de skyline, en toch blijft de stad anoniem.
Kaat Beels: Parijs, Londen of Antwerpen: inhoudelijk had het weinig belang in welke stad het hotel zich bevindt. Het is Brussel geworden. Ik ken deze stad en haar visuele troeven. We hebben lang naar een geschikt hotel gezocht. Hotel Metropole vond ik plat gefilmd. Uiteindelijk hebben we de lobby van Le Plaza gebruikt (omdat het licht daar elegant is), de kamers van het Conrad-hotel (omdat ze daar groter zijn) en het dakterras van Thurn & Taxis.Vlaamse steden kennen de voordelen van filmopnames, beseffen de troeven van city marketing. Brussel laat veel kansen liggen. Films kunnen nochtans helpen om het imago van vieze, vuile stad te doorbreken.

Waarom liet die eerste langspeelfilm zo lang op zich wachten? U leek er in 2000 al klaar voor. Ik herinner me een fraaie bijdrage voor een drieluik over de stad naar aanleiding van Brussel 2000.
Beels: Tja, ik ben een laatbloeier zeker? Een langspeelfilm draaien was altijd het plan, maar het is een moeilijke evenwichtsoefening. Om te overleven heb ik veel voor televisie gewerkt: documentaires voor Canvas, een tv-serie voor VTM... De ontwikkeling van een verhaal nam bovendien veel tijd in beslag. Eerdere filmvoorstellen wimpelde ik af omdat ze niet helemaal juist zaten. Een goed gevoel had ik wel toen Eyeworks-producent Peter Bouckaert een samenwerking met Annelies Verbeke voorstelde.

Het verschil met de jongere generatie regisseurs is groot. Zij lijken zich rapper bewust van wat ze willen vertellen én de structuur laat hen toe om snel te debuteren. Mijn generatie heeft er harder voor moeten knokken. Ik ben ook minder rock-'n-roll dan zo'n Gust Van den Berghe die met twee keer niks films kan maken. Ik heb tijd nodig om dingen te laten groeien.

Waarom wilde u per se een langspeelfilm maken?
Beels: Het stond op mijn inwendige to do-lijstje. Dat idee is in mijn brein geslopen en heeft me nooit verlaten. Televisie maken lijkt op filmen. Of je nu echte mensen filmt of fictieve personages, je vertelt altijd een verhaal, zoekt altijd naar de juiste structuur voor de menselijke emoties. Maar het is niet hetzelfde. Televisie betekent snel werken, beperkte middelen, een kleine set, veel bemoeienissen. Een filmregisseur geniet veel meer vrijheid. Een film maken was een droom, en ik was koppig en geduldig genoeg om hem te realiseren. Swooni wordt straks voor de leeuwen geworpen. Maar dit pakken ze me niet meer af. Ik ken genoeg horrorverhalen van mensen die jaren vruchteloos geprobeerd hebben een film te maken. Dat moet verschrikkelijk frustrerend zijn.

Swooni portretteert mensen met onvervulde verlangens. Is er geen belangrijk verschil tussen een vluchteling en een vrouw die twijfelt tussen echtgenoot en minnaar?
Beels: Uiteraard. In de piramide van menselijke behoeften staat de vluchteling onderaan. Bij hem gaat het over basisbehoeften: in vrede kunnen leven, een dak boven het hoofd vinden, eten, een bestaan opbouwen. Dat is niet te vergelijken met het gesofisticeerde verlangen van Anna. Zij heeft alles om gelukkig te zijn, maar aarzelt toch. Is dit het leven zoals ze het zich had voorgesteld? Wil ze zo nog veertig jaar verder? De keuzes die we als twintiger maken werken soms door tot we negentig zijn. Hoe meer de basisbehoeften vervuld zijn, hoe meer tijd je hebt om verlangens te cultiveren.

Hoe kwam u op het verhaal van Joyeux en zijn vader?
Beels: Op een dag keek ik uit mijn raam en zag twee mensen zonder papieren op de top van een kraan naast het Justitiepaleis. Ik vond dat een hallucinant beeld. Op het Poelaertplein vroeg ik de politie hoe ze de onderhandelingen aanpakten. Het antwoord was ontnuchterend. "Ze vatten kou en dan komen ze wel terug naar beneden. We gaan ons leven niet wagen door op de kraan te klimmen." Na drie, vier uur zijn die vluchtelingen inderdaad weer naar beneden gekomen. Nu was het nooit de bedoeling om een Ken Loach-drama over vluchtelingen te maken. Swooni esthetiseert de werkelijkheid. Mensen die totaal niets met elkaar te maken hebben, komen samen op één plek. Het enige wat ze delen is het verlangen. Maar door elkaar tegen te komen, beïnvloeden ze elkaar. In een grootstad als Brussel gebeurt dat. Heel rijke en heel arme mensen leven náást elkaar, maar soms is er een clash.

Moeten we onze dromen opgeven?
Beels: Als Swooni al een miniboodschap heeft, dan schuilt die in het feit dat bij het uitchecken de personages niet meer dezelfde zijn. Ze leven meer in het hier en nu. Na een reality check zijn ze minder het slachtoffer van hun illusies. Maar ik zeg niet dat mensen niet mogen dromen. Ik doe het verdorie zelf constant. Ik wil helemaal niet overkomen als een zenboeddhist, maar ik denk dat het leven met minder grootse verwachtingen soms gemakkelijker is. Ik geef grif toe dat ik dat zelf ook niet kan. We worden enorm geprikkeld door de media en mensen uit onze omgeving die ongelofelijke dingen doen. En dat willen we dan ook doen en kunnen. Wanneer dat mislukt, raken veel mensen gefrustreerd. Ik vraag mij af of het niet eenvoudiger is om de ambities wat terug te schroeven.

Langs de andere kant vind ik het zo mooi wanneer mensen voor hun droom knokken. Met de kop tegen de muur lopen, rechtkrabbelen en herbeginnen! Er is niets zo erg als het verbitterde cynisme van mensen die hun dromen opgegeven hebben. Ik zie dat veel rond mij, het is eigen aan mijn leeftijdscategorie. Een goede inschatting van je talenten en de mogelijkheden kan veel frustratie en bitterheid voorkomen.

In de zalen vanaf 24 augustus 2011