Koen Mortier over zijn tweede langspeelfilm '22 mei'

Koen Mortier, veteraan van menig bekroonde reclamefilm en het geduchte Ex-drummer, nodigt u uit voor een wandeltocht in de hersenen van een bewakingsagent die een zelfmoordterrorist liet passeren. Agenda kreeg een rondleiding mét gids.

Met zijn tweede langspeelfilm kruipt Mortier in het hoofd van een bewakingsagent (Sam Louwyck) die niet kan verhinderen dat een bom het winkelcentrum in puin legt en een einde maakt aan het geworstel met het leven van alle toevallige aanwezigen. 22 mei is geen gewone kost. De film bevat een aantal briljante scènes, maar soms lijkt het alsof Mortier niet geeft om zijn personages.

Op basis van de korte inhoud verwachtte ik me aan jouw visie op het terrorisme, een van de problemen van de 21e eeuw. Maar dat was een hopeloos verkeerde inschatting.
Koen Mortier: Inderdaad. De terroristische aanslag is maar een voorwendsel. Het gaat over het individu dat verloren loopt in een leven vol ellende... en dan nog moet sterven ook. (Lachje) Het gaat ook over de statistieken, de slachtoffers, de zijkant. Over mensen die slachtoffer zijn maar zich schuldig voelen. Daders voelen zich meestal minder schuldig dan ze zijn.

De film is een wandeltocht in iemands hersenen. Die hersenen zijn een doolhof. De film is ook voor de kijker een doolhof. Vandaar de vele gangen en deuren. Het doel is dat de kijker niet meer weet waar hij is maar wel nog het plan kan uittekenen. Dan zal hij merken dat hij in een vicieuze cirkel loopt.

Het is met andere woorden de bedoeling dat de toeschouwer verdwaalt?
Mortier: In het begin was het nog veel extremer. Iemands hoofd is geen plek waar tijd, locatie, chronologie in het gareel lopen. Er zijn veel dingen die niet logisch zijn, maar door een van de volgende shots wel een logica lijken te krijgen. Ik ben eigenlijk nogal chaotisch en het verergert met het ouder worden.
Heb je The house of leaves gelezen? In dat onwaarschijnlijke boek weeft Mark Z. Danielewski op elke bladzijde twee, drie verhalen door elkaar in een soort waanzin. Je begrijpt volledig waar het over gaat en toch begrijp je er niets van. In cinema zijn het de films van Cronenberg, Lynch en de Koreaanse en Japanse cineasten die me boeien.

Mensen die het scenario een chaotische kakofonie vonden, waren wel mee met de film. De onlogische, bizarre sprongen maken het mogelijk om elementen uit de realiteit te isoleren. Een realistische film zou na tien minuten al gedaan geweest zijn. Die grote vrijheid staat me toe om een mens te ontrafelen. Hoe realistisch je de film ook maakt, film is altijd fictie, een leugen.

Waarom benadruk je het majestueuze van zo'n ontploffing
Mortier: Lelijkheid is prachtig. Vernieling ook. Ik wil tonen hoe schoon vernieling kan zijn als je het op bepaalde punten analyseert. Ik wou een happy end. Ik wil dat je buitenkomt met een goed gevoel maar eigenlijk ben je dan dood. Je hebt de meest verschrikkelijke dingen gezien die je in je leven zou kunnen meemaken maar toch leek het niet zo.

Hoe slecht het leven ook is, de dood is het eindpunt. Behalve als je zoals het hoofdpersonage de dood van een kind meemaakt. Dan is het daar en dan al gedaan. Ik bedacht wel dat ik Sam Louwyck wéér een kind liet verliezen. Maar ik kon niet anders. Hij moest een kind verliezen om een contrast te hebben met de kleine problemen en verdrietjes van de anderen. Hij concludeert dat de dood beter is dan zijn ongeluk. Voor de anderen is het omgekeerd.

Ten tijde van Ex-drummer zei je in Agenda: "Ik ga alles kapot maken. Ik ga het allemaal afbreken." Voel je die woede nog steeds?
Mortier: Ik ben veel kalmer geworden, maar dat zit in mij. Alle dingen die ik schrijf, lopen slecht af. Ik bekijk echt niet alles negatief, maar ik stel me wel vragen bij het leven. Misschien wil ik ook tegengif creëren voor al die happy ends.

22 mei en Ex-drummer zijn niet vergelijkbaar. Ex-drummer was gebaseerd op het boek van Brusselmans en een commentaar op het nihilisme. 22 mei gaat over het leven zelf. Het leven dat loodzwaar kan wegen, maar dat is nog altijd niks tegenover de dood.

Ik wil nooit in herhaling vallen. Maar beide films zijn wel gemaakt door dezelfde regisseur. De beeldtaal is vergelijkbaar. Hoe eng en crapuleus ook, die losers in Ex-drummer zochten wel naar geluk. Toegegeven, ik deed er een dikke lepel saus over en wat slechte humor.

Indrukwekkend is de manier waarop je decors en het stadslandschap gebruikt. Waar let je op bij de keuze van een locatie?
Mortier: 22 mei speelt zich in Brussel af. Ik heb hier gedraaid maar moest ook een deel in Wallonië en Rotterdam draaien. Uiteraard stonden de shoppingcentra niet te springen om ons te verwelkomen. We moesten er toch bijna elf dagen filmen en de laatste dag was vernielend. Veel keuze hadden we niet. Maar dat vind ik niet erg. Beperkingen moeten je kracht zijn.

Ik lette vooral op de geometrie, op het lijnenspel en op de mogelijkheden van een locatie. Alles moest leeg zijn. Je mocht geen auto's zien. Wat kun je op locatie zelf verwijderen en wat is eventueel in postproductie op te lossen?

Ik zie heel graag kasseien dus die moesten er ook in. En ik had voor mijn doolhof veel deuren en gangen nodig.

22 mei komt tussen Zot van A. en Smoorverliefd uit. De Vlaamse film anno 2010?
Mortier: Daar kijk ik niet van op. De Amerikaanse cinema bestaat uit heel veel lagen. Wij missen er nog veel. Mijn filmpartner Joe Vanhoutteghem (Mortier vormt met hem reclameprijsbeest Lionel Goldstein, nr) zou bijvoorbeeld dringend een film moeten maken. Die gast heeft pas zijn eigen wereld! Het wordt ook tijd dat er een paar échte horrorfilms bij komen. Maar dat brengt de toekomst wel.

Ga jij nu Haunted verfilmen, de roman van Chuck Palahniuk, bekend van Fight club?
Mortier: Ik heb de rechten gekocht. Het scenario is af. In mijn hoofd is dat de volgende film. Maar het hangt van de Amerikanen af of de financiering rond raakt.

Die film zal zijn wat het wordt. Snap je? Ik ga mijn ding doen. Natuurlijk heb ik de Palahniuk-verfilmingen gezien. Fight club vond ik een toffe film. Het was een commerciële film, maar de filosofie van Palahniuk werd wel gerespecteerd. De verfilming van Choke vertelde niets. Ik heb de producent van die film ontmoet en gevraagd wat voor zin het heeft om de rechten van een boek te kopen en vervolgens de filosofie van de auteur volledig te verknallen. Wat moet Palahniuk met die film?

Ik heb niets te winnen of te verliezen. Ik maak mijn eigen ding en er zullen altijd wel mensen zijn die mee willen gaan in de trip.

Kun jij je brood verdienen met speelfilms?
Mortier: Ik zou ervan kunnen leven als ik naar Amerika trok. Maar dat is een grote stap. Wil ik dat wel doen? Ik ben iemand die redelijk afgezonderd leeft. Maar waarom ook niet? Filmen is het enige wat ik graag doe behalve alleen zitten. Of bij mijn vrouw en kinderen zijn, maar dat is een ander verhaal.