Lars von Trier over Hitler, porno en Melancholia

Lars von Trier in Cannes, het is telkens weer een evenement. In 2000 won het Deens enfant terrible de Gouden Palm met Dancer in the dark. In 2009 choqueerde zijn film Antichrist met een pratende vos en genitale verminkingen. Dit jaar leek alles goed te gaan. In Melancholia mondt een groots opgezet huwelijksfeest uit in een fiasco door een zware aanval van neerslachtigheid bij de bruid (Kirsten Dunst). In het tweede deel ligt het accent meer op de angst van de zus van de bruid (Charlotte Gainsbourg) voor een ster die met grote snelheid op de aarde afstormt. Het mogelijke einde van de wereld inspireert von Trier tot visueel indrukwekkende scènes maar de personages laten onverschillig. Tijdens de persconferentie liep het echter alsnog fout na een vraag over zijn Duitse roots. "For a long time I thought I was a Jew and I was happy to be a Jew (...) But then I found out I was actually a Nazi. My family were German. And that also gave me some pleasure. What can I say? I understand Hitler…I sympathize with him a bit." Het festival kon er niet mee lachen en von Trier werd verbannen.

Meneer von Trier, wat had te betekenen?
Lars von Trier: Eerst en vooral wil ik me verontschuldigen. Als ik me in het Deens uitgedrukt had, was er meer nuance geweest. Ik ben het NIET eens met ALLES wat Hitler gedaan heeft. Het enige wat ik wou zeggen is dat ik, vooral na Bruno Ganz in Der Untergang, de mens in Hitler zie. Ik vind het interessant dat er een kleine man in Hitler schuilt zoals er ook in elk van ons een kleine nazi schuilt. Maar zo is het niet overgekomen. Ik was idioot, naïef en dom. 'I pissed on my chips,' zegt men in het Engels.

Ik had een goede bui, ik vond dat het goed ging. Maar toen vloog ik uit de bocht en ik kreeg mijn wagen niet terug op de baan. Het zou me tijdens een interview niet overkomen. Ik zou aan je gezicht kunnen aflezen dat je me niet verstaat. Op zo'n persconferentie zie je niemands gezicht van dichtbij maar je praat wel tegen de wereld. Ik heb mijn les geleerd. Op zo'n persconferentie zie je mij niet meer.

Denkt u dat er nog persconferentie zullen volgen in Cannes? U bent verbannen.
Von Trier: Ik heb hier nog twee goede vrienden: Gilles (Jacob, de voorzitter van het festival, red.) en Thierry (Frémaux, de festivaldirecteur, red.). Zij doen wat ze moeten doen: luisteren naar hun raad van bestuur. Ik respecteer deze verstandige mensen. Ik zou zelf ook 'fuck him' zeggen over iemand die verkondigt met Hitler te sympathiseren. Sommige landen weigeren de film nu te kopen. De pers springt op enkele woorden die ze uit de context rukken. Verder heb ik het gevoel dat je makkelijker vrijuit kunt praten over Mao en Stalin dan over Hitler. Dat is nog steeds een no go-zone. Van politiek correct zijn, moet ik niet weten. We moeten ons zorgen maken als we niet over zaken praten omdat ze verboden zijn. Ik vrees dat de kracht in mij die mij domme dingen doet doen, ook de kracht is die me films doet maken. Mààr ik herhaal dat ik dom geweest ben.

U zei op de beruchte persconferentie ook dat Melancholia misschien rotzooi is. "There's quite a big possibility that it might not be worth seeing." Waar bent u niet tevreden over?
Von Trier: Ik speelde met de Duitse romantiek. Het was moeilijk om het juiste evenwicht te vinden. Het mag er niet uitzien als een reclame voor pralines. Ik denk dat de film iets sterker zou geweest zijn als hij er iets minder gepolijst had uitgezien Het is me iets te McDonalds. Het zou iets meer fucked moet zijn.

Ik zie dat u de letters f-u-c-k liet tatoeëren op de knokkels van uw rechterhand.
Von Trier: Die liet ik een half jaar geleden aanbrengen. Mijn dochters, 22 ondertussen, vonden het nodig om me te waarschuwen dat dat er niet meer afkan. Ik ben oud genoeg om dat te weten. Gilles Jacob schreef in een van zijn boeken dat ik de eerste keer dat ik Cannes aandeed een leren jekker droeg maar latere edities een kostuum droeg. 'Dat gebeurt met de rebellen, uiteindelijk keren ze terug naar de kudde' insinueerde hij. Dat irriteert me mateloos. Dit (toont de tatoeage, red.) is zijn fout. Het is zijn fout dat ik straks een pornofilm draai. Om terug een rebel te zijn. Ook op je 55ste kan je daar naar snakken.

Bent u werkelijk van plan om door te zetten met die pornofilm?
Von Trier: Afwachten hoeveel schade ik oploop door deze situatie. Als de financiers zich terugtrekken ben ik gezien. The Nymfomaniac toont de erotische evolutie van een vrouw van haar geboorte tot haar vijftigste. Ze noemt zichzelf een nymfomane. Net als in de romans van Markies de Sade zal er een beetje harde seks zijn en heel veel gepraat en gefilosofeer. Wellicht wordt het niet gemakkelijk om een publiek te vinden. Ik voorzie in een hardcore versie. Ik ben een culturele radicaal. Ik zie me geen film over erotiek maken zonder een kut en een pik te tonen. Maar ik moet ook in een softcore versie voorzien, anders krijg ik de film niet gefinancierd. Ik moet het slim aanpakken. (stilte) Desnoods maak ik terug 8mm films.

Wat is er geworden van uw idee om pornofilms voor vrouwen te producen?
Von Trier: Pornofilms voor vrouwen maken leek me een goed idee. Het is ondertussen door velen overgenomen. We hadden een adviesraad met veel vrouwen uit de culturele sector die de projecten moest goedkeuren. Maar we vonden geen vrouwelijke regisseurs die er zin in hadden. Ik blijf het een goed en eerbaar idee vinden. Maar het was geen succes.

Om terug te komen op Melancholia. Wat deed u wél goed?
Von Trier: Verwanten van me die melancholie erg goed kennen, waren zwaar geraakt door de film. Ik moet dus iets goed gedaan hebben. De psychologie leert ons dat tijdens een echte catastrofe melancholici en mensen met grote angsten, veel rationeler zijn. Ze hebben het op de een of andere manier al eens meegemaakt. Ik weet niet of ik het moet geloven maar vroeger dacht men dat de melancholieke mens meer weet. Ze werden als voorspellers gebruikt.

Koos u voor Kirsten Dunst omdat ze ervaring heeft met neerslachtigheid?
Von Trier: Ik weet niet of het een echte depressie was maar ze is zeker vertrouwd met die gevoelens. We konden ze bespreken. En ik ken haar heus niet alleen van Spider-Man zoals iemand beweerde. Jaren geleden vroeg ik Paul Thomas Anderson welke Amerikaanse actrice ik moest in het oog houden. Dat was Kirsten. Ik ben blij met haar vertolking.

En waarom Wagner?
Von Trier: Ik dacht: 'Als we dan toch een chocolade-commercial maken laten we dan meteen fucking all the way gaan.' Vandaar Wagner. Ik las ooit een tekst van Marcel Proust over een discussie over het ultieme kunstwerk. De conclusie was dat dat de preludes van de eerste acte van Tristan und Isolde moest zijn. De Duitse romantiek en zeker Tristan und Isolde cultiveert het idee van purificatie door lijden en dood. Ik denk dat melancholische gevoelens of zelfs een staat van melancholie verleidelijk kan zijn. Het is pijn maar het is een zoete pijn. Je kan verleid worden om je te laten overweldigen, om toe te geven aan het gevoel.

Melancholia.
Denemarken, 2011, dir: Lars von Trier, act: Kirsten Dunst, Charlotte Gainsbourg, 136 min.
In de zalen vanaf 12/08.