Nico Leunen: 'Ryan Gosling noemt me The Sniffer'

Twee Brusselaars hebben een ruim aandeel in Lost river, het ambitieuze, eigenzinnige regiedebuut van filmster Ryan Gosling. Beeldtovenaar Benoît Debie was zijn cameraman, monteur Nico Leunen zijn reddende engel toen men openlijk twijfelde of de film er nog wel zou komen. "Het was extreem intiem. We delen dezelfde passie voor échte cinema."

Hoeveel monteurs kent u bij naam? Zo goed als nooit staan ze in de belangstelling, zelden krijgen ze de erkenning die ze verdienen. Dat Nico Leunen in 2013 toch de Vlaamse Cultuurprijs voor Film won, komt omdat zijn aandeel in de opmars van de Vlaamse film frappant is. En ook: de laatste weken van 2013 en de eerste maanden van 2014 kampeerde hij in de kelder van Ryan Gosling. De populaire acteur uit The notebook en Drive vroeg hem om zijn hachje te redden. Een maandenlange montagepoging met de IJslandse monteur van Eternal sunshine of the spotless mind was op niets uitgedraaid.

Hoe kwam Ryan Gosling bij jou terecht?
NICO LEUNEN: Via de Iraanse regisseur Babak Jalali, een van de beste vrienden van Fien (Troch, Leunens partner, nr), kwam een andere regisseur, Noaz Deshe, bij mij terecht toen hij in de problemen zat met de montage van zijn langspeelfilm. Dat verhaal is goed afgelopen: White shadow won op het Festival van Venetië de Luigi De Laurentiis Award voor het beste debuut. Noaz is een goede vriend van Ryan. Toen Ryan in een vergelijkbaar moeras terechtgekomen was, raadde Noaz mij aan. Bij een cameraman is de film het visitekaartje. Een monteur is afhankelijk van mond-tot-mondreclame.

Monteren is altijd intiem. Al helemaal als de regisseur zijn ziel in de film legt en debuteert. Hier kwam nog eens bij dat je in Goslings garage sliep en monteerde in de kelder.
LEUNEN: Het was extreem intiem. Ik kwam toe bij een regisseur die al vier maanden gewerkt had aan de montage van zijn eerste film en nog nergens stond. Iedereen trok in twijfel of het nog wel goed zou komen. Of er nog wel een film in zat, laat staan een goeie film. "Nico, je weet niet in wat voor staat ik was, toen jij hier toekwam," zei hij na afloop. Dag één was hij een wrak, op het einde een tevreden regisseur. Hij noemde me "The Sniffer" omdat ik door te snuffelen en vragen te stellen veel materiaal in ere herstelde dat hij iets te voorbarig had weggesmeten. Soms is een film gediend bij amputatie, maar je mag daar niet te ver in gaan. Gangreen in de vinger is geen reden om een hele arm af te zetten.
Toen ik daar was, verloren ze de hond die Eva Mendes (Goslings partner, nr) al tien jaar had. Je kan daarmee lachen, maar ze waren aan dat beest gehecht en van slag. Af en toe zijn we uitgegaan, maar meestal werkten we 's avonds door of keken we samen naar een film. We hebben ook veel over kinderen gebabbeld. De laatste avond zijn we gaan eten. Voor het eerst kwam Eva mee naar buiten en ook Fien was mee. Op hun ouders na waren we de eersten die te horen kregen dat ze een kind verwachtten.

Gosling nam wel een risico door je in huis te halen. Dat het tussen jullie zou klikken, was toch niet te voorspellen?
LEUNEN: Die eerste drie weken waren voor ons beiden een test. Ik ben niet zo moeilijk om in huis te hebben. Ik liep hun deur niet plat. Ik kan afstand bewaren. Maar het klikte enorm. Ryan is net als ik enorm gepassioneerd door cinema. Na vijf maanden monteren zei hij ineens: "Nico, zoals jij over cinema praat, I fucking enjoy it, maar zo doen we dat hier niet. In L.A. gaat het over een show. In het beste geval over een movie. Maar de woorden film en cinema mijden we." Daar schrok ik wel van. De weken daarvoor had ik heler redevoeringen afgestoken over échte cinema.
Hij belde soms wel naar Nicolas Winding Refn, Guillermo del Toro en andere bevriende filmmakers om te vragen of zijn problemen normaal waren. Ik had 'm ook wel gezegd dat die onzekerheid een normale fase is. Maar hij wou het uit de mond van ervaren regisseurs horen.

Was de selectie voor het Festival van Cannes een vergiftigd geschenk? De pers pakte Lost river keihard aan.
LEUNEN: Ryan is toen onnodig hard aangepakt. "We zullen die good-looking actor eens een lesje leren." Dat is niet eerlijk. Bekend staan als de acteur van The notebook is voor hem horror. Maar hij neemt het sportief op.
Aanvankelijk wou hij zelfs niet naar Cannes. "Ik wil om de juiste reden in Cannes terechtkomen," zei hij. Hij had ondertussen de films van Fien gezien. Kid had hem van zijn sokken geblazen. "Fien verdient het om in Cannes te zitten. Niet ik. Dit is mijn eerste film." Maar op een bepaald moment moest hij het spel meespelen. De producenten likkebaardden bij de gedachte aan een feestje in Cannes. Het is geen cadeau om Ryan Gosling te zijn.

Hoe schat jij Lost river in?
LEUNEN: Zie hoeveel mainstreamrommel er wordt gemaakt. Gosling durft zijn nek uit te steken. Hij durft documentaire en sprookje te mengen. Hij schreef zelf zijn verhaal. Ik vind het fantastisch dat hij ruige keuzes heeft durven te maken. Hij had zoals George Clooney genoegen kunnen nemen met een propere verfilming van een goed verhaal. Maar film is pure passie voor Ryan. Hij is een spons die cinema opslorpt. Mogelijk heeft hij in zijn eerste film te veel willen stoppen. Dat gebeurt in debuten. Maar hoedje af voor zijn aandoenlijke, emotioneel valabele verhaal. Hij moet doorgaan als regisseur.
"What should I do next?" vroeg hij. "That's the wrong question. How should you do it next," antwoordde ik hem. Hij moet niet volgens het logge Amerikaanse systeem werken, met honderd mensen op de set die de regels van de vakbond volgen. Hij sluit beter aan bij de Europese traditie. Hij moet vrijer kunnen draaien. Enkele van de mooiste momenten uit de film heeft hij met Benoît Debie stiekem 's nachts gedraaid. Dat mag helemaal niet.

Gosling heeft gelijk wat Kid betreft. Fien Troch overtrof zich met die film. Hoe is het te begrijpen dat er bijna niemand naar gaan kijken is en dat de grote festivals de film links lieten liggen?
LEUNEN: Dat het grote publiek wegbleef, kunnen we nog snappen. Matthias Schoenaerts noch Veerle Baetens deden mee en dat is belangrijk voor Vlaanderen. Dat het internationale establishment niets in Kid zag, is onbegrijpelijk. In Europa hoeft Fien voor niemand onder te doen.
Moet Fien nu een quiz presenteren op de televisie of kortere rokjes dragen? Ik weet het niet. Dit gezegd zijnde, Fien is zo sportief dat ze gewoon keihard verdergaat. Ze gaat zichzelf nog eens heruitvinden. In het uitdagen van cinema is ze een kampioene. Met elke film doet ze iets anders. De eerste drie films lagen gevoelsmatig en thematisch bij elkaar, maar vormelijk helemaal niet. De volgende wordt vollédig anders.

Toen je in 2013 de Vlaamse Cultuurprijs voor Film won, greep je de kans om een vurig pleidooi te houden voor de artistieke film.
LEUNEN: Ik kreeg meer felicitaties voor de speech dan voor de prijs. (Lacht) Ik ben zeer trots op de Cultuurprijs. De jury werd voorgezeten door Pierre Drouot (de intendant van het Vlaams Audiovisueel Fonds, nr). Je moet hem niet vertellen wie de geheime wapens van de Vlaamse film zijn. Ik ga in mijn carrière niet vaak een platform krijgen en ik heb geen angst om voor een groep te spreken. Ik greep dus de kans om te verduidelijken waar ik voor sta en om mijn passie voor echte cinema te verkondigen. Ik kijk niet neer op de entertainmentbusiness. Ik kijk ook naar The hunger games, maar dat is bijna een ander medium. Ik hield mijn pleidooi zonder militant te zijn, zonder iemand te kwetsen, zonder in de slachtofferrol te kruipen. Dat sloeg aan.

Herinner je je nog wanneer die passie ontkiemd is?
LEUNEN: Ik had een fantastische leraar Nederlands en Engels op het Xaveriuscollege in Borgerhout. Hij organiseerde een filmforum. In het vijfde en zesde jaar zagen we een zestal auteursfilms die telkens werden ingeleid en achteraf besproken: Babette's feast, Eline Vere, Do the right thing, Ju Dou van Zhang Yimou. Ik heb het vijfde en zesde moeten overdoen. Dus ik heb vier jaar filmfora gehad. De passie voor film groeide met de dag. Op het einde had ik geen zin meer om Germaanse te studeren. Eraserhead was de druppel die de emmer deed overlopen. "Als je zulke films kan maken, dan doe ik mee," dacht ik. Ik ben die leraar eeuwig dankbaar.

-----------------------------------------------------------------------------

NICO LEUNEN BLIKT TERUG