Silent stories: Op de bres voor de ballingen van de liefde

Met de intieme en mooie documentaire Silent stories geven Hanne Phlypo en Catherine Vuylsteke een stem aan vier mensen die naar hier zijn moeten vluchten. Niet politieke denkbeelden of bittere armoede maakte bannelingen van hen, maar de liefde. Sarah, Arezki, Rabiatou en Jean-Louis zijn niet hetero en bekochten dat bijna met hun leven.

Rabiatou is lesbisch. Toen ze in Guinee met een vrouw betrapt werd, bracht haar oom haar naar haar vader. "Waarom heb je haar niet ter plaatse vermoord?" vroeg hij.

De verhalen van Arezki uit Algerije, Jean-Louis uit Senegal en de transseksueel Sarah uit Irak zijn niet minder schrijnend. In Silent stories krijgen ze het woord. De documentaire wordt volgende dinsdag op Canvas vertoond in de reeks 'Hedendaagse taboes'. "De verhalen zijn complementair," zegt Catherine Vuylsteke, een van de twee regisseurs. "We streefden een grote diversiteit na, want die vind je ook in de realiteit. Een homo, een lesbienne, een biseksueel en een transseksueel uit verschillende landen getuigen. Ook hun vluchtrelaas is verschillend. Jean-Louis was een gereputeerde aids-activist die een goeie baan, een zoon en een hoge maatschappelijke positie moest achterlaten toen hij publiek geout werd. Arezki ontvluchtte Algerije niet alleen om zijn seksuele geaardheid, maar ook om het harnas van onvrijheid. Rabiatou liep weg van geweld en een gedwongen huwelijk. Ze had alleen lagere school gehad en zag zichzelf als iemand met een afwijking waar je maar best niet over praat."

Hoe verschillend de geïnterviewden ook zijn, toch duiken bepaalde patronen op, zoals het onbegrip van de familie en de lelijke rol van religie. "Sinds de verlichting is het Westen de weg van het humanisme en het individualisme ingeslagen. Het individu, met zijn rechten en plichten, is de bouwsteen van de maatschappij. Die ontvoogding hebben de Arabische wereld en Afrika nog niet achter de rug. De gemeenschap regeert via stringente regels. Je moet in het gelid blijven, voor afwijkingen is er geen plaats. Het gaat er vervolgens niet om of jij je kind graag ziet of niet, maar om wat de gemeenschap denkt. Als je je schikt naar de als 'fout' bestempelde seksuele geaardheid van je kind, dan word je zelf geïsoleerd. Dat conformisme wordt gelegitimeerd door traditie en religie. De identiteit kan niet in vraag gesteld worden. Het woord komt immers van God. Wij zijn zelf atheïsten en we zouden het wel anders willen, maar godsdienst speel een belangrijke - en een nefaste - rol in de holebi-problematiek," zegt Vuylsteke. De Brusselse journaliste van De Morgen schreef eerder het boek Onder mannen - Het verzwegen leven van Marokkaanse homo's.

Ondanks alle ellende in het vaderland valt de ballingschap zwaar. Arezki vond in Brussel interessant werk, veel vrienden én de liefde, en toch mist hij Algerije. Niet soms, maar elke seconde. "Die verscheurdheid is inherent, het is de prijs die de migrant betaalt. Arezki leefde 35 jaar in Algerije. Dat kun je niet uitwissen. Het vraagstuk houdt hem bezig. Hij mist Algerije zonder het te willen, hij vraagt zich af wat hij mist. De corruptie? De files? Het licht?"
Silent stories is heel filmisch. Gestileerde, mooie beelden worden begeleid door prachtige muziek van Karim Baggili. Een bewuste keuze, zegt regisseur Hanne Phlypo. "De verhalen zijn schrijnend, en documentaires vinden niet gemakkelijk de weg naar het publiek. Dat proberen we te overbruggen door de film esthetisch interessant te maken. Over elke scène is nagedacht."

De getuigen laten toe dat de camera hen op de huid zit. "Natuurlijk was dat niet vanzelfsprekend. In het begin was het zelfs moeilijk om mensen te overtuigen herkenbaar in beeld te komen. We hebben zelfs even overwogen om hen anoniem in beeld te brengen, met blokjes of een schaduw. Maar dan zouden we de stigmatisering in de hand gewerkt hebben, terwijl de documentaire het taboe juist wil doorbreken. Door lange gesprekken vooraf en vele informele momenten hebben we gelukkig het vertrouwen van de vier gewonnen. We zijn nooit zomaar beginnen filmen. Voor en na de interviews werd alles doorgepraat."

Silent stories, dinsdag 5 april om 22 uur op Canvas. Op 4 april is er om 19.30 uur een gratis vertoning in de Arenberg-bioscoop, op 5 en 7 april in GC De Pianofabriek in Sint-Gillis