De diepe wonde van de festivalzomer

De hashtag #savethesummer heeft niet mogen baten: de festivalzomer ligt aan gruzelementen. In Brussel zal het een pak stiller zijn dan normaal, terwijl zich achter de schermen een bloedbad voltrekt.

“Het is een hard maar ontegensprekelijk correct verdict,” luidde de mede­deling van Couleur Café nadat de Nationale Veiligheidsraad vorige week had beslist om “massa-evenementen” tot 31 augustus te verbieden. De hele muzieksector was het erover eens dat het welzijn van zijn bezoekers op de festivals deze zomer niet gegarandeerd kon worden. “Maar dat maakt het niet minder verschrikkelijk,” zegt Irene Rossi, al dertig jaar een van de drijvende krachten achter Couleur Café. “De voorverkoop liep extreem goed, het zou een fantastische editie worden. Gelukkig is er nu duidelijkheid.”

Die transparantie was nodig, zegt Serge Platel, voorzitter van de Federatie van Muziekfestivals in Vlaanderen, die ook de belangen verdedigt van onder meer Brosella en Couleur Café. “Als de beslissing een maand later was gevallen, zou de put een krater zijn geworden.”

Financieel is de afgelaste zomer sowieso een catastrofe. De voorbereiding van een (groot) festival begint bijna een jaar op voorhand. Personeel moet betaald worden, huur, kosten voor de website, marketingbureaus, grafisch vormgevers, persverantwoordelijken, stockageruimte enzovoort. Net om die reden gooiden grote buitenlandse spelers als Glastonbury en Coachella al snel zélf de handdoek.

“Even dachten we nog aan kleinere events in het najaar,” zegt Rossi. “Maar zoals een clubshow in de AB zijn die altijd verlieslatend, die zouden een nog groter gat slaan.”

Om het bloeden een stuk te stelpen, werd door federaal minister van Economie Nathalie Muylle (CD&V) snel een voucher-regeling goedgekeurd, waarbij festivalorganisatoren tickethouders een waardebon kunnen aanbieden die twee jaar geldig blijft. “Dat is belangrijk om te kunnen overleven,” zegt Rossi. “Veel mensen willen ons steunen en zeggen dat ze hun ticket niet terug willen. Dat doet deugd, maar de afhandeling is natuurlijk complexer. Niemand mag zich benadeeld voelen.”

Als vzw rekent Couleur Café op steunmaatregelen van de overheid, en op de goedheid van de subsidiënten. Het overgrote deel daarvan zijn projectsubsidies, waarvoor telkens een nieuw dossier moet worden ingediend. Ze zijn goed voor ongeveer 15 procent van het budget, het grootste deel komt van de tickets en de consumptie ter plaatse. “Sommige projecten waren al goedgekeurd. Dat geld hopen we alsnog te krijgen,” zegt Rossi.

Maar het bloedbad is onmiskenbaar. Een festival is een fragiel dominospel, als de organisatoren er de stekker (moeten) uittrekken, vallen buiten de artiesten ook een hele resem medewerkers en toeleveranciers omver. Bij Couleur Café en het Brussels Summer Festival zijn dat algauw duizend mensen. “Mensen die in dienst zijn, kunnen op tijdelijke werkloosheid gezet worden, voor freelancers is er de mogelijkheid tot overbruggingsrecht,” verduidelijkt Platel. “Maar het meest precair is de situatie van de payrollers, tijdelijken die nu nog geen contracten hebben getekend en die bij huidige steunmaatregelen uit de boot vallen.”

Filip De Groote is een van hen. Hij promoot met zijn eenmans-bvba zowel jonge bands als oude rotten zoals Arno, en is persverantwoordelijke van het Brussels Summer Festival. Hij wordt op meerdere vlakken geraakt. “Als zelfstandige heb ik geen poot om op te staan. Een hinderpremie krijg ik niet, want ik moet niet verplicht sluiten. Ik heb overbruggingsrecht aangevraagd, maar dat is nog niet goedgekeurd. Ondertussen verlies ik opdrachten die binnenlopen. Ik keer mezelf intussen geen loon meer uit, want door de patronale bijdrage die ik daarop moet betalen, geef ik meer uit dan ik verdien.” Reserves aanspreken zou mooi zijn, maar de muziekbusiness is allang geen vetpot meer. “Sinds de platenverkoop gekelderd is, leven muzikanten van hun optredens. Net daar wordt de sector nu diep geraakt.”

“Artiesten en organisatoren maken tot tachtig procent van hun jaaromzet tijdens het festival­seizoen,” zegt Platel. Ook de bulk van De Grootes inkomsten ligt in de zomermaanden. “Dat is rampzalig, maar ik kijk ook met een bang hart naar het najaar. Niemand kan voorspellen hoelang deze situatie écht zal duren. Nu, het financiële is één ding. In de eerste plaats maak ik me zorgen over onze fysieke én mentale gezondheid.”

Dat de wereld waarin kunstenaars en aangelanden zich begeven superfragiel is, wordt nu nog eens pijnlijk duidelijk. De sociale omkadering moet duidelijker georganiseerd worden. Dat de huidige onzekerheid het extra moordend maakt, tekenden kunstenaarsplatform State of the Arts, artiestenvereniging GALM en het Brusselse Cultuurloket de voorbije weken al op.

Het Vlaamse aanspreekpunt voor muzikanten en de muzieksector VI.BE pikte de noodkreten op en verzamelde iedereen rond de tafel, geruggensteund door zijn Franstalige tegenhangers Court-Circuit en Wallonie-Bruxelles Musiques. Die solidariteit is ongezien. “VI.BE heeft een goed zicht op alle spelers in het veld,” zegt directeur Luc Nowé. “Wij konden iedereen samenbrengen.” Dat resulteerde in twee open brieven die door iederéén uit de livesector werden ondertekend.

Om nog beter in te schatten wie allemaal door de coronacrisis getroffen wordt en hoe, lanceerde het MuziekOverleg, waar VI.BE deel van uitmaakt, een enquête. “Zo kunnen we beleidsmakers nog beter informeren over welke steunmaatregelen nodig zijn,” zegt Nowé. “Voor de hele keten, van a tot z, en vooral de meest kwetsbare profielen.”

“Ik ben blij dat de sector zich verenigt,” reageert De Groote. “Maar freelancers zoals ik staan nooit in de frontlinie. Wat kan je doen buiten een beetje optimaliseren en de schade beperken op dit moment? En als de regering met geld over de brug komt, fijn, maar uiteindelijk is het de belastingbetaler die dat betaalt.”

Welke steunmaatregelen er zullen zijn, daar wordt deze week nog over vergaderd met het kabinet van minister Muylle. Vlaams minister van Cultuur Jan Jambon (N-VA) liet al verstaan dat “niet elke eurocent terugbetaald zal worden,” maar kondigde vorige week alvast aan dat hij vier miljoen extra had gevonden voor de eind vorig jaar afgeslankte projectsubsidies in de cultuursector. De Vlaamse regering heeft intussen een noodfonds opgericht met daarin 200 miljoen euro, maar die moeten worden verdeeld over gesubsidieerde organisaties in cultuur, sport, jeugd en media. Wat Brussel daaraan toevoegt, is vooralsnog onduidelijk.

Hoe dan ook blijft het een pleister op een open wonde voor een sector met 320 festivals in Vlaanderen en Brussel wier verlies kan oplopen tot 1,3 miljard euro voor organisatoren en 3,6 miljard euro voor leveranciers, zoals de Antwerpse Karel de Grote Hogeschool berekende. “Festivals waarvan 90 procent wordt gedragen door vrijwilligers,” geeft Platel mee. Voor het Brussels Summer Festival waren er dat vorig jaar bijvoorbeeld 545. “De laatste jaren werd het voor hen steeds moeilijker door nieuwe maatregelen rond veiligheid en duurzaamheid. Deze klop van de hamer komen ze misschien niet te boven.”

Er is nog een kleine hoop voor kleinere events, maar wat die precies zijn, is nog niet uitgemaakt. De AB schrapt alvast zijn Boterhammen en Feeërieën. Over evenementen als Brussel Bad kan de stad nog niet communiceren. Maar dat het een bloedbad wordt, is duidelijk.