De krioelerige jazz van De Beren Gieren: 'We willen niet meer per se choqueren'

De new wave van de Belgische jazz is zover uitgerold dat het genre zichzelf niet meer herkent. Het Gentse supertrio De Beren Gieren surft intussen onvervaard verder op zoek naar zijn eigen, unieke taal. “We hebben geleerd nergens nog bang voor te zijn.”

“Is het mitochondriën of mitochondrieën?” Simon Segers gaat op in de jungle van een Gents café terwijl ik de tekening op zijn kersverse Beren-T-shirt monster. Een afbeelding die ook terug te vinden is op Less is endless, de nieuwe, vijfde plaat van het avontuurlijke Gentse jazztrio. Kleine geometrische figuurtjes die lijken weggebeamd uit de knotsgekke kosmos van Sun Ra, geven ze zelf aan. Maar die er tegelijk ook uitzien als die kleine microcellen uit de les biologie die we allang vergeten waren.

“Ik ben nogal into gevulgariseerde wetenschap, bij de tandarts zal ik eerder Eos lezen dan Blik,” glimlacht de drummer van De Beren Gieren. “Om verder te gaan op je vraag: het zijn mitochondriën, met korte i. (Lacht) Ooit waren dat bacteriën, die zijn opgeslokt door andere cellen, en die suiker omzetten in energie.” Luisteren naar De Beren Gieren is gelukkig geen biologieles, maar die katalysator van energie is de groep zeker wel.

“Het gaat ons om dat inzoomen: als je een cel uitvergroot, zie je een heel universum,” legt bassist Lieven Van Pée uit. “Het liedje ‘Animalcules’ gaat daar ook over,” zegt Fulco Ottervanger, de Gentse Nederbelg met Brusselse roots die het trio al meer dan tien jaar van zijn eigenzinnige pianospel voorziet. “Welke wereld er voor je opengaat als je iets onder de microscoop legt. Dat krioelerige van de natuur. Die volheid van het leven.” Vandaar de titel, Less is endless, of niet? “Dat is maar één antwoord,” lacht Ottervanger. De woorden die hij doet samenklitten tot titels, brengen vaak uit evenwicht. Zo hard, dat hij er zelf wakker van ligt. “Ik speel graag met contradicties.”

Ga ik te ver als ik er een politiek statement in lees?
Fulco Ottervanger: De titel klinkt inderdaad als een politiek motto, maar eigenlijk houden we ons daar liever van weg. Iedereen wil gewoon schoonheid maken. Maar als de maatschappij een beetje gefuckt is, wordt het snel politiek.
Simon Segers: Het leuke aan die titel is dat iedereen er een waarheid voor zijn eigen leven in vindt. Zoals in de spreuken van Bond Zonder Naam. (Lacht) Ik denk niet dat wij statements willen maken over hoe mensen moeten denken. Het musiceren op zich is onze boodschap.
Ottervanger: Herinneren aan wat er kan. Wat iedereen in zich heeft.
Segers: Dat is het hoogste doel: mensen geïnspireerd naar huis laten gaan, dat ze na een optreden zeggen dat ze herboren zijn. Ook al heb je totaal niets politieks meegegeven, je hebt mensen wel energie gegeven. Iets waardoor ze misschien iets meer zijn wie ze willen zijn.
Ottervanger: Eigenlijk gaan veel songtitels op de nieuwe plaat over rust vinden, in het moment zijn. ‘Stress als optie’ is er zo één: stress maakt je blind, maar als je dat eenmaal doorhebt, kan je die stress beter kanaliseren.
Segers: Voor mij draait het ook om focus vinden en alles rond je uitschakelen. Een diep moment beleven in een drukke straat bijvoorbeeld.

Less is endless is ingeblikt voor corona. Met jullie zoektocht naar rust waren jullie visionair!
Ottervanger: Wij zitten altijd pal op de tijdgeest. (Lacht)
Segers: Ik zie het toch ook vooral als iets persoonlijks: als ik iets doe, probeer ik alleen daarmee bezig te zijn. Dat is niet makkelijk, maar het lukt me steeds beter. De titel Less is endless is eigenlijk de mentale staat die we willen bereiken wanneer we muziek maken.
Lieven Van Pée: Dat is wat we bij De Beren Gieren doen: uitpuren, op zoek gaan naar de essentie. En vooral: de dingen laten zijn, en daarin berusten.
Ottervanger: Deze plaat is letterlijk een zoektocht naar minder, wat zich veruitwendigt als: met minder elementen rijkere muziek maken. Eén cimbaal gebruiken en die heel veel ruimte geven, waardoor haar aanwezigheid krachtiger wordt.

Over Thelonious Monk vertelde je me ooit dat je naar hem opkeek om zijn duidelijke ideeën, Fulco.
Ottervanger: Vroeger, als ik improviseerde, deed ik alles tegelijk. Ik deed dit, maar ik dacht dat. Nu kies ik iets en ga ik ervoor. De muziek wordt daar beter van, toegankelijker.
Segers: Onze muziek is ‘horizontaler’ geworden. We spelen meer met langere spanningsbogen en minder korte cuts. De transitie van A naar B is veel belangrijker dan A en B zelf. Niet dat de muziek nu minimalistisch is, voor sommige mensen zijn wij nog altijd heel hectisch. (Lacht)

De sturm-und-drang is wat gaan liggen, maar jullie breken wel meer dan vroeger met wat jazz is.
Segers: Als je naar onze eerste platen luistert, hoor je dat we echt in de frontlinie wilden gaan staan en choqueren. We maakten ruwere keuzes, maar ze waren meer random. We vertrokken van de klassieke jazz, braken die op en eindigden uiteindelijk dichter bij dat klassieke jazzidioom. (Lacht) Nu moeten we niet per se tegen iets vechten. We maken gewoon Beren-muziek.

Hoe zou je die Beren-muziek omschrijven aan iemand die jullie niet kent?
Segers: Kan jij dat niet beter? (Lacht) Filmisch is een woord dat ik zeker zou gebruiken. Dynamisch. Energie. En Third Stream, een stijl die in de jaren 1950 ontstond toen muzikanten zich waagden aan een cross-over tussen jazz en klassiek. In zekere zin doen wij dat ook. Sommige melodieën zijn bijna romantisch.
Ottervanger: Ik hoor toch ook rockinvloeden.
Segers: Dat is het: wij zijn Fourth Stream. (Lacht)

Jullie vergeten elektronica.
Van Pée: Wilde ik net zeggen! Ik hou me ook bezig met elektronische muziek, in andere projecten. Aanvankelijk was het een gevecht om die twee universums gescheiden te houden. Als student aan het conservatorium wil je zo goed mogelijk je instrument beheersen, prutsen met elektronica geeft je dan alleen maar schuldgevoelens. (Lacht) Maar bij De Beren komen die twee werelden dichter bij elkaar, op een organische manier.

Die elektronica zit ook subtiel in ‘Animalcules’. In de clip zit je erbij met cape en muts, Fulco, als de Sun Ra van de Lage Landen. Híj weer.
Ottervanger: Haha, ja, Sun Ra is zalig. Hij heeft me geleerd dingen toe te laten, niet bang te zijn.
Segers: Niet bang zijn, dat is echt de Beren-evolutie van de voorbije jaren. Er is een soort van openheid die soms angstig kan aanvoelen. Dat er niets interessants gebeurt. Vroeger zouden we dan van de hak op de tak springen om het toch maar spannend te maken. Nu beseffen we dat aan die saaie momenten de meest geweldige ideeën kunnen ontspruiten, dingen die veel beter zijn dan we op voorhand hadden kunnen bedenken.

De Beren Gieren zit eigenlijk in een constante staat van vervelling. Dat houdt het spannend en fris.
Segers: Klopt. Deze groep hangt gewoon heel erg samen met persoonlijke evoluties. Ik wil bij de Beren altijd iets nieuws doen. Bij andere projecten waar ik bij betrokken ben, put ik meer uit de bagage die ik al heb. Het is dat cultiveren van het onvoltooide dat ons zo na aan het hart ligt: je krijgt misschien niet de perfectie, maar wel iets dat leeft.

DE BEREN GIEREN + STEIGER
25/9, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be