Ikraaan over haar debuut: ‘Eerst kwam Facebook, dan Instagram, en dan de depressie’

Zo zuiver als Ikraaan zingt over haar geestelijke gezondheidszorg, zo uitgesproken is ze over het gebrek eraan in de maatschappij, die ze op haar debuutalbum tussen alle stemmen door ter verantwoording roept.

Er bestaat geen onderscheid meer tussen de mens Ikraan en de artiest Ikraaan, die ze om verwarring te voorkomen ooit een extra 'a' gaf. De singer-songwriter, die twee jaar geleden Mechelen inruilde voor Brussel en daar nog geen moment spijt van heeft gehad, viel ook eerder al op door de onverbloemde manier waarop ze over (het temmen van) haar demonen zingt. In het Nederlands dan nog, zodat er geen ontsnappen aan is. Op Geestelijke gezondheidszorg graaft ze nog dieper, ondanks het feit dat sociale interactie een opgave blijft. Vooraf excuseert ze zich omdat ze geen oogcontact zal maken, want daar voelt ze zich ongemakkelijk bij.

“Ik heb Ikraaan inderdaad gekozen als artiestennaam,” vertelt ze in muziekcentrum Volta, waar ze repeteert. “Maar als ik interviews geef, ben ik gewoon mezelf, dan speel ik geen rolletje. Ik snap waarom je ernaar vraagt, want het is me opgevallen dat veel artiesten dat wel doen, maar ik kan het niet. Het is toch niet omdat ik muziek maak en mensen plots in me geïnteresseerd zijn dat ik me beter moet voordoen dan ik ben?”

Dat doet ze op Geestelijke gezondheidszorg bewust niet, ook al heeft ze het album vanuit haar onderbewustzijn geschreven in stream-of-consciousness-achtige bewegingen. “De teksten en melodieën vloeiden eruit. Tien, twintig minuutjes per nummer. Pas achteraf ging ik er betekenis aan geven, zonder er nog veel aan te veranderen. Je moet kunnen loslaten, vind ik. Gelukkig ben ik niet perfectionistisch.” Waarmee ze eigenlijk wil zeggen dat de schoonheid op de zestien tracks op haar eerste langspeler – “klassieke elektronische jazz” noemt ze het zelf – van diep vanbinnen kwam en er achteraf dus niets opgeblonken hoefde te worden.

Nadat de erg puur ingezongen maar behoorlijk sinistere teksten op papier stonden, legde ze haar producers de achtergrond ervan uit. “Ik zei hun niet wat ze moesten maken, maar gaf hun visuele aanwijzingen van wat ik zag. In mijn hoofd was er een clown, een orkest, een dirigent. Dat orkest bestaat uit weeskinderen, niet omdat hun ouders dood zijn, maar omdat het gaat over kinderen die zichzelf hebben moeten opvoeden. Ik ben zelf zo'n kind en maak dus deel uit van het orkest. Maar tegelijk ben ik ook de dirigent, want ondanks mijn moeilijke leven bepaal ik wie ik morgen wil zijn.”

Tot haar 22e heeft ze afgezien, zegt ze. “Ik ben aan dit album beginnen te schrijven in de zomer van 2019, toen ik iemand die in een psychose zat moest laten opnemen en het er allemaal ineens uit kwam. Op dat moment is ook mijn alter ego, de clown, ontstaan. Als ik in de huid van de clown kruip, kan niemand me wat maken of uitlachen, want ik lach al met mezelf en ik zeg al hoe het is. Noem het een copingmechanisme om de emoties aan te kunnen waar ik doorheen moest – niet alleen mijn eigen emoties, maar ook die van mensen rondom mij, onder wie een aantal antisociale mensen.”

Nadat Ikraaan de nummers geschreven had, besprak ze de teksten met haar psycholoog om nog dieper te kunnen graven, zodat haar wonden beter konden helen. “Tot vrij recent was het nog mijn droom om nummer één te worden, gouden of platina platen te scoren, zalen uit te verkopen. Daar heb ik ook jaren voor gewerkt. Nu pas weet ik waarom ik dat vroeger zo graag wou. Ik had al die aandacht nodig omdat ik het gevoel had dat ik nooit iemand geweest was. Het was een restant van een trauma, zei mijn psycholoog, een gevolg van heel mijn leven te horen dat ik niets kon, niet alleen thuis, maar ook vanuit de maatschappij met haar waterval­systeem.”

Niet alleen de stemmen in haar hoofd en die van haar naasten komen aan bod op Geestelijke gezondheidszorg, maar ook die van een maatschappij die voortdurend roept wat je moet en niet mag doen. Toch heeft ze het leven nog gekend voor sociale media ermee aan de haal gingen, zegt ze. “Het is zo snel veranderd, en iedereen moest mee. Eerst kwam Facebook, dan Instagram en dan de depressie. Heel de tijd jezelf bekijken, denken dat je lelijk bent omdat andere meisjes dunner zijn, al die beauty standards die je moet volgen: het heeft me enorm onzeker gemaakt. Ik ben er van overtuigd dat er door de nadruk op al die likes over tien, twintig jaar meer narcistische mensen rond zullen lopen. Soms lijkt het nu al alsof de 'samen' is verdwenen uit onze samenleving.”
Tijdens de pandemie zag ze mensen compleet in paniek raken, wat hun mentale gezondheid nog naar beneden haalde. “Ik ben in België geboren, maar mijn moeder is opgegroeid in Somalië, waar een burgeroorlog aan de gang was. Zij keek echt niet op van corona. Maar voor de luxeleventjes hier was het een drama.”

“Ik doe echt mijn best om normaal te zijn in een maatschappij waar het draait om profijt,” klinkt het strijdbaar maar zonder veel hoop in het nummer 'Honing'. “Ik wil enkel in m'n bubbel blijven drijven in zwarte vijvers.”

“De aandacht gaat naar de verkeerde dingen. Er wordt gepest op school, maar o wee als je te laat komt. Deze maatschappij is gewoon heel erg fucked up. Ik heb er moeite mee om mensen met hun ogen dicht door het leven te zien stappen,” vertelt ze. Zelf was Ikraaan met 'Reflectie' in 2019 een van de eerste artiesten die zo openlijk over haar mentale problemen sprak. Ze vindt het een stap vooruit dat ook Stromae en Selah Sue dat nu doen. “Maar daardoor worden de wachtlijsten in de jeugdpsychiatrie nog niet korter. Ik hoop echt dat er een kentering komt en men mentale uitdagingen even ernstig gaat nemen als fysieke, zoals kanker. Maar dan zal er geld moeten gepompt worden in zelfreflectie en zelfliefde, in mensen zich hier thuis en goed te laten voelen in plaats van ze te vervreemden.”

“Het heeft te maken met educatie,” zegt Ikraaan. “Er wordt niet ingezet op emotionele intelligentie in deze maatschappij, terwijl dat net het belangrijkste is voor onze ontwikkeling. Ik schrik ervan hoeveel mensen ik tegenkom die hun gevoelens niet kunnen uiten, heel overcompenserend zijn, en die ook nog veel wonden hebben uit hun kindertijd waar ze niets mee hebben gedaan. Het gebrek aan zelfreflectie is haast absurd. Vroeger dacht ik altijd dat het de mensen zelf waren die zo oppervlakkig waren, maar het is de maatschappij. In de ratrace word je niet beloond voor kwaliteit, het draait alleen om kwantiteit. In de muziekindustrie is het net zo. Alles moet tegenwoordig gratis en snel. Omdat ik oprechte muziek maak over mijn emoties geef ik al zo veel, en toch wordt er dan nog eens verwacht dat je jezelf verkoopt, op TikTok zit, op Instagram, noem maar op.”

Met Geestelijke gezondheidszorg wil Ikraaan de mensen die aan de kant staan een hart onder de riem steken. “Het systeem heeft gefaald / We zijn niet gek / Blaas het leven in als jij het zegt,” zingt ze empowerend. “Dat is gericht aan mensen die aan het lijden zijn en aan hun families, die meelijden. Al de rest is uiteindelijk bijzaak.”

IKRAAAN
Geestelijke gezondheidszorg verschijnt op 22/4 via Top Notch/Universal
Live: 13/5, 20.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be