Kersvers AB-directeur Tom Bonte: 'Ik keer terug naar mijn eerste liefde'

Deze week begint voor Tom Bonte een nieuw hoofdstuk in Brussel: de Ancienne Belgique op koers houden. Geen makkie, want de voormalige directeur van de Beursschouwburg moet zijn nieuwe matrozen door de zwaarste storm uit de geschiedenis van de concertzaal loodsen. “Zolang we dit abnormaal blijven vinden, is het goed.”

Als ik corona had zien aankomen, had ik mijn ontslag misschien niet gegeven,” steekt voormalig directeur van de Beursschouwburg Tom Bonte openhartig van wal in een hoekje van café De Markten. Op een handvol mondmaskers na en een stel planten dat ons op afstand houdt van onze buren, zoemt het er zoals voorheen. In de culturele sector daarentegen, zoemt het nog lang niet zoals voorheen. Van de anderhalve meter social distancing is sinds 1 september voor cultuurhuizen vijftig centimeter afgepitst, letterlijk een stap in de goede richting. Maar de maximumaantallen – 200 binnen, 400 buiten – blijven een wurgkoord rond de nek. En dan vooral rond die van het livecircuit, dat aan zijn zo essentiële 'beleving' moet inboeten én financieel de zwaarste klappen krijgt.

Er zijn wellicht betere momenten om de meest tot de verbeelding sprekende concertzaal van België te gaan leiden. Maar de kersverse algemeen directeur van de Ancienne Belgique heeft geen spijt van zijn sprong van de kleinere naar de grotere cultuurtempel. Integendeel, de goesting om het iconische, internationaal gerenommeerde en bij artiesten zo geliefde huis te dirigeren, is groot. Ook al staat hem nu een van de grootste uitdagingen in het 41-jarige bestaan van het huis te wachten.

Je had je je jobwissel wellicht net iets anders voorgesteld.
Tom Bonte: (Lacht) Een beetje. Toen ik stopte bij de Beursschouwburg, was dat voor mij het einde van een mooi verhaal. Met de zelfzekerheid van een diva ging ik ervan uit dat ik makkelijk iets anders zou vinden. In maart, when the shit hit the fan, leek die toekomst plots heel onzeker.De lockdown en de periode daarna waren heel vreemd, ik was nog in functie tot in juni en moest plotseling mijn laatste maanden thuiswerken. Nu, als ik daarop terugkijk, kan ik niet zeggen dat die periode ongelegen kwam. Ik was toe aan rust. Corona verplichtte mij om de dingen los te laten.

Je begint op 1 september, lekker symbolisch. De start van een nieuw, spannend cultuurseizoen, maar ook van een net zo spannend schooljaar. Voelt het voor jou als een eerste schooldag?
Bonte: Ik heb onlangs met een rolkarretje mijn bureaumateriaal honderd meter verder over de Anspachlaan geduwd, van de Beurs naar de AB. Ik heb naar (voormalig directeur ad interim) Marc Vrebos moeten bellen om mij binnen te laten, want ik had nog geen sleutel. Hij opende de deur met zijn fototoestel in hand, de intrede van de nieuwe directeur met zijn kaduke rammelkast wilde hij absoluut op beeld vastleggen. (Lacht) Het voelt inderdaad een beetje als een eerste schooldag, in een nieuwe, grotere school. Maar ik heb wel het gevoel dat ik warm onthaald ga worden, al maakt corona veel dingen onzeker. De AB is een machine die draait. Bij wijze van spreken hebben ze mij niet nodig om te doen wat ze altijd deden. De zoektocht zal zijn: wat is mijn rol in dat huis?

Eerst en vooral: de AB inpassen in “The new ABnormal”, zoals jullie het zelf noemen.
Bonte: Zolang we het abnormaal blijven vinden, is het goed. Ik juich toe hoe de culturele sector naar oplossingen zoekt, maar we moeten ervoor blijven pleiten dat we vroeg of laat terugkeren naar het normaal van voorheen. Dat gaat deels gebeuren, daar ben ik gerust in. Kijk naar de discussie rond de woonzorgcentra, hoe we het niet langer oké vinden dat die ouderen volledig afgescheiden worden van de buitenwereld. Sommigen geven ook aan dat ze nog liever het risico op corona lopen, dan onder een stolp te leven.

Ik ga er nog altijd van uit dat er een vaccin komt, en dat dat veel zal oplossen. Maar als dat er niet komt, moeten wij ook dat debat voeren: zijn we bereid om al de vrijheden van ons westerse leven op te geven om een gezond leven te leiden, of willen we af en toe ook naar een concert gaan en zeggen: dat is het risico dat we dan nemen?

De culturele sector toonde zich de voorbije weken node strijdvaardig. De bezoekerslimieten gingen weer omhoog en anderhalve meter werd één meter. Is dat een succes of een magere troost?
Bonte: Die één meter zal de capaciteit voor zalen met een zittend publiek zeker verbeteren, maar het komt uiteraard nog niet tegemoet aan de vraag van de sector om rekening te houden met de grootte van de zaal. Eenmaal je in je zaal 200 mensen hebt geplaatst, met anderhalve of één meter afstand, stopt het. Voor de (pop)muziek-sector, waar staande concerten de norm zijn, levert deze aanpassing in feite geen winst op.

Hoe komt het dat de verzuchtingen van de cultuursector zo weinig gehoor krijgen?
Bonte: Daar heb ik het raden naar. Ik volg heel erg de kritieken van de crisiscel voor cultuur. Als er één sector is die weet hoe hij moet omgaan met publieksstromen, dan wel cultuur. Er is een protocol ontworpen door Overleg Kunstenorganisaties (oKo), er is een sectorgids geschreven, er is met virologen overlegd. Er is een consensus, maar de politiek durft die niet te volgen. Vooral het gebrek aan uitleg over het waarom, maakt het moeilijk.

Doen de beleidsmakers niet te weinig? Duitsland maakt 1 miljard euro vrij voor zijn Neustart Kultur.
Bonte: Duitsland zet de laatste jaren echt in op cultuur. Bij ons liggen de bedragen een pak lager. Maar de tijdelijke werkloosheidsmaatregel, die nu weer verlengd is, vind ik bijvoorbeeld wel erg goed.

Onderschatten we de waarde van cultuur?
Bonte: Als er iets positiefs is aan deze crisis, is het toch dat de waarde van cultuur nog een keer duidelijk is geworden. Waar we eerder wel eens werden weggezet als “die subsidieslurpers”, blijkt er nu een breder draagvlak, it is worth fighting for. Veel mensen die meenden niet aan cultuur te doen, stonden voor een gesloten deur bij de cinema of de boekenwinkel, of ze misten het simpelweg om eens met anderen samen te komen op een of ander event. Dat gevoel van gemis moeten we toch in ons voordeel kunnen draaien?

Bij de bekendmaking van je nieuwe functie zei je dat je corona ook zag als een uitdaging om nieuwe ideeën en initiatieven te ontwikkelen.
Bonte: Dat denk ik ook echt: laten we deze crisis voor een stuk gebruiken. Ik wil niet binnen een jaar vaststellen dat het organiseren van concerten weer business as usual is. Niet dat die business as usual slecht was, maar zo'n diepe cesuur is wel een moment om na te denken. Zijn er dingen die we altijd al wilden doen, maar om allerlei redenen niet deden? Er liggen kansen voor keuzes die je misschien niet maakt als een machine tegen honderd per uur draait, dan is het alleen maar wat bijsturen. Corona kan een kantelmoment zijn.

Vertel!
Bonte: Ik kijk naar de AB als een 24/7-ontmoetingsplek voor mensen met een melomane afwijking. Muziek bij een croissant en koffie, nachtmuziek... Ik spreek graag over daylife, eveninglife, nightlife. Ik ben ervan overtuigd dat culturele plekken in de toekomst naast hun kernactiviteit de beleving centraal moeten zetten om de concurrentie met online en de bredere entertainmentsector aan te kunnen gaan. Daar zit nog marge. Daarnaast denk ik aan meer samenwerkingen, de stad intrekken en ze binnenhalen...

Bij de Beursschouwburg kon je dwars zijn, schuren tegen maatschappelijke hangijzers. Bij de AB moet je ook de mainstream bedienen.
Bonte: Dat vind ik geen probleem. Het is niet omdat de AB een breder publiek heeft, dat je geen niches kan opzoeken of een maatschappelijke rol kan opnemen. De AB doet dat bijvoorbeeld nu al met zijn ecologische voortrekkersfunctie.

De AB is toch een commerciëlere onderneming. Daar hoort onderhandelen met de Live Nations van deze wereld ook bij. Schrikt je dat af?
Bonte: Absoluut niet. Er moet nog uitdaging zijn aan de job, en die ligt voor een stuk daar. Met dat soort partners heb ik nooit rond de tafel gezeten.

Bij deSingel en in de Vooruit programmeerde je, in de Beursschouwburg was je algemeen én artistiek directeur. Ga je dat inhoudelijke niet missen?
Bonte: Ik had die overstap eigenlijk al gemaakt, de laatste jaren bij de Beursschouwburg heb ik mij minder met de programmering beziggehouden. Ik voelde dat mijn uitdaging meer op dat 'managerial' niveau zat, om het met een vreselijk woord te zeggen. (Lacht) Ik vond meer mijn plezier in de organisatie en de mensen gemotiveerd houden.Nu, de algemene directie heeft ook een artistieke component. Om te weten waar je naartoe gaat, moet je niet alleen met het financiële bezig zijn. Ook de filosofie van het huis is belangrijk. En dan kom je in de buurt van het artistieke. Ik ga niet bepalen of het artiest x of y moet zijn, dat laat ik aan (artistiek directeur) Kurt (Overbergh) over. Maar we moeten wel uitmaken of we artiesten uit het alfabet willen, of met cijfers.

De AB vierde zijn veertigste verjaardag in 2019 met een record: 333.000 betalende bezoekers. Zitten we nu noodgedwongen aan het einde van die curve?
Bonte: Die cijfers mogen geen fetisj worden. We moeten bereid zijn om het ook een tijd met wat minder te doen. Anders kom je in een keurslijf terecht, en draait alles in functie daarvan. Sowieso zal het postcoronatijdperk andere cijfers tonen.

Je voorganger, Dirk De Clippeleir, had een heel andere aanpak dan pionier Jari Demeulemeester. Waar zie jij jezelf ergens?
Bonte: Tussen hen beiden in, denk ik. In de beginfase was de AB een vriendenclub, of zo stel ik het mij toch voor. Iedereen sloeg de hand aan de ploeg met heel veel inzet en enthousiasme. Maar op een bepaald moment moet je dat structureren en professionaliseren. Dirk heeft daar een belangrijke rol in gespeeld, maar daar kwamen uiteraard moeilijke beslissingen bij kijken. Voor mij is het een cadeau dat hij dat gedaan heeft. Zo kan ik misschien een beetje terug in de richting van de Jari-filosofie evolueren.

Bij de Beursschouwburg ben je erin geslaagd om een divers publiek te bereiken. Dat blijft voor cultuurhuizen moeilijk. Hoe kan je dat keren?
Bonte: Door de stad in te gaan, en je ook op andere plekken te manifesteren. Bovendien, als je wilt dat de mensen die de stad weerspiegelen ook in je zaal komen, moet je ze niet alleen proberen te lokken door prijzen te reduceren, maar ze ook op het podium zetten en ze mee laten werken. Als je dat doet, komt dat voor een stuk vanzelf.

“Alweer een blanke man die zich met diversiteit in de samenleving gaat bezighouden,” reageerde een lezer op het bericht van je aanstelling, waarin je aangaf daarop te willen inzetten.
Bonte: Het is inderdaad pijnlijk dat we vandaag nog altijd met zoveel witte organisaties zitten, maar dat ombuigen is een langzaam proces. Het is natuurlijk ook een cliché om je daarop af te rekenen. Net zoals mijn opvolgster bij de Beursschouwburg, Melat Gebeyaw Nigussie, de commentaar kreeg dat ze is aangeworven omdat ze een kleur heeft, en niet om haar competentie. De AB en de Beursschouwburg zijn ook te groot om ze te reduceren tot één issue, zoals diversiteit.

Trippen op zappa

“Pas toen ik in Brussel kwam, besefte ik: dit is de stad waarvoor ik het doe,” zegt Bonte wanneer we, zonder rolkarretje, voorbij zijn oude werkplek tjokken op weg naar zijn nieuwe. Antwerpen en Gent, waar hij voorheen heeft gewerkt, daar vloog hij overheen, zegt hij. “We zetten leuke programma's op, maar ik vond niet dat we het verschil maakten. In de Beursschouwburg voelde ik die impact wel. In Brussel is nog veel mogelijk, hier loopt niet alles goed, hier liggen nog kansen.”

Brussel zuigt jonge kunstenaars en muzikanten aan, de scene boomt. Waaraan dankt de stad dat?
Bonte: Precies aan dat tweesnijdende: Brussel heeft een mooie maar ook lelijke kant. Het mag hier geen openluchtmuseum worden. De dag dat ze Brussel tot één grote piétonnier maken, is het gedaan. Maar dat zal zo snel niet gebeuren, als je ziet hoelang dat dat hier al duurt. (Lacht)

Je bent hier in 2001 aangespoeld. Had je als jonge gast uit de Kempen een langetermijnvisie?
Bonte: Nee, maar als ik nu terugkijk op de voorbije jaren, zie ik wel consistentie. Maar ik heb altijd het gevoel gehad dat ik een ongelofelijke sjansaar ben. Ik wilde iets met muziek én met Brussel, en kijk waar ik nu zit. Beter kon ik niet vinden.

Ik associeer jou vooral met podiumkunsten. Hoe groot is je hart voor muziek?
Bonte: Dat is wat ondergesneeuwd door dans en theater, maar muziek is altijd mijn favoriete kunsttak geweest. Ik heb trouwens lang gitaar gespeeld in een band. We maakten Zappa-achtige rock, met heel veel bruggetjes en themawissels. Veel repeteren, weinig optreden. Om door te breken, schuurden we net iets té hard. (Lacht) Ik besefte snel ik dat ik geen kunstenaar was, en beter kon organiseren. Eigenlijk keer ik terug naar mijn eerste liefde. Dat is een fijn vooruitzicht.