Niet alleen jongeren blijven feesten: ‘Dansen, dat is je leven weer in handen nemen’

Wim danst geregeld de nacht door in het Zoniënwoud. En Nadia organiseerde de afgelopen weken nog dansfeestjes thuis, terwijl de besmettingen piekten. Wie zijn de Brusselse feestneuzen? Wat bezielt hen om tegen alle regels in te blijven feesten? En wat kan de overheid daaraan doen? “We hebben sociale voorbeelden nodig, die tonen hoe je veilig kan vieren.”

Zaterdag 26 september, namiddag. Het nieuws wordt beheerst door het aantal dagelijkse coronabesmettingen dat tegen de duizend loopt. De situatie is zo ernstig dat de gewestelijke veiligheidsraad beslist om de Brusselse cafés voortaan al om 23 uur te sluiten, tien dagen voor ook het federale niveau volgt.

Diezelfde dag, rond 23 uur. Het appartement van studente Nadia (25) en haar medehuurder loopt langzaam vol. Uit de luidsprekers, voorzichtigheidshalve enkel in de middelste kamer opgesteld, schalt r&b. De meeste gasten hebben wel een fles alcohol bij, in die mate dat het aanrecht in de keuken zich langzaam kan meten met de betere cocktailbar.

“C'était génial, we hebben uiteindelijk doorgedanst tot zeven uur 's ochtends,” vertelt de studente bedrijfsbeheer, die vandaag nog steeds nageniet. “De weken daarvoor had ik niet zoveel mensen gezien en het was alsof we er plots dubbel zo hard van genoten. De buren hebben ons gelukkig met rust gelaten. Ik heb de gasten wel regelmatig moeten vragen om minder luid te schreeuwen. En vanaf een bepaald uur liet ik enkel nog binnen roken, want op het terras werd het ook erg luid. Daarna heb ik twee dagen verlucht.”

Nadia viert die avond haar verjaardag én de verhuizing naar een nieuw appartement, samen met 25 genodigden tussen 20 en 50 jaar oud. Een masker dragen de gasten enkel tot aan de huisdeur, handen wassen doet niemand. “De risico's? Daar heb ik wel even aan gedacht, ja, maar ik heb beslist dat het feest belangrijker was, dat ik die nieuwe levensfase wou vieren. Ik was ook gefrustreerd door de hele onzekere sfeer rond die besmettingen, ik wou mijn vrienden zien. Die zijn trouwens massaal gekomen, er waren maar twee of drie afwezigen die in quarantaine waren.”
Dezelfde uitgelaten sfeer die de twintiger thuis beleefde, zag ze de voorbije weken ook op een traditioneel Marokkaans verlovingsfeest in Waals-Brabant. “De vrouwen waren echt niet te houden, op het platteland valt zo'n loeiende groep nog meer op.”

Waar gaan we naartoe?

Nadia is niet de enige die de afgelopen weken de bloemetjes bleef buiten zetten, terwijl de besmettingscijfers piekten. Een blik op de nieuwsfeed op onze website en een belronde langs de politiezones levert een brede waaier van illegale bijeenkomsten. Het gaat daarbij lang niet altijd om party's thuis. Zo werd in Sint-Joost een verloving in een feestzaal opgedoekt en telde de politie in Neder-Over-Heembeek zelfs tweehonderd genodigden in een evenementenzaal.

Hoe groot de feestdrang is, blijkt ook uit het aantal bijeenkomsten dat spontaan ontstaat. Een sprekend voorbeeld daarvan is een feest dat de zone Zuid onlangs opdoekte in de verlaten showroom van een garage in Anderlecht. “Alles begon in de namiddag als een samenkomst om over economische ontwikkelingskansen te spreken,” vertelt de woordvoerster van de zone. “Maar rond 21 uur 's avonds was het een feest geworden waar we nog steeds veertig mensen aantroffen. En dat waren dus geen jongeren.”

Het valt wel vaker op als we rondbellen: ja, bij de feestneuzen zitten best wel wat twintigers en studenten, maar ze zijn zeker niet de enigen. Ook dertigers, veertigers en vijftigers lappen de regels geregeld aan hun laars.

Waar de politie ingrijpt, worden ook boetes uitgedeeld. Tegelijk beseffen de korpsen ook dat het leeuwendeel van de privébijeenkomsten aan hun aandacht ontsnapt. “Tijdens de eerste golf kregen we voortdurend melding van feestjes in de buurt,” vertelt de woordvoerder van de zone Marlow, in het zuidoosten van het gewest. “Maar dat is gestopt. We zijn ervan overtuigd dat de feestjes er nog steeds zijn, maar dat mensen het veel minder snel signaleren.”

Spontane huisfeestjes kregen de voorbije weken ook een ongewilde duw in de rug van de overheid, denkt Carl De Moncharline, caféuitbater en een icoon van het Brusselse nachtleven. “Als je mensen samen buiten zet om 23 uur of 1 uur, hebben ze maar één vraag: 'En, waar gaan we nu naartoe?'”

Dat het bloed kruipt waar het niet gaan kan, weet ook Céline (36). Zelfs bij strikt omkaderde evenementen als Les Nuits Botanique. “Tijdens het optreden van Sages comme des sauvages werden we voortdurend aangemaand om te blijven zitten. Maar toen het begon te regenen en we opstonden omdat we regencapes kregen, was er geen houden meer aan. Iedereen bleef rechtstaan en danste. De zangeres verzon ondertussen ter plekke nieuwe regels: 'Jullie hebben het recht te dansen als je maar een masker op houdt.'”

Adem inhouden

Wat bezielt iemand om zo nadrukkelijk de regels aan zijn of haar laars te lappen, terwijl corona steeds meer mensen aan hun ziekenhuisbed kluistert? “Die voorbeelden tonen vooral hoezeer we sociale wezens zijn,” zegt psycholoog Omer Van den Bergh (KU Leuven). “Daarnaast hebben we een grote behoefte aan autonomie. Als je dat afneemt, dan doen mensen een tijdje mee, maar volgt er ook vaak een hevige tegenreactie, vooral bij mensen die zich het meest ingesnoerd voelden. Vergelijk met je adem inhouden, dat lukt ook niet zo lang.”

Van den Bergh wijst erop dat we allemaal ons gedrag baseren op een soort kosten-batenanalyse, vaak zonder dat te beseffen. “Als de risico's van een feestje als klein worden beschouwd, omdat iemand jong is bijvoorbeeld, maar de voordelen ervan als belangrijk worden ervaren, is de rekening snel gemaakt.”

Een bijkomend fenomeen in dat verband is wat Van den Bergh 'onrealistisch optimisme' noemt. “Kort door de bocht betekent die term dat de meeste mensen denken dat ze beter zijn dan de rest. Ze geloven dat ze beter autorijden, en in deze context dat ze minder besmettingsrisico lopen dan gemiddeld, dat ze voorzichtiger zijn ook. In het algemeen is die houding nuttig, omdat we daardoor risico's durven te nemen in het leven, maar hier vertekent dat mechanisme ook die kosten-batenanalyse van daarnet. We minimaliseren de kosten al snel.”

Bosbeats

Een mooie weekendavond voor de zomer. Het is al donker als Wim (51) met een twintigtal vrienden en kennissen heeft afgesproken in het Zoniënwoud. Iedereen komt met de fiets, die ook als transportmiddel dient voor een compacte muziekinstallatie en de nodige dranken. De groep is een vast gezelschap van vooral dertigers en veertigers, dat de formule al verschillende keren toepaste: een wondermooie plek in het bos zoeken en dansen tot het ochtendgloren.

“Dansen in zo'n omgeving, met je voeten op de humus geeft een fantastisch gevoel,” vertelt Wim, die kunstenaar is van beroep. “Voor mij is het meer dan plezier, het is een behoefte, ik moet voelen dat ik leef. Die hele Covidcrisis neemt onze verantwoordelijkheid af. Door dit soort dansnachten neem ik mijn leven weer zelf in de hand. Behalve een onweerstaanbare drang ziet Wim ook een opstandig kantje bij veel feestvierders. “Het is ook een reactie tegen een staat die steeds meer als een beperkende macht optreedt, en vrijheden inperkt waar we toch lang hebben voor gevochten.”
Dat de feestjes – Wim was onlangs ook op verschillende indooretentjes die uitmondden in dansparty's – een risico betekenen voor hemzelf en zijn omgeving, beseft Wim best. “Ik ga er ook bewust mee om. Na zo'n feestje ga ik niet meteen mijn ouders opzoeken bijvoorbeeld. En niemand van het gezelschap raakte tot nog toe besmet. En ergens voelt het ook gezond. Je hoort steeds meer over mensen met een coronadepressie. Wel, dat dansen in het bos behoedt mij daarvoor.”

Succesverhalen gevraagd

Bewuste omgang of niet, het clandestiene gefeest blijft wel een van de redenen waarom het aantal besmettingen maar moeilijk onder controle raakt. Hoe kan de overheid de feestneuzen dan overtuigen om het over een andere boeg te gooien?

“We hebben nood aan een langetermijnvisie,” denkt psycholoog Koen Lowet, gedelegeerd bestuurder van de Vlaamse vereniging voor klinische psychologen. “Het gebrek eraan zorgt dat mensen nog snel snel bijtanken als er strengere maatregelen aankomen – denk aan de lockdownparty's – en overcompenseren zodra de maatregelen gelost worden. Maar als we een coherent en sociaal perspectief bieden moet dat anders kunnen. De barometer met voorspelbare aanpassingen moet daarbij helpen. 'Als we dit nu samen doen, dan kunnen we over X weken weer naar bijvoorbeeld de jeugdbeweging', dan is dat een positief perspectief.”

Zowel Lowet als zijn collega Omer Van den Bergh mist vandaag ook succesverhalen van mensen die de regels volgen en zich daar wél goed bij voelen. “We denken nu vaak dat het risico de belangrijkste drijfveer is die ons gedrag stuurt,” zegt Van den Bergh. “Voor sommige groepen, zoals jongeren, zijn sociale voorbeelden veel belangrijker. We moeten tonen hoe je elkaar coronaproof kan ontmoeten, hoe een nieuwe sociale etiquette er kan uitzien in deze tijden, hoe je bijvoorbeeld een uitnodiging voor een risicovol feestje kan weigeren.”

De analyse van Van den Bergh is niet helemaal nieuw, geeft hij toe. “We hebben dit in het begin van de crisis ook al gezegd, maar zeven maanden verder is er nog niet zoveel in die richting gebeurd, wellicht omdat er zoveel verschillende beleidshefbomen zijn. Eigenlijk hadden we vanaf het begin een taskforce communicatie moeten hebben, met gedragspsychologen en andere deskundigen. Momenteel wordt er wel aan zo'n motiverend project gewerkt, ik ben dus niet wanhopig.”

Een ding lijkt zeker: met beperkende maatregelen alleen zullen we er niet raken. “Ik moet lachen als ik hoor over die avondklok,” wil Carl De Moncharline nog kwijt. “Wat denk je dat mensen daar gaan doen? Zorgen dat ze voor het beginuur op de feestlocatie zijn natuurlijk, om dan door te gaan tot 's ochtends vroeg.”

Nadia, Céline en Wim zijn schuilnamen. De foto's bij dit artikel zijn stockfoto's en tonen geen illegale feestjes.