De wereldse wijsheid van Father John Misty

Als Father John Misty predikt Josh Tillman voortaan de alles verterende liefde. Op het exuberante I love you, honeybear stort hij zich poedelnaakt in de armen van zijn wederhelft. "Ik was mezelf ontrouw."

Ben jij de journo van Hot Babe Magazine?" Ik twijfel even, maar vrij snel komt het besef dat Josh Tillman het onmogelijk tegen mij kan hebben. Aha, Emma Garr komt aangeschreden! Of beter, mevrouw Tillman, de dame rond wie I love you, honeybear is geboetseerd. Garr, een Californische fotografe en filmmaakster, is Tillmans muze en toeverlaat, zijn navelstreng in het ondermaanse, de vonk die hem deed ontbolsteren en zichzelf leerde zien. We verwijzen naar het moment waarop John Lennon Yoko Ono ontmoette, de wereld anders ging zien en dat openlijk beleed in zijn muziek. "Hm, ja. Vroeger hield ik niet zo van die Lennon, ik was meer de 'I am the walrus'-man," gaapt Tillman enigszins verveeld. "Maar gaandeweg ben ik zijn rauwe eerlijkheid gaan appreciëren."

Tillman, 33, blauwe kijkers en een uit de kluiten gewassen jezusbaard, is een intellectueel, filosoof, satiricus, beeldenstormer – of hij pretendeert een van voornoemde te zijn. In zijn liedjes, die zich ophouden tussen de kosmische country van Gram Parsons, het bitterzoete, orkestrale LA van Randy Newman, de gecroonde grandeur van Frank Sinatra en de sarcastische stand-up van Lenny Bruce, demaskeert hij de liefde, zichzelf, de andere en het Amerika van vandaag. Het doorprikken van het verwachte lijkt zowat Tillmans leidraad, ook tijdens interviews speelt hij graag agent-provocateur.

Op het bijzettafeltje in de lobby van zijn Brusselse hotel slingert nonchalant Speak, memory van Vladimir Nabokov rond. De Russische schrijver droeg die memoires op aan zijn vrouw Véra, die tegelijk zijn uitgever was, zijn werken vertaalde en inspiratie leverde. Je hoeft niet lang na te denken om een parallel te zien. De openingszin van dat werk zou een samenvatting kunnen zijn van Tillmans huidige leven en denken: "The cradle rocks above an abyss, and common sense tells us that our existence is but a brief crack of light between two eternities of darkness." "Geweldig werk," kucht de rijzige faux prediker terwijl hij me een slok van zijn smakelijke Amerikaanse muntthee inschenkt.

Ayahuasca
Tillman groeide op in Maryland in een diepchristelijk gezin. Er mocht enkel naar religieus geïnspireerde muziek geluisterd worden, maar de 'religieuze' periode van Bob Dylan bood een uitweg. "Op mijn zeventiende kocht ik Slow train coming, dat was een openbaring," glundert hij. Tillman begon zelf songs te schrijven en via Damien Jurado kwam hij terecht in het singer-songwritercircuit rond Seattle. Wat later vroeg Robin Pecknold van Fleet Foxes om bij hen te komen drummen. Tillman dacht zijn jongensdroom verwezenlijkt te zien, maar de angelieke harmoniezang van de folkrockers stond in schril contrast met hun persoonlijke relaties. "Na verloop van tijd begon iedereen elkaar te haten. Het verschrikkelijkste was dat ik zelf het voorprogramma verzorgde en niemand leek te luisteren."

De zeven donkere folkalbums die hij ondertussen zelf bij elkaar had gepend als J. Tillman veroorzaakten inderdaad amper deining. "Op albums als Vacilando territory blues probeerde ik mezelf in de wereld te zetten als 'J. Tillman de singer-songwriter', maar dat was een mislukking. Ik wilde getormenteerd klinken, à la Townes Van Zandt, maar dat was ik helemaal niet. Ik was mezelf ontrouw."

Er moest wat veranderen. Tillman verliet Fleet Foxes, kroop in een busje met genoeg ayahuasca en paddo's onder de arm om een paard te vellen en begon aan een tocht door de woestijn. Op een bepaald moment zat hij naakt op een boomtak als een aap in zijn haar te krabben. "Ach, ja. Soms moet je aan de grond zitten om weer op te kunnen staan. Ik ben toen aan een roman beginnen te schrijven, Mostly hypothetical mountains. Ik pende alles neer wat in mij opkwam, maar bleef wél eerlijk. Tot dan toe had ik mijn eigen menselijkheid genegeerd. Ik was een 25-jarige songschrijver die als bordenwasser aan de kost kwam, maar daar maakte ik geen liedjes over. In het boek herkende ik mijn zin voor humor, mijn kijk op de wereld, die zoveel levendiger was dan mijn songs waren. Alles werd helder. Dat was het keerpunt. De liedjes die ik daarna schreef, waren oprecht."

De condens sloeg drie jaar geleden neer als Fear fun, een wilde trip door LA en Tillmans geest onder een nieuw alias: Father John Misty. "Mensen zeiden dat mijn muziek klonk als mij. Dat vond ik een groot compliment." Of dat pseudoniem dan net niet voorbijging aan zijn nieuwe, echte ik? "Oké, het is inderdaad een onnodige afleiding. Maar als mensen dan vragen of dat iets met mijn religieuze opvoeding te maken heeft... I just wanna fucking kill myself! (Windt zich op) Hoe ik mij noem, maakt toch geen hol uit? Ik gooi op mijn nieuwe album de kamers van mijn hart wagenwijd open, ik stel me superkwetsbaar op. Meer hoef je niet te weten. Discussies over identiteit leiden hoegenaamd nergens naar."

Goed, ik besluit de dubieuze identiteitskwestie te laten voor wat ze is voor er bonje van komt. De crux van deze plaat is de transformatie, die bezworen ligt in de liefde, breng ik aan. Een knik, gekrab in de baard. Tillman zegt dat de kerngedachte in 'Holy shit' vervat zit, een song die hij een dag voor zijn huwelijk met Garr schreef en waarin hij de liefde omschrijft als een menselijke gewoonte gebaseerd op zwakheid, een economie gebaseerd op een gebrek aan middelen. "Hij gaat over ontwaken uit een intellectuele droom, waarin je denkt te weten wat mythe is en wat echt. Tot je wakker geschud wordt en er een nieuwe realiteit zich aan jou ontvouwt." Transformatie is laagjes afpellen, vindt hij, een proces dat zich voortdurend voltrekt binnen in jezelf. Verhuizen van LA naar New Orleans en trouwen zouden daar veruitwendigingen van kunnen zijn. "Ach, een trouwring rond je vinger, een nieuw huis, dat zijn slechts symbolen. Ze veranderen niks wezenlijks."

Barbaarse chaos
De cover van I love you, honeybear, een aquarel van de Amerikaanse artieste Stacey Rozich waarop Tillman als baby aan de borst hangt van zijn als de maagd Maria geklede vrouw, biedt verdere verheldering. "Als je intiem wordt met iemand, dan word je opnieuw baby. Je wederhelft wordt een godheid, terwijl je wordt geconfronteerd met je honger, je jaloersheid, je kleingeestigheid. Eigenlijk gaat deze plaat over de minder aangename kanten van jezelf die naar boven komen wanneer je een relatie begint."

Tillman en Garr vonden in elkaar gelijkgestemde zielen. "De titelsong gaat over twee cynici die verliefd worden op elkaar, de fase die de hele verandering in gang heeft gezet. Het hallelujamoment waarop je een persoon vindt die even fatalistisch, bang en gedeprimeerd is als jij en die dat aanvaardt. Ik ben voor Emma al verliefd geweest, maar dat was geen volle liefde. Ik sloot mezelf af van echte intimiteit. Toen ik haar ontmoette, heb ik voor het eerst mijn masker afgegooid, heb ik mij naakt getoond." Intimiteit is je niet meer verstoppen, vindt hij. "Bij elke andere relatie laat je informatie achterwege om de andere niet in de wielen te rijden of te verontrusten. Elkaar je puurste, diepste gedachten vertellen, iets wat alleen maar in jouw brein leeft, dat is een psychedelische ervaring die straffer is dan paddo's en lsd. Het is écht bewustzijnsverruimend: je gaat voorbij aan je narcisme, aan het denken te weten wie je bent en aan het betekenisloze theater van deze wereld."

"Van dan af dacht ik: fuck the world, we hebben elkaar. Ondertussen ben ik alweer verder geëvolueerd en ben ik niet meer die fatalist. Ik weet nu dat er ruimte is om te veranderen. Maar het album serveert geen antwoorden. Er is geen oplossing." Biedt de liefde tegenover de ondraaglijke lichtheid van het bestaan geen harnas? "Misschien. Het universum blijft een betekenisloze plek, barbaarse chaos. Liefde is creatieve ongehoorzaamheid."

De lachband als afweermiddel
Allemaal goed en wel, maar in welke zin hebben die gedachten de muziek gevoed? "Goeie vraag. Alles begint met een tekst, die bepaalt het arrangement. 'Nothing good ever happens at the goddamn Thirsty Crow', dat moest klinken als een smerige kroeg, als een nacht zuipen in je eentje. 'True affection' verwijst met zijn synthetische klanken naar het communiceren met je geliefde via allerlei tools als sms en e-mail. Het is mijn popsong. Popmuziek gaat helemaal over toegankelijkheid, maar hier is het net het tegenovergestelde. Het muzikale palet is erg gevarieerd omdat elk nummer een andere toewijding vroeg. "You're the one I want to watch the ship go down with," zing ik in 'I love you, honeybear'. Daar hoorde een glorieuze, apocalyptische sound bij." In de zang zit opvallend veel overgave. "Hm, ja. Ik was aanvankelijk bezorgd dat ik als een sentimentele zak zou overkomen," lacht hij. Garr toonde Tillman alweer de weg. "'Je mag niet bang zijn om schoonheid te tonen,' zei ze. Dat was de muur waar ik doorheen moest breken."

Eén song springt uit de band: 'Bored in the USA', een nummer dat Tillman vorig jaar bij David Letterman in zijn volle glorie openbaarde, inclusief lachband. "Als Amerikanen van iets ongemakkelijk worden, beginnen ze ermee te lachen. Het is hun afweermechanisme. Ik wilde hen voor zijn en er zelf gelach op plakken, zodat ze gedwongen worden om te luisteren naar mijn sarcastische bespiegelingen. Veel mensen zijn wanhopig, zonder dat zelf te beseffen. Ze zijn spiritueel dood. Verdoofd door een cultuur die zegt van wie of wat ze moeten houden en welke materiële zaken hun leven zullen verbeteren. Het is de illusie van een opleiding, een huis, een gezin, een job. En dan doodgaan." (Lacht)
Tillman schenkt nog wat thee in en geeft zijn hot babe een kus op de mond. Echte liefde... kun je niet faken.

Father John Misty

data: 4/3, 19.30

tickets: €17/20

waar: Botanique, Sint-Joost-ten-Node