Howe Gelb: 'De toekomst neem je niet bij de lurven'

Howe Gelb is even ongrijpbaar als de warme woestijnwinden van Arizona, maar wij konden de desert rocker via de wonderen der draadloze techniek een oogwenk bij de stetson vatten. Tijdens zijn ochtendlijke badsessie nog wel. "Geen betere plek om mijn zaakjes te regelen."

"De John Zorn van de folk," noemde Tom Van Laere alias Admiral Freebee de Giant Sand-frontman toen hij hem sommeerde voor zijn carte blanche in de Bourla, drie jaar geleden. Diezelfde Admiral Freebee brengt deze week een nieuw album uit waarop hij samenwerkt met ex-Sonic Youth-drummer Steve Shelley, en diezelfde Steve Shelley komt naar Brussel als ruggengraat van Howe Gelb.

U had het vast zelf ook al gemerkt, het leven zit vol toevalligheden, en laat dat toevallig ook het thema zijn van Howe Gelbs recentste, voor zijn doen bijzonder melodieuze werkstuk, The coincidentalist, waarop hij zijn roestige americana bijvijlt met de hulp van Bonnie 'Prince' Billy, KT Tunstall en M. Ward. Een volstrekt eigen melange van rock, folk, country, gospel en jazz, in elkaar gedraaid volgens zijn 'first take ethic', iets wat hij naar eigen zeggen gemeen heeft met Neil Young, Thelonious Monk en Clint Eastwood. Maar Gelb volgt vooral rücksichtslos zijn eigen pad.

"Sommige mensen denken dat ze alles onder controle hebben. Zij dwalen," zegt Howe Gelb (58) met krakende stem vanuit zijn klotsende "home office" in Tucson, Arizona. "We denken vaak dat ons ego ons pad plaveit, maar dat levert enkel teleurstellingen en een onwaar leven op. The coincidentalist suggereert dat échte dingen gebeuren, dingen die wij toevalligheden noemen omdat we niet weten hoe we ze anders moeten benoemen, wanneer bepaalde lijnen elkaar kruisen. Het patroon dat zich daardoor aftekent, dat zijn de ware momenten in je leven. (Filosofische frons, dénken we) Het is de kunst om die toevalligheden te lezen, maar niemand kan bepalen wat ze juist betekenen. Als je ze probeert te doorgronden, verliezen ze hun kracht. Ze sturen je gewoon in een bepaalde richting. Vandaag gebeurt dit, dus ga ik die kant op. Toeval is niet hetzelfde als geluk, overigens. Het is een soort vaardigheid die je moet ontwikkelen. Bekijk het als een spelletje poker: het geluk bepaalt welk stel kaarten je krijgt, maar het vergt ervaring en inzicht om die op de juiste manier te gebruiken."

Heeft die levensvisie je al veel goeds opgebracht?
Howe Gelb: Niet zozeer goede, wel belangrijke dingen. Zoals mijn ontmoeting met Bonnie 'Prince' Billy in 2001. Hij kuste me op de mond en ik besefte meteen hoe uniek hij was – oké, er was alcohol mee gemoeid. Een tijd geleden zag ik hem optreden. Hij blies me omver. Dat was de trigger om samen iets te doen, nadat het idee tien jaar had zitten rijpen. Maar dat kun je niet plannen. De toekomst neem je niet bij de lurven, ze heeft altijd gelijk.

Geweldige opener overigens, jullie samensmelting in 'Vortexas'.
Gelb: Dat is mijn plaagstootje aan het adres van Tucson. Die stad is een vortex, een plek waar bepaalde energieën heel krachtig zijn. Waar vreemde dingen ge-beuren. En het is nét niet Texas. (Lacht)
Ik geef graag, als een oude leermeester, parels van een vorige generatie door, in dit geval de duetplaat A taste of yesterday's wine van Merle Haggard en George Jones, in een productie van de onovertrefbare Billy Sherrill. Country kan heel saai zijn, maar in de juiste handen wordt het goud.

Je muziek is doordrongen van de americana, maar gek genoeg heb je altijd meer succes geboekt in Europa dan in de VS.
Gelb: Dat klopt. Ik probeer dat nu te veranderen. Ik word wat ouder, de jetlags worden alleen maar heviger. In Europa kreeg ik veel kansen, en die heb ik gretig gegrepen. Het fijne is dat de afstanden er zo klein zijn, je doet er evenveel tijd over vijf landen als over één staat in de VS. Ik vond een basis in Denemarken, en botste er op ontzettend goeie muzikanten. Dat was handig, dan moest ik maar één vliegtuigticket betalen. Toen vond ik dat zinvol, nu vind ik het jammer dat ik minder in de States opgetreden heb. Maar ik haal mijn schade in. In Tucson is er ondertussen een enorme schare talentrijke muzikantenopgeborreld, er gebeurt echt iets.
Toen ik vijftien was, werd mijn huis in Pennsylvania verwoest door een overstroming. Ik had toen het gevoel dat ik geen thuis meer nodig had. I became a sonic gypsy. Mijn ouders waren gescheiden, en vader hertrouwde in Arizona. Zo ben ik in Tucson terechtgekomen, dat voelde als een lotsbestemming. Ik hield van hoe leeg het was, en open en minimaal, en verweerd, hoe groot het zwerk er kan zijn. Daar werd mijn hoofd beter van. Intussen zit ik hier al veertig jaar, maar ik weet nog steeds niet waar mijn thuis is. 'Any place I hang my hat is my home', luidt een bekend liedje, en dat lijkt ook voor mij de waarheid te zijn. (Hels piepende waterkranen) Het bad wordt koud, ik ga wat heet water toevoegen. Maar ga rustig verder.

Laat maar lekker stromen! Hoeveel van die woestijn zit er in jouw leven en werk?
Gelb: Mensen willen daar heel graag een link in zien. Maar ik denk dat Denemarken evenzeer invloedrijk is geweest, het is ook leeg en desolaat, en de lucht kan er vijftig tinten steenkoolgrijs zijn. Dat ontroert me net zo goed. Ik heb in Spanje en Canada gezeten, en dat had ook zijn weerslag. Ik hou gewoon van... (Denkt na) de aarde.

Maar je hebt een band die Giant Sand heet, die woestijn filter je niet zomaar weg.
Gelb: Dat is waar. Toen ik in 1980 samen met Rainer Ptacek zaliger de groep oprichtte, heetten we overigens nog Giant Sandworms. Ik had dat van een affiche van Dune opgepikt, zonder te weten dat dat boek van Frank Herbert zo populair was. Ik kwam uit de punkscene, ik vond dat de mensen er in Tucson als grote zandwormen uitzagen. (Lacht)
De woestijn verandert elke dag. Door de zon, de regen, de wind. Er is geen gras, geen modder, gewoon zand. Daar ligt de link met mijn muziek, denk ik, die elke avond transformeert. Daarom vind ik jazz ook zo belangrijk: die muziek haalt zijn kracht uit verandering, elke solo is anders. Een opname is heel beperkend in die zin, omdat ze slechts getuigt van één moment. Bob Dylan weet dat, Robert Johnson wist dat. Muziek moet niet op een album doodgaan, muziek moet live gebracht worden en voortdurend evolueren.

"All the endless hours appear so finite," zing je in 'Picacho Peak'. Wat is er veranderd?
Gelb: Die tekst kwam eruit gerold toen ik over de highway reed. Ik was aan het telefoneren en de vriend aan de andere kant van de lijn schreef neer wat ik vertelde, als in een slipstream. Ik had een koffie in de ene hand en mijn telefoon in de andere. Sturen deed ik met mijn knie. Toen ik voorbij Picacho Peak reed, een oude vulkaan tussen Tucson en Phoenix, besefte ik dat ik aan mijn vader zat te denken, hij had me als kid geleerd om zo te rijden. Wanneer dierbaren sterven, slaat de tijd je koud in het gezicht. De eindeloze uren zijn dan plots heel eindig.