Ideaal crashen met dEUS

dEUS laat Zea overlopen

God geeft niet op, dEUS knijpt de ep Zea uit zijn jonge, wilde ziel. Enkel een klein Waals label ziet het genie van deze first draft: Bang! Stef Kamil Carlens verhuist naar bas en Rudy Trouvé komt erbij, een schilder die overweg kan met een gitaar en muzikale avant-garde verkent in elfendertig groepen in de Antwerpse scene. Hij geeft ‘Right as rain’, een song van Tom Barman over zijn door alzheimer gevelde vader, een hemelse gitaarpartij mee, geïnspireerd op het geluid van de treinen die langs zijn studio voorbij tjokken. “De eerste keer dat ik in the zone raakte,” zegt Tom Barman. Humo is mee, de lORD leeft op een wolk.

dEUS herschrijft het scenario

Begin jaren 1990 is de Belgische rockscene een woestijnlandschap. TC Matic is gesplit, we moeten het doen met Gorky, The Scabs en Soulsister. Maar dEUS snelt ter hulp. Zijn debuutalbum Worst case scenario zorgt in 1994 voor een oerknal waarvan we de schokgolven vandaag nog steeds voelen. “Het is een karakterplaat die radicaliteit weer op de agenda zet,” zegt Kurt Overbergh, sinds 1997 programmator bij de AB en fan van het eerste uur. “Dat album zorgt voor de volwassenwording van de Belgische rockmuziek, het geeft haar opnieuw identiteit.” Die is Belgisch pur sang – een onontwarbaar kluwen van invloeden – en tegelijk heel internationaal: een bochtige, unieke mix van grunge en jazz, samples, loops en parlando, bij elkaar geborsteld met de feel van een stelletje beatniks. Een schilderij met ruwe penseelstreken, zoals het hoesontwerp van Rudy Trouvé. “Al de rest is kak van kleine vogeltjes,” om het met producer Peter Vermeersch te zeggen. “DEUS is God,” kopt Humo. Bang! stuurt zijn poulains voor een paar shows naar Londen. Een gouden zet. De buzz groeit, platenfirma’s schuiven aan voor een audiëntie bij gOD. Een klein groepje uit Antwerpen tekent uiteindelijk bij het grote Island van Tom Waits en Roxy Music. De invloedrijke dj Steve Lamacq van de BBC vindt niet genoeg adjectieven om de band de hemel in te prijzen. De krijsende vioolriff van Klaas Janzoos is het alarmsignaal van de oerknal, de clip van ‘Suds & soda’ gaat in high rotation op MTV, Beavis & Butthead verlekkeren zich op “fried eggs”. Glastonbury volgt, dEUS wordt genomineerd voor twee MTV Awards, waaronder ‘Best Breakthrough Act’.

De sterren lonken naar dEUS

De Antwerpse godenkinderen zijn op weg om wereldsterren te worden. De internationale pers strooit met loftuitingen, dEUS wordt op handen gedragen door de collega’s van REM en Radiohead. Brian Molko heeft net Placebo gesticht. Hij luistert een jaar lang elke dag naar Worst case scenario en vindt de plaat artistiek even belangrijk als het debuut van The Velvet Underground. De piefen van Island denken de nieuwe Nirvana in handen te hebben. De groep mag naar Amerika, maar drummer Jules De Borgher breekt zijn hiel. Typisch dEUS, dat op zijn pad naar werelddominantie telkens stokken in de wielen krijgt, al dan niet door zichzelf. Barman en Carlens doen wat akoestische showcases, maar Amerika weet zich geen raad met de arty Antwerpenaren. Het grillige tussendoortje My sister = my clock schept nog meer verwarring. Het dient vooral om brandjes te blussen, maar het baat niet: Rudy Trouvé vindt dat het succes hem corrumpeert en geeft er eind 1996 de brui aan. Enter de Schot Craig Ward.

dEUS paseert de turnpike

DEUS toont nog meer eigenzinnigheid met ‘Theme from turnpike’. De voorloper van zijn tweede album In a bar, under the sea is geboetseerd rond een sample van jazzbassist Charles Mingus die een ontaardt in een brommend oergeluid waarvan je nog steeds niet weet of het een blaasinstrument is of een uit elkaar rammelende stoommachine. Tom Barman draait er een clip bij die in Europese zalen de film Trainspotting voorafgaat, met Seymour Cassel en Sam ‘Windman’ Louwyck in de hoofdrol. DEUS mag mee met PJ Harvey naar de VS en Australië, maar Stef Kamil Carlens wil liever de hort op met zijn eigen project, Moondog Jr. Zijn vertrek slaat een diepe wond, Danny ‘Cool Rocket’ Mommens levert de pleister. DEUS trekt toch naar de VS, voor een passage op het iconische showcasefestival SXSW. Het Amerikaanse muziekblad Rolling Stone rekent hen bij de vijf beste acts, maar wanneer de groep in 1997 terugkeert naar LA speelt hij voor anderhalve man en een paardenkop. Ook gOD heeft zijn beperkingen en bijt net als zowat elke Belgische rockband zijn tanden stuk op de States.

Help me, Ronda, denkt dEUS

Zijn grillige parcours is zelfs voor dEUS vermoeiend. De groep verkast naar Ronda in Zuid-Spanje om er uit te blazen in het hotel dat het management zich daar heeft aangeschaft, maar vooral om te sleutelen aan zijn nieuwe album in de studio iets verderop. Ze blijven er uiteindelijk anderhalf jaar. Er wordt flink gefeest, maar ook hard gewerkt. Klaas Janzoons overtreft zichzelf als arrangeur. Craig Ward toont zijn briljante, maar ook zijn moeilijke kant. Elke beslissing is een botsing. “The perfect storm,” noemt Barman de periode in Spanje, zonder wrijving geen glans. Hij schraapt over zijn door de liefde geblutste ziel en giet zijn coming-of-age in donkere, maar melodieuze songs. Het monster van de chaos wordt op 15 maart 1999 getemd als The ideal crash. Een bitterzoete, maar voor dEUS’ doen bijzonder homogene plaat. ‘Instant street’ en ‘Sister dew’ zijn instant classics. Groepen als Coldplay, Snow Patrol en Elbow outen zich als fan. “The ideal crash is het moment waarop hun kunnen kristalliseert,” blikt Kurt Overbergh terug. “De spanningsboog tussen de muzikale dwarsheid en de prachtige melodieën in het hoofd van Tom Barman bereikt een hoogtepunt.”

dEUS versus definale crash

Voor zijn platenfirma is het niettemin “make-or-break time for dEUS”. Van The ideal crash gaan een half miljoen exemplaren over de toonbank, maar dat is in pre-streamingtijden niet genoeg. DEUS zet het op een toeren. De groep verkoopt drie keer de AB uit, een record, en headlinet Axion Beach Rock. Op Glastonbury kijkt het voltallige REM van op het podium toe. Tim Vanhamel, ex-Superstar, versterkt de rangen, sommige shows spuwen (letterlijk) vuur. Maar de tournee is slopend. Jules De Borgher is zijn mojo kwijt en wordt bedankt. Nadat Craig Ward het schip verlaat net voor een show in Edinburgh en Danny Mommens vervolgens de tourbus op stelten zet, slaan bij Barman de stoppen door: hij verkoopt Mommens een pak slaag. Exit Cool Rocket, die zich wil concentreren op zijn groep Vive La Fête. Is dit dan de finale crash? Barman ontwijkt de brokstukken met een stortvloed aan nieuwe projecten. Hij regisseert zijn eerste langspeelfilm, Any way the wind blows, die in 2003 uitkomt. Hij zet een cowboyhoed op en creëert met CJ Bolland het elektrovehikel Magnus. Samen met pianist Guy Van Nueten kleedt hij zijn en andermans songs live uit. En hij compileert een album voor jazzlabel Blue Note. Een periode die hij vandaag omschrijft als een van de gelukkigste van zijn leven. Zijprojecten hebben het dEUS vaak afgeleid, maar ook gevoed.

dEUS drukt op rewind

Fast forward naar vandaag: dEUS heeft na zijn moeilijke comebackplaat Pocket revolution nog drie albums ingeblikt, Tom Barman vond een nieuwe taal uit met TaxiWars en zag die andere gOD, Mauro Pawlowski, komen én zijn plek alweer afstaan aan Bruno De Groote. Nostalgie is hen vreemd, maar twintig jaar na The ideal crash ziet dEUS dat het goed is, en drukt alsnog de rewindknop in, om zijn magnum opus acht dagen na elkaar van a tot z te spelen. “Het heeft even geduurd voor we ze konden overtuigen,” zegt Kurt Overbergh, “maar dan wilden ze meteen dat record breken van Channel Zero, Puggy en Arsenal, die zes keer na elkaar de AB vulden.” Zorg ervoor dat u niet zo stil bent als in 1999 wanneer dEUS ideaal crasht met tien keer goud, van ‘Put the freaks up front’ tot ‘Dream sequence #1’. Wees op tijd voor de voorprogramma’s, net als destijds zet dEUS Belgisch talent op een voetstuk, van Sons tot Crayon Sun. En als u braaf bent krijgt u nog een toetje toe – wij bidden voor ‘Nothing really ends.’

> Rewind: deus plays The Ideal Crash. 20 > 27/5, 20.00, Ancienne Belgique