Jazzpianist Kris Defoort duikt in de poëzie met Diving Poet Society

Genres en disciplines vermengen, dat deed Kris Defoort al lang voor het mainstream werd. Met zijn Diving Poet Society duikt de componist, pianist en improvisator opnieuw het ongewisse in, dit keer in het gezelschap van gedich­ten van Peter Verhelst.

De opera The time of our singing, naar de klepper van de Amerikaanse schrijver Richard Powers, slorpt al geruime tijd haast al zijn aandacht op. Het boek van dik 600 pagina’s is intussen een libretto van dik 60 pagina’s geworden, maar dan nog blijft het voor de Brusselse componist Kris Defoort een huzarenstuk om de deadline te halen voor de opera, die in 2020 in première gaat in De Munt, in een regie van Ivo van Hove.

Temeer daar Defoort in de tussentijd niet wil inboeten aan ‘lichter’ werk. Momenteel toert hij met De mensheid, het nieuwe muziek­theaterstuk van Josse De Pauw. En volgend jaar zal hij – na het succes van An old Monk – alweer een monoloog van De Pauw begeleiden met zijn jazztrio.

Het is alweer van 2010 geleden dat hij die band lanceerde met drummer Lander Gyselinck en bassist Nicolas Thys. Hun agenda’s ogen zowaar nog voller, als uithangborden van het nieuwe elan in de Belgische jazz. En toch vonden ook zij dat extra gaatje om te investeren in een bijzonder project, dat Defoort op poten zette rond de stem van de Hongaarse zangeres Veronika Harcsa, de altsax van Guillaume Orti en de gedichten van Peter Verhelst.

Inspiratie voor de naam Diving Poet Society vond hij in een fotoboek van de gerenommeerde Braziliaanse fotograaf Sebastião Salgado. Vooral die ene panoramische foto waarop een rij pinguïns op een ijsblok aanschuift om in zee te duiken, was hem altijd bijgebleven. Defoort: “Ik kon dat beeld door de rechten niet gebruiken voor de hoes van de plaat. Maar die duik in het onbekende, en al de risico’s die eraan verbonden zijn, het bleef een mooi beeld. Letterlijk en figuurlijk.”

Heb je altijd al van poëzie gehouden?
Kris Defoort: Nee, ik heb er nooit echt de tijd voor genomen. Ik lees vooral romans. Ze helpen me in een andere wereld te stappen. Zeker nu ik een opera aan het schrijven ben, heb ik de neiging om alles wat ik lees, zie en ervaar terug te brengen tot de personages van die opera. Dat is vrij obsessief. Je verliezen in een roman om de opera te vergeten, is enorm dankbaar, ook al ben je onderbewust natuurlijk nog steeds met je werk bezig.

Hoe ben je bij de gedichten van Peter Verhelst terechtgekomen?
Defoort: Zijn roman Geschiedenis van een berg vond ik fantastisch. Hij gaat over het ontstaan van de mensheid. Eigenlijk weet je niet goed of zijn personages al mens of nog dier zijn, en dat intrigeerde me. Peters werk, dat vrij hermetisch is, moet je tot op zekere hoogte laten doorsijpelen in je onderbewustzijn.

Toen ik voor Diving Poet Society korte stukken tekst voor de zangeres nodig had, moest ik meteen aan de poëzie van Peter Verhelst denken. We zijn allebei van Brugge, verstaan elkaars dialect en konden al langer goed met elkaar overweg. Hij heeft me een twintigtal gedichten bezorgd, die al vertaald waren in het Engels. Ik heb er uiteindelijk twee gedichten uitgepikt: ‘The pine tree and the marching’, dat een ecologische inslag heeft, en het liefdesgedicht ‘The pine tree and the fire’.

Verspreid over drie tracks zijn die gedichten de openingscyclus van je nieuwe plaat geworden, maar je hebt ook ingegrepen in de tekst.
Defoort: Hier en daar heb ik een woord veranderd of een zin herhaald. Peter begreep dat het geen klassieke lezing van zijn gedichten zou zijn, maar een vrije lezing gebaseerd op improvisatie. We werken allebei erg organisch, denk ik. Vanuit wat we schrijven en meemaken kristalliseert er zich iets.

Tijdens het componeren van deze plaat, waarvoor ik ook enkele oude nummers van het trio gearrangeerd heb voor sax en zang, kwam zo telkens een klein motiefje terug uit een nummer van wijlen Pierre Van Dormael, eveneens een geconcentreerd en beredeneerd persoon, die zeer poëtisch uit de hoek kon komen. Dat motiefje houdt alles samen.

Zangeres Veronika Harcsa zat, net als Lander Gyselinck, in je improvisatieklas aan het Brusselse Conservatorium, waar je ondertussen 25 jaar lesgeeft. Het lijkt een onuitputtelijke vijver van talent te zijn.
Defoort: Het is met Veronika precies gegaan zoals met Lander. Ik hoorde haar even bezig en dacht: wat een talent, wat een potentieel, zowel creatief als muzikaal. In Hongarije kende men haar vooral als popzangeres, maar in mijn klas stond ze open voor alles. Ik heb trouwens zopas beslist om Hendrik Lasure (SCHNTZL, Thunderblender) als pianist te vragen voor de opera – nog iemand uit mijn improvisatieklas.

Voor zo’n jonge gast is dat een hele uitdaging, hij zal veel moeten studeren. Net als Lander, die als lid van mijn trio eveneens in de opera zit en veel klassieke percussie zal moeten spelen.

Voor de jonge generatie is de openheid tussen stijlen en disciplines ondertussen een must. Heeft ze zich ook doorgezet in het onderwijs?
Defoort: De tijden zijn veranderd. Ik had nog een directe lijn met de beboppers in de jazz: ik speelde met Jacques Pelzer en Lionel Hampton. Maar daarnaast speelde ik veel freejazz, en later opera, klassiek en muziektheater. Ik heb de grenzen opgezocht toen niemand het deed. Nu doet haast iedereen dat, ook in de klassieke wereld: overdag spelen ze viool, ’s avonds luisteren ze naar Kendrick Lamar.

In de jazz valt vooral het hogere technische niveau op, maar creativiteit kan je nog altijd niet leren. Zij die het hebben, behoren tot de vijf à tien procent studenten die het verder schoppen. Maar eigenlijk is een conservatorium niet aangepast aan de eigenheid van jazz. Het wil conserveren.

Daar heb ik altijd weerstand tegen geboden door open te staan. Het is natuurlijk handig als er een syllabus bestaat die zegt wat mag en wat niet mag. Maar ik zeg altijd: je moet het horen. Dan zit het juist. Duke Ellington zondigde voortdurend tegen de regels van het conservatorium, maar hij wist ook waarom.

> Kris Defoort's Diving Poet Society. 02/11, 20.30, Jazz Station, Sint-Joost-ten-Node