Massive Attack: een massieve data overload

De deconstructie van Massive Attacks 21 jaar oude klassieker Mezzanine was meer een doordacht kijk- en klankstuk over onze op hol geslagen controlemaatschappij dan een concert dat je meteen bij het nekvel greep. De baanbrekende triphopgroep uit Bristol mikte tijdens hun anderhalf uur durende optreden in Paleis 12 iets te veel op ons brein en te weinig op ons hart.

Once upon a time data was going to make you free. Het eerste statement op het dominante scherm achter het podium was wel raak. Deze reality check hadden de twee overblijvende stichtende leden, Robert ‘3D’ Del Naja en Grantley ‘Daddy G’ Marshall, voor ogen toen ze hun inmiddels klassieke derde album opnieuw van stal haalden.

Het pleit voor hen dat ze de post-millennium tension al doorvoelden in het nog onverdachte 1998 — de Twin Towers stonden nog recht, we communiceerden nog niet constant via machines en moesten geen body check ondergaan om een Massive Attack-concert bij te wonen. En toch stond Mezzanine al bol van creepy paranoia.

Dat kwam deels doordat de plaat een zware bevalling was geweest. Bandleden raakten het maar niet eens over het te volgen pad. Nadat ze het genre dat ze zelf gecreëerd hadden ten grave hadden gedragen wilde Del Naja meer punkrock, Andy ‘Mushroom’ Vowles meer urban soul. Het werd een compromis. Maar die laatste verliet de band na de release van Mezzanine, en dus zag de eerste zijn kans schoon om de punksamples die hij twee decennia geleden het groepsgeluid binnengesmokkeld had een upgrade te geven.

Punkritmes

Het is raar om Massive Attack nu The Cure en vroege Ultravox te horen coveren, maar hun hoekige, newwaveritmes pasten bij de rebelse flow van de geagiteerde Mezzanine-tracks. Of toch beter dan het hier uitgesponnen ‘Where Have All The Flowers Gone?’. Het anti-oorlogsanthem van folkicoon Peter Seeger sloot dan weer beter aan bij de door regisseur Adam Curtis gekozen beelden.

De visuals, opgepikt uit zowel idyllische zwart-witfilms als tv-journaals, moesten ons surreële tijdperk voorafspiegelen. Blair, Saddam en het prinsessenhuwelijk van Sarah Ferguson — het blijven Britten — kwamen al voorbij tijdens de openende Velvet Underground-track die ook in ‘Risingson’ gesampled werd. Dream on, ging het daarna op vintage computerdata.

Het awoertgeroep nadat Trump een eerste keer op het scherm was verschenen klonk luider dan het herkenningsapplaus bij de eerste tonen van gastvocalisten Horace Andy (het op een luie reggaebeat wiegende ‘Man Next Door’) en Elizabeth Fraser (een ijl ‘Black Milk’), een teken dat het muzikale luik wat te afstandelijk klonk. De weggestoken muzikanten bevonden zich ook letterlijk erg ver.

Vooral nummers die een noisy finale kregen aangemeten, zoals de titeltrack en ‘Dissolved girl’, groeiden uit tot hoogtepunten, precies omdat ze meer inspeelden op ons buikgevoel dan op ons verstand.

Complottheorieën

Krakende triphopbeats en ook de zwierige reggae van ‘See A Man’s Face’, dit keer met empowerende berichten, vormden een welkome verademing tussen de anders inktzwarte boodschappen. Tijdens Ultravox’s ’Rockwrok’ waaiden complottheorieën voorbij en zagen we een cockpit zich door de eerste WTC-toren rammen.

De melding dat opgenomen data in elke volgorde kunnen worden weergegeven had de band letterlijk genomen door hun succesalbum grondig door elkaar te schudden. Zo bleven de meest iconische nummers bewaard voor de finale.

‘Verwacht geen Hollywood-einde,’ had Del Naja vooraf gewaarschuwd, maar een dromerig ‘Teardrop’ dat met zoeklichten nu wel fixeerde op Fraser — omdat het zes jaar geleden was dat ze nog op een podium stond toch de ster van de tournee — werd alsnog een, zij het erg ambigue, sprookje, vereeuwigd door een leger blinkende smartphones.

Het vormde een etherisch tegengewicht voor een krankzinnig ‘Inertia Creeps’, waarop Trump genadeloos in het schooluniform van Britney Spears geperst werd. En zo kregen matters of the heart alsnog een plaats op deze duistere voorafspiegeling van donkere Big Brother-tijden.

Massive Attack, gezien op 31 januari 2019, in Paleis 12