Terug naar het jaar 1453

‘La Porte de Félicité’, genoemd naar een legendarische stadspoort in Istanbul, verenigt twee ensembles rond het jaar 1453. Het in de renaissancemuziek gespecialiseerde Doulce Mémoire van Denis Raisin Dadre en Kudsi Erguner, de autoriteit op het vlak van de rijke, Ottomaanse muziekcultuur, gaan in een fantastisch concertprogramma na wat hen bindt.

"1453 is voor het Westen een erg belangrijke datum," legt Denis Raisin Dadre uit. Heel wat historici onderscheiden het jaar als het einde van de middeleeuwen én het begin van 'de nieuwe tijd'. Ik was gefascineerd door het feit dat de 15de-eeuwse muziektheoretici in het Westen zich totaal niet interesseerden voor de muziek die van elders kwam. Josquin des Prez of Pierre de la Rue en de anderen van de Vlaamse polyfonie enerzijds en de anderzijds de Ottomaanse wereld: geen interesse.

Onbegrijpelijk, want er was veel handel en verkeer. Er moet toch uitwisseling geweest zijn? Neem nu de 'musicus' - de ambachtsman die een instrument bespeelde, iemand die ook een trapje lager stond dan de componist. Hij gebruikte zijn handen immers - geen nobele bezigheid dus. Wat mij interesseerde was het feit dat na de val van Constantinopel er nog steeds musici uit Venetië, Frankrijk en Genua in de stad waren blijven wonen. Ze moeten elkaars muziek toch gehoord hebben! De ud en de zurna, dat zijn de westerse luit en de hobo! Voor mij werpt dit project de vraag op wat er tussen die mensen kon bestaan hebben, in dat Istanbul van toen?"

Caleïdoscoop
Kudsi Erguner vult aan: "Voor mij is het duidelijk dat Istanbul tijdens de kruistochten door het westen bezet werd. (fijntjes) De Turken hebben de stad dus bevrijd. Er is dat oude gezegde dat wordt toegeschreven aan de Byzantijnen, dat stelt dat men de voorkeur gaf aan de tulband van de Ottomanen, dan aan de pet van de Venetianen. (grijnst) De stad was toen een belangrijk knooppunt tussen Oost en West, en veel minder een plek die je als religieus - moslim of christelijk - moet lezen. De oude stad was een caleïdoscoop van culturen, met moslims, maar ook orthodoxe katholieken, een heleboel synagogen en ook een aantal Armeens-christelijke kerken. Het is ook zo dat we in Turkije de klassieke, westerse muziek - en ruimer, het denken - maar hebben leren kennen vanaf de tijd van de Verlichting. Alle westerse muziek van voor de 18de eeuw kent niemand! Dit project toonde ons een heel andere kant van het westen, en wel een waar véél meer mogelijk is."

Dadre: "We hebben ook zoveel gemeen. Zo is er zowel in de renaissancemuziek als de Ottomaanse muziek een enorm verschil tussen wat er in de partituur staat en wat er werkelijk gespeeld wordt. Het geschrevene is bijzonder eenvoudig, het gespeelde daarentegen allerminst. Dat wordt verrijkt met veel ornamenten en allerlei kleine sonore evenementjes. De 'absolute waarde' van de noten ontbreekt ook. Als de toonaard van het werk in do staat, gaan we die transponeren naar een fa of een sol. (glimlacht) Geen enkel probleem! Ook de fameuze intervallen uit de Ottomaanse muziek, die vind je eveneens in onze muziek!"

'La Porte de Félicité' is ook net uit op cd en verscheen bij het label Zigzag.

Doulce Mémoire & Ensemble Kudsi Erguner: La Porte de Félicité; Koninklijke-Sinte Mariakerk, Koninginneplein, Schaarbeek. 02-507.82.00; info@bozar.be, www.bozar.be

20.00, €25