Zingende pottenbakkers

Zaterdag wordt in het Paleis voor Schone Kunsten het startschot gegeven voor een ambitieus project van Ben Ngabo die binnen enkele jaren een twintigtal pygmeeën uit verschillende Afrikaanse landen wil samenbrengen op het podium om te komen tot een nieuw soort polyfonie. Hij start met de Batwa-pygmeeën uit zijn eigen land, Rwanda.

Hun traditionele muziek is vocaal zeer rijk, met meerstemmige harmonieën en repetitieve vraag-antwoordgezangen. De groep bestaat uit vier vrouwen die zingen, dansen en ritmisch klappen. Ze worden begeleid door twee mannen die trom en hoorn spelen. "Je moet echt komen, die gasten zijn fantastisch!"

De Batwa-pygmeeën zijn de oorspronkelijke bewoners van Centraal-Afrika en zijn bekend om hun zang, dans en verhalen. Maar eigenlijk wordt in Rwanda de benaming pygmee niet meer gebruikt. "Sinds de genocide vermijden we zoveel mogelijk termen die mensen in een bepaald ras of in een bepaalde etnie onderbrengen," zegt Ben Ngabo, de promotor van de avond. Ngabo woont sinds 1992 in België; door zijn carrière als zanger, percussionist en danser heeft hij de hele wereld gezien, van Europa, de VS en Azië tot Afrika.

"Ik dacht dat ze enkel in Rwanda bestonden, maar onderzoek heeft tot mijn grote verbazing aangetoond dat ze ook in Congo, Congo-Brazzaville, Rwanda, Burundi, Uganda, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Gabon, Kameroen, Sudan en Gambia bestaan. Er zijn twee grote subgroepen: de ene woont aan de rand van de beschaving, de andere diep in het oerwoud. De eerste groep heeft sterk bijgedragen tot het succes van de nationale balletten. Het Ballet National du Rwanda was vier keer wereldkampioen, dat is hoofdzakelijk te danken aan het ongelooflijke talent en de artistieke veelzijdigheid van de Batwa."

Slaafjes

"Over diegenen die diep in het oerwoud leven, is weinig gekend. We dachten dat ze uitgestorven waren maar dat blijkt niet zo, ze zitten gewoon goed verscholen in het dichte woud. Ik ben op zoek gegaan op de vulkaanhellingen in Rwanda," vertelt Ngabo, die zelf in de leer ging bij de pygmeeën. "Zij blijven afhankelijk van het plukken en de jacht, terwijl de Batwa die aan de rand van de beschaving leven overgeschakeld zijn op pottenbakken. Ze vonden daarin een manier om handel te drijven met de Bantoe of 'grote zwarten'. De pottenbakkers kunnen hun mannetje staan in de moderne wereld, terwijl de Batwa die diep in het oerwoud wonen vaak te prooi vallen aan de Bantoe die de wilde pygmeeën zien als hun bezit, slaven dus. Verschillende projecten werken rond de bescherming van de rechten van deze mensen."

Er is nog werk aan de winkel, net daarom wil Ngabo de pygmeeën meer zichtbaarheid geven in Europa. En hij wil dat de verschillende subgroepen zich verenigen, in het project Les Polyphonies d'Afrique dat de komende jaren telkens pygmeeën uit andere Centraal-Afrikaanse landen naar Brussel zal brengen. Om binnen een paar jaar te komen tot de kers op de taart: "een grote productie die de pygmeeën van al deze landen samenbrengt om samen een nieuwe vorm van polyfonie te creëren."

Intwatwa: Polyphony by Rwandese pygmies
9/4, 20.00, €12