Africalia: kunst door en voor Afrika

Vorig jaar slaagde Africalia er een seizoen lang in de pracht en de diversiteit van de Afrikaanse beeldende kunst, muziek, theater, dans, film, literatuur en stripverhalen in de schijnwerpers te zetten. Maar daarna leek het of de organisatie van de aardbodem verdwenen was. Schijn bedriegt echter. Van tentoonstellingen in Brussel tot steun aan een Ivoriaans striptekenproject: de nieuwe directeur Frits Bless en zijn ploeg zitten niet stil.

Het Africaliateam staat nu onder leiding van de Nederlandse historicus Frits Bless, die Eric Anthonis opvolgde. De ploeg heeft zich sinds vorig jaar terdege bezonnen over haar opdracht. Ondertussen is ze ook heel actief talrijke projecten in Afrika blijven steunen.

Bless en zijn mensen willen de zichtbaarheid van Africalia in België vergroten en tegelijk het grote publiek hier warm maken voor hun acties in Afrika zelf. Met het oog daarop komt er een reeks van vijf gespecialiseerde lezingen en evenveel tentoonstellingen.

De eerste van deze reeks tentoonstellingen presenteert onder de titel De kerst is kort de Kameroenees Bili Bidjocka. Het oeuvre van deze multimediakunstenaar, die opereert vanuit Parijs, New York en Brussel en die ook vorig jaar op Africalia van de partij was, wordt beheerst door de tijd. De tijd verandert de esthetische en culturele betekenissen. Kunstwerken als jurken op de brandstapel, het ei van Damocles dat op het punt staat uit te komen, de Montagne Sainte-Victoire met een jetlag, een uitnodigende schildersruimte, een eindeloos heksenbal - het zijn evenzovele etappes in zijn exploratie van dit thema.

Frits Bless is nu haast een jaar algemeen directeur van de vzw Africalia, in 2001 opgericht op initiatief van Eddy Boutmans (Groen!), voormalig federaal staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking. Bless opende de tentoonstelling en vertelde dat de organisatie met de nieuwe initiatieven die in het pand op de Leopold II-laan zullen plaatsvinden opiniërend wil werken en verder vooral haar taak in Afrika wil herdefiniëren. "In de branche van de structurele culturele ontwikkeling is er ontzettend veel werk en veel onontgonnen terrein: in Afrika blijft de toegang tot cultuur uiterst beperkt."

Imperialisme
Financieel directeur Peter Van Grunderbeek verduidelijkt: "De evenementen van vorig jaar hebben ons imago bepaald, maar nu moeten we terug naar onze wortels: de projecten in Afrika verder uitbouwen, dat is onze kernactiviteit. En wij moeten daarbij goed uitkijken dat we ons niet op sleeptouw laten nemen door andere actoren in het veld. De meeste instellingen op het gebied van de artistieke samenwerking werken tot meerdere eer en glorie van een bepaald land of een bepaalde taal; zo zijn de Franse culturele instituten haast onderafdelingen van Buitenlandse Zaken."

De Franse filosofe Joëlle Busca, die zich binnen Africalia bezighoudt met reflectie en seminars, komt tot de volgende conclusie: "Het oude model van ontwikkelingshulp werd naar de prullenmand verwezen als een gedateerd instrument, politiek in opspraak gekomen en imperialistisch van inspiratie. Het was bedoeld om netwerken van bondgenootschappen te verstevigen, de solidariteit van de koloniale banden aan te halen en marktaandeel te veroveren. Ten slotte moest de ontwikkelingshulp een rol spelen in de herfinanciering van de Afrikaanse schuld."

Africalia is geen cultuurpromotor, noch een geldschieter die direct in Afrika intervenieert, maar een partner die aan de vele behoeften van de Afrikaanse culturele actoren wil voldoen. Deze nieuwe manier van ontwikkelingssamenwerking stimuleert echte artistieke uitwisselingen die een evenredige verrijking van Noord en Zuid inhouden.

Tijdens het festivaljaar 2003 kon Africalia over haast 7 miljoen euro beschikken; voor 2004 worden de inkomsten geraamd op ongeveer 2,5 miljoen. Daarvan gaat 900.000 euro naar het eigen functioneren en de rest naar tientallen projecten die geïnitieerd of voortgezet worden. Het betreft meestal relatief bescheiden sommen van 10.000 à 20.000 euro, die dan 15 tot 20 procent van de projectbegroting uitmaken. De andere partners hebben soms de neiging zich het project toe te eigenen. De rol van elke partij dient dan ook goed te worden afgebakend.

Strips, straattheater en mode
Africalia wil het voor intellectuele en artistieke producties mogelijk maken om te circuleren in diverse Afrikaanse en Europese landen. Het slechten van de oud-koloniale taalbarrières tussen Frans- en Engelssprekende landen krijgt veel aandacht. De vereniging werkt mee aan de organisatie van talrijke muziek- en filmfestivals. Zij ondersteunt het rondreizende Festival au Désert dat vanuit Bamako, de Malinese hoofdstad, vooral nomaden bereikt, het internationale theaterfestival van Ouagadougou (Burkina Faso) en het Coco Bulles-festival in Grand-Bassam (Ivoorkust). Dit laatste evenement wil de ontwikkeling, de productie en de commercialisering van stripverhalen en perstekeningen bevorderen. Tentoonstellingen, workshops en conferenties bezorgen de Ivoriaanse tekenaars een forum én de broodnodige contacten met westerse uitgevers.

In vijf steden van Togo worden docenten-kleermakers opgeleid die op hun beurt hun know-how zullen doorgeven aan lokale ambachtslieden. De ondersteuning speelt zowel technisch als op het gebied van creativiteit, vindingrijkheid en stijl; zo wordt de leefbaarheid van de plaatselijke modesector verzekerd.

De kerst is kort, installaties van Bili Bidjocka, tot 21 januari in het hoofdkwartier van Africalia, Leopold II-laan, 1080 Brussel (02-412.58.86, africalia@africalia.be), woensdags, donderdags en vrijdags van 14 tot 18 uur. Gesloten van 25 december tot en met 2 januari