Ambities van een filmmaker: Taylan Barman

Ze doen er lacherig over, ze noemen het toeval, ze zijn apetrots op elkaar. Taylan Barman, Mourad Boucif en Nabil Ben Yadir groeiden in Molenbeek op en weten niet hoe een filmschool er vanbinnen uitziet, maar ze leggen wel alle drie de laatste hand aan hun eigen, ambitieuze langspeelfilm. Hun verhaal, in drie afleveringen. Taylan Barman bijt de spits af. Hij is het verst gevorderd en maakt zich op om 9 mm voor te stellen op het Internationaal Filmfestival van São Paulo.

Bang! Een schot weerklinkt achter de deur van een op het eerste gezicht zeer normale familie. Zo begint 9 mm, de langspeelfilm van Taylan Barman.
Wat er precies gebeurd is, wordt pas op het einde onthuld. Zolang blijft de kijker in het ongewisse over de identiteit van de dader. De vader, de moeder, de zoon? Wie schoot wie neer? En waarom? Van alle drie krijgen we te zien hoe ze de dramatisch afgelopen dag doorbrachten. Sommige gebeurtenissen krijgen we meer dan een keer te zien, vanuit het standpunt van telkens een ander gezinslid. In de hoofdrollen herkennen we Anne Coessens (Cages, Élève libre) en Morgan Marinne, de jonge moordenaar uit Le fils van de broers Dardenne. De Vlaamse acteur Filip Peeters loopt ook ergens rond. "Machtig om zo iemand aan je zijde te hebben," vertrouwt Barman me toe.

Ook over het camerawerk van Renaat Lambeets is hij in de wolken. Lambeets verzorgde de fotografie van Any way the wind blows, het regiedebuut van die ándere Barman, een jongen uit Antwerpen die tijdens de uren de wereldpodia bestormt met een bandje dat dEUS heet. "In België zijn er maar twee mensen die met de steadicam (camera die de voordelen van een handheld-camera met een camera op statief combineert, NR) kunnen werken. Lambeets is een van die twee," zegt de Brusselse Barman. "De ploeg bestond uit Vlamingen, Walen, Brusselaars, Fransen. Die mengelmoes ervoer ik als verrijkend. Ik ga geen taal- en cultuurverschillen ontkennen, maar uiteindelijk oefen je hetzelfde beroep uit en spreekt iedereen de taal van de film. De opnamen zijn goed verlopen."

Autodidact
Eind oktober dingt 9 mm in competitie mee naar de hoofdprijs van het Internationaal Filmfestival van São Paulo in Brazilië. Niet kwaad voor iemand die nooit naar de filmschool is geweest. "Ik betwijfel of de filmschool me van nut zou zijn geweest. Ik vermoed dat alle theorie en alle regeltjes me eerder afgeremd hadden. Maar de waarheid is dat het gewoon nooit in me opgekomen is om naar de filmschool te gaan. Geloof het of niet, maar ik brandde niet van verlangen om door te dringen in de wereld van de film. Ik had niet de ambitie om cineast te worden, alles is heel natuurlijk verlopen. Deuren gingen open, kansen werden benut, ik ontmoette de juiste mensen op het juiste moment," bekent Barman.

"Een autodidact moet zich nog meer bewijzen dan iemand uit het traditio­nele circuit. Maar uiteindelijk moeten ook afgestudeerde filmstudenten zich bewijzen voor ze klaar zijn voor het grote werk. Na Kamel en Au-delà de Gibraltar kan men niet meer twijfelen aan het feit dat Mourad Boucif en ik een afgewerkt product kunnen afleveren."

Verovering van de Arenberg
Au-delà de Gibraltar, uit 2002, bleef niet onopgemerkt. Het is de eerste Belgische film over en door migranten van de tweede generatie. Taylan Barman maakte hem samen met zijn jeugdvriend Mourad Boucif. Ze konden hun karige budget respecteren door tientallen vrienden en buurtbewoners te mobiliseren. Iedereen die aan de film meewerkte, gooide zijn ervaringen en bedenkingen op tafel. Met dat materiaal werd een verhaal verzonnen over een jonge Marokkaan die verliefd is op een Belgisch meisje en het niet gemakkelijk heeft. Zijn vader moppert dat hij zijn diploma niet kan verzilveren, zijn broer hangt op straat rond, zijn religie vloekt soms met zijn relatie.

"De film kwam maar op drie kopieën uit. Geld voor promotie was er niet, maar we hadden andere pijlen op onze boog," herinnert Barman zich. Tientallen vrienden en inwoners van Molenbeek gingen van deur tot deur met filmaffiches. Ze hingen niet alleen op de geijkte plaatsen, maar ook in frietkramen, cafés, theehuizen, kruidenierszaken. "De film draaide in de Arenberg, de burcht van de cinefielen. Een heel ander publiek dan ze daar gewoon zijn, vond de weg naar de film. De mond-tot-mondreclame werkte schitterend. Au-delà de Gibraltar bereikte dertigduizend toeschouwers." Dat is voor een Franstalige film erg goed.

"Het budget was miniem, maar niettemin werkten we voor het eerst binnen een professionele structuur. Een dame van Arte België was enthousiast over de speelfilm die we voor Au-delà de Gibraltar met eigen middelen hadden gemaakt: Kamel. Ze was heel enthousiast over de onderwerpen die we aansneden: de typische problemen van de grote stad en van migranten. Ze bracht ons in contact met de producent Hubert Toint. We waren het gewoon om alles zelf te doen. Alleen de acteurs moesten we een paar dingen uitleggen. Voor Au-delà de Gibraltar konden we samenwerken met technici die het klappen van de zweep kennen. Plots werden we verplicht om uit te leggen wat we waarom en hoe wilden doen. Het was een groot geluk dat Mourad en ik samen regisseerden. Als de ene zich met de technische crew bezighield, nam de andere de acteurs voor zijn rekening."

Ander publiek
In Kamel, dat zich afspeelt in de Brusselse moeilijke buurten, hadden Boucif en Barman het over het drugprobleem, van de kleine gebruiker tot de grote vis. "Tja, hoe kwam dat? We zijn er, zoals ik al zei, ingerold. Het is begonnen toen Mourad en ik een jaar of vijftien waren. Waar anderen zich amuseerden met een balletje trappen, trokken wij er liever op uit met een videocamera. Dat was echt niet 'om later filmregisseur te worden', maar gewoon om ons te amuseren. We gingen naar het Atomium en filmden elkaar om te lachen. Later amuseerden we ons met parodieën op tv-series en films. Het was een spél en het kwam niet eens in ons op om het resultaat aan iemand anders te tonen. Maar goed, ik veronderstel dat we zo wel de camera hebben leren hanteren."

"Via het jeugdhuis van de Maritiemwijk, op de grens tussen Molenbeek en Laken, namen we deel aan een wedstrijd voor videoamateurs. In L'amour du désespoir hadden we het voor het eerst over de realiteit van de straat, over onze wijk. De korte film ging over twee broers. De ene was straathoekwerker voor een jeugdhuis; de ander was op het slechte pad beland."
"L'amour du désespoir leerde ons ook dat er interesse was voor onze verhalen. Er was voor onze films een ander publiek dan wijzelf."

Ieder zijn weg
9 mm is voor Barman de logische volgende stap in een lange evolutie. Voor het eerste filmde hij buiten Brussel. "Het verhaal was aanvankelijk wel in Brussel gesitueerd. Maar we kregen van het CRRAV (audiovisueel fonds van de regio Nord-Pas de Calais, red.) subsidies als we in Noord-Frankrijk filmden. Voor mijn verhaal had ik gewoon een grote stad nodig - Rijsel kon daar wel voor doorgaan. Ik heb wel een beetje de juiste locatie moeten zoeken. Ik had een doorsnee wijk nodig waar iedereen door elkaar woont, arm en rijk. In Brussel vind je veel gemengde wijken. In Frankrijk is er een scherper onderscheid tussen woonwijk en getto."

Een andere evolutie dan filmen buiten Brussel, is nog belangrijker. "Ik heb het niet met opzet gedaan, maar met 9 mm bevrijd ik me toch van het etiket van 'immigratiecineast', van filmmaker die het altijd over de kansarme buurten heeft. Ik heb ook andere dingen te vertellen. Mijn vorige films gaven daar aanleiding toe, maar ik wil het in interviews niet eeuwig hebben over het onrecht dat migranten aandoen of aangedaan wordt. Maar dat moet ieder voor zich uitmaken. Mourad blijft heel gedreven bezig met de identiteitsvraagstukken, het zelfbeeld van de migrant, de geschiedenis. Zijn film gaat over Marokkaanse tirailleurs die hier in België sneuvelden terwijl ze nazi-Duitsland probeerden tegen te houden. Ik sta overal voor open, al schijn ik wel een realistische invalshoek te verkiezen. Nabil Ben Yadir, die overigens meespeelde in Au-delà de Gibraltar, draaide met Les barons een dolle komedie. Hem moet je geen moeilijk essay laten maken; humor is zijn ding. Is het niet goed dat we elk onze weg gaan?"