Anna Rispoli, Italiaanse kunstenares

"Al lang voel ik me aangetrokken tot alles wat te maken heeft met kunst in de openbare ruimte. Scheppen uit sociale, menselijke, levende elementen. Een traag en vermoeiend proces, waarbij het resultaat slechts een onderdeel is van het geheel." De Italiaanse kunstenares Anna Rispoli mag het KunstenFESTIVALdesArts openen met haar creatie Vorrei tanto tornare a casa, 'ik zou zo graag thuis zijn'.

Geboren is Anna Rispoli in Bassano del Grappa, een stadje aan de Vicentijnse Vooralpen. In Bologna, een studentenstad met een liberale mentaliteit, is ze gerijpt als kunstenares.
"Ik ben er al snel als performer gaan samenwerken met theatergezelschappen allerhande. Ik bewoog me in een milieu waar het politieke en culturele activisme sterk aanwezig waren. Zo hebben we met een tiental theater- en dansgezelschappen een open theater opgezet in de Academie voor Schone Kunsten. Zonder subsidies. Enerzijds was er de culturele programmering, anderzijds zetten we wijkvergaderingen op en engageerden we ons in het zoeken naar woongelegenheid voor immigranten. Maar van verstrengeling was geen sprake, ik heb bijvoorbeeld nooit de behoefte gevoeld om aan politiek theater te gaan doen."
Rispoli's kennismaking met België is er toevallig gekomen. "Door een kaartje dat ik op straat heb gevonden. Met daarop een beeld van een tentoonstelling van Jan Fabre in Antwerpen. Het Nederlands op de kaart was voor mij compleet onbegrijpelijk, een sprookjestaal. Zo gefascineerd was ik dat ik Fabre absoluut wilde ontmoeten, en toen hij tentoonstelde in Rome, zag ik mijn kans schoon en gaf ik me uit voor journaliste. Natuurlijk zag Fabre zo door het smoesje heen, maar hij was zo gecharmeerd dat er een heerlijke avond volgde, waarop ik hem heb laten kennismaken met de fascistische architectuur van Rome. Zo zijn we vrienden geworden en ben ik uiteindelijk in 2002 in Antwerpen terechtgekomen, waar ik een plaatsje heb gekregen in zijn productie Parrots and guinea pigs, een levende installatie."

"De band met België is gebleven - vooral professioneel -, en uiteindelijk heb ik er vorig jaar voor gekozen in Brussel, Schaarbeek, te komen wonen. Tussen de Turkse wijk en het blankere, residentiële gedeelte in. Mede omdat mijn vriend, een Zwitserse kunstenaar, hier al woonde. Omdat we allebei gefascineerd zijn door multi-etniciteit, zijn we nu op zoek naar een plek in Brussel die een echte mix aan nationaliteiten herbergt. Ik heb me mijn keuze voor Brussel nog geen seconde beklaagd: het is echt een kleine schat, een stad vol verrassingen. Niet alleen stedenbouwkundig, maar ook door de rijke menselijke schakeringen. Maar ook Italië laat me niet los, ik ga nog geregeld terug, meestal naar Bologna."

Van vele markten thuis
Grenzen? Die kent Anna Rispoli niet. Ze is met de restanten van een jetlag naar ons gesprek gekomen, want ze is nog maar net terug van New York. "Ik ben in residentie geweest aan de International Studio and Curatorial Program. Samen met Anna de Manincor en Massimo Carozzi, met wie ik een tiental jaar geleden het collectief ZimmerFrei heb opgericht. Door het vermengen van verschillende vormtalen verkennen we reële en imaginaire omgevingen. Daar in New York gaan we in juni ook beginnen met de productie van een documentaire, opgebouwd rond een reeks interviews met inwoners van de Big Apple."
"Ik leid een soort van nomadenleven, inderdaad, ik werk graag op verschillende plaatsen, in verschillende disciplines. Dat kan extreme vormen aannemen. Zo ben ik samen met Christophe Meierhans naar Soedan getrokken om er een remake te filmen van de legendarische western Rio Bravo. We wilden een typische Hollywoodprent transformeren naar een Afrikaanse setting, het zorgvuldig gecon­strueerde ideaal van de lonesome cowboy vrijuit laten botsen met de Soedanese werkelijkheid."

Lichtgevend zelfportret
Het mag duidelijk zijn dat Anna Rispoli niet terugdeinst voor risico's. Ook haar creatie voor het KunstenFESTIVALdesArts getuigt daarvan: een lichtspektakel met het elf verdiepingen tellende flatgebouw van de Brusselse Haard achter de Brigittinenkerk als instrument.
"Vorig jaar nam ik deel aan een reeks stadsfestivals in Italië, opgebouwd rond lichtinstallaties in wijken waar problemen tussen Italianen en immigranten schering en inslag zijn. Toen ben ik voor het eerst sterk gaan nadenken over nabuurschap, vooral multi-etnisch. Maar niet vanuit een puur politiek correct denken. Voor mij bestaat er ook zoiets als het recht om geen ontmoeting of uitwisseling te hebben met de andere. Op deze ietwat vergeten berg van Brussel waren al die elementen rijkelijk aanwezig."
"Aanvankelijk waren de bewoners van het gebouw vooral Belgen. Nu vormt dit sociale woonblok een heel complexe, heterogene gemeenschap: Marokkanen, immigranten uit verschillende Afrikaanse landen, Spanjaarden, Italianen, Vlamingen, Franstaligen... Ik heb de huurders voorgesteld om deel te nemen aan een collectief optreden. De avond van 30 april blijven ze binnen, en geleid door een radiosysteem moeten ze dan op commando de verlichting aansteken. Elk raam met uitzicht op het station Kapellekerk - en dat zijn er zo'n honderdtal - zal met lampen, halogeenspots, kaarsen, flikkerlichtjes en dies meer een unieke boodschap uitzenden naar de binnenstad. Een lichtgevend zelfportret van het gebouw en zijn bewoners op een bepaald ritme en begeleid door geluidseffecten. Voor de logistieke assistentie zorgen bewoners die hun flat aan de kant van de Visitandinenstraat hebben. Het gebeurt met heel bescheiden middelen, maar juist dat maakt het fascinerend. Het gaat om een doodgewone dagelijkse privéhandeling: thuis het licht aanknippen. Maar omdat ze het allemaal samen doen, is het uniek. De video-opname van het evenement gaan we nog diezelfde avond projecteren voor de bewoners tijdens het drankje achteraf. En daarmee is het nog niet afgelopen: de film wordt tijdens de duur van het KunstenFESTIVAL elke dag vertoond hier in het festivalcentrum."

"In november zijn we begonnen met de eerste research. Van nul. Niks had ik om op terug te vallen, geen enkel eerder initiatief om het samenleven te bevorderen. De eerste contacten heb ik gelegd door van deur tot deur te gaan. Aanvankelijk waren de meeste bewoners uiterst sceptisch, pessimistisch over de kansen op slagen. Gaandeweg is er toch iets losgekomen. Maar het blijft een complex en risicovol project, en het is schitterend dat de mensen van het KunstenFESTIVALdesArts er onmiddellijk in geloofden."

"De gemeenschappelijke ervaring die we hier opzetten, zal natuurlijk niet alle problemen oplossen - de lamentabele staat van het gebouw, het vandalisme, de problemen van veiligheid -, maar het heeft toch zijn waarde: mensen eigenen zich de gemeenschappelijke ruimte, die nu no man's land is, weer toe. Het kan ook voor toenadering zorgen. Pessimisme en passiviteit tegengaan. Mensen die elkaar vroeger straal negeerden, praten nu al eens met elkaar. De eerste zaadjes van onderling vertrouwen, zij het fragiel. En het project heeft ook al kindjes gekregen. Zo wil een Marokkaans meisje dat naar de unief gaat en in het blok woont, een debat opzetten over vandalisme."