Auteur Serge Van Duijnhoven wil Brussels paspoort

De Nederlandse auteur Serge Van Duijnhoven betaalt al tien jaar belastingen in België en zou na drie jaar Gent en zeven jaar Brussel voor het Belgisch staatsburgerschap kunnen kiezen. Maar doet die nationaliteit echt terzake? "Als er zoiets bestond als een Brussels paspoort, dan nam ik er een."

Jaren geleden spraken we Serge Van Duijnhoven voor het eerst in zijn appartement in de Hoogstraat. Ondertussen is er heel wat gebeurd. In 2003, kort na het uitbreken van de oorlog in Irak, werd Van Duijnhoven het slachtoffer van brutaal geweld nabij het Bruegelplein. Een groep jongeren bezorgde hem een schedelbreuk, nadat ze eerder met een luchtkarabijn drie loden kogeltjes in zijn hoofd hadden geschoten. "Mort à Bush" was hun misplaatste boodschap.

Vervolgens gooide een scheiding het afbetalingsplan voor Van Duijnhovens charmante nieuwe huisje in een van de kleine straatjes van de Marollen in de war. De auteur van het Balkan-boek Wij noemen het rozen (1999), de oprichter van het literaire blad MillenniuM, de literaire performer van het gezelschap 'Dichters dansen niet', en de dichter van Bloedtest (2003) geraakte even in nauwe schoentjes, maar is ondertussen terug druk in de weer. Als organisator van literaire avonden in boekhandel Bolle in de Vlaamsesteenweg, als barman in café Kafka, als radiomedewerker bij de Nederlandse omroep VPRO en als verslaggever in het Belgische federale parlement. Bovendien liggen er voor 2007 twee nieuwe publicaties van hem klaar.

Serge Van Duijnhoven: "De zomer die nog komen moest is een bundel met kortverhalen die in maart verschijnt bij uitgeverij Nieuw Amsterdam. De verhalen spelen zich af in mijn geboortestad Oss in Brabant, maar ook in de Verenigde Staten, Sarajevo en Brussel. Bij dezelfde uitgever verschijnt ook een poëziebundel met een cd. Die heet Klipdrift - een Zuid-Afrikaans woord uit de scheepvaart om het gevaar te benoemen om bij zuidenwind op de klippen te lopen. Het woord drukt ook een suicidal tendency uit - een aandrang in jezelf die tegen je overlevingsinstinct ingaat. De bundel is dan ook de neerslag van een aantal jaren aan lager wal. De cd (met de muziek bij de teksten, mb) is een voortzetting van het project 'Dichters dansen niet', de band die ik al sinds 1995 heb. Ik heb hem samen met Fred De Backer opgenomen in zijn F.A.T. muziekstudio in Groot-Bijgaarden."

Literaire avonden
Dat de uitgaven zullen gepresenteerd worden in boekhandel Bolle is geen toeval. "Joris Bolle is een hele goede vriend van me geworden. Hij heeft ook een en ander voor mij gedaan. Toen ik twee jaar geleden aan de grond zat, hebben deurwaarders de helft van mijn bibliotheek meegenomen en is Joris zo goed geweest een lot van die boeken te kopen. Daar zal ik hem altijd erkentelijk voor zijn. Zoals in Wij noemen het rozen te lezen staat, heette mijn voormalige beste vriend, die overleed tijdens het auto-ongeluk dat ik met hem heb gehad, ook Joris (Abeling, journalist, onder meer bij NRC Handelsblad, mb). En ze zijn ook allebei op dezelfde dag geboren. Een raar toeval waar je verder geen aandacht aan hoeft te besteden."

Samen met Joris Bolle organiseert Van Duijnhoven elke maand een literaire avond in de reeks 'Babel in Bolle', laatst nog met Geert van Istendael en Kamiel Vanhole over Brussel. "We proberen daar los van de gevestigde circuits een ongedwongen en intieme sfeer te creëren met een biertje en een whisky. Binnenkort komen Josse De Pauw en professor Luk Van Haute over Japan praten. Later hebben we nog Didi de Paris en Koen Peeters, en Yves Desmet van De Morgen en Pat Donnez van Radio 1. Die laatste twee zouden praten over de teloorgang van De Morgen, maar daar heeft Yves Desmet nog niet voor toegezegd."

Chansons in Kafka
Laatst moest Van Duijnhoven een lezing geven voor de internationale schrijversvereniging PEN in Antwerpen. Over de vraag of je eerder in een land leeft of in een taal: "Mijn stelling was dat ik gewoon in een stad leef. Een tijdje geleden lieten ze me op het gemeentehuis weten dat ik binnenkort een keuze zou moeten maken tussen het Belgische en het Nederlandse staatsburgerschap omdat ik tien jaar in België woon. Ik denk dat ik Nederlander zal blijven omdat ik daar geboren ben, nog altijd langer heb gewoond en ook nog familie heb. Maar als er een paspoort voor Brusselaars bestond dan zou ik dat zeker nemen. Ik ben hier volkomen op mijn gemak en voel me hier meer thuis dan in Nederland of waar dan ook in de wereld. Brussel is een melting pot van subcultuurtjes en kent geen meerderheid meer. Met de Nederlandse accordeonist en fotograaf Bosz de Kler, die heel veel van Brussel houdt, wil ik ook een fotoboek maken dat Eén Brussel met bruis, twee Brussels met liefde moet gaan heten. Dat meervoud verwijst naar de Engelse naam van Brussel, maar slaat natuurlijk ook op het feit dat het zo'n gediversifieerde stad is. Wat de taal betreft kan ik je wel vertellen dat het toch moeilijk is om met een Noord-Nederlands accent aan de bak te komen bij de VRT-radio. Mijn praatjes waren mooi, maar ik klonk te Hollands, zeiden ze. En dat was 'niet racistische bedoeld'. Ik vraag me af hoe het dan wel bedoeld was. Ikzelf schrijf nog altijd in mijn eerste taal, met mijn vorige vrouw sprak ik voortdurend Engels en ik hou ook erg van het Frans. Elke woensdag en donderdag draai ik in Kafka platen met Franse chansons."

Proto-fascistisch
Van Duijnhoven komt ook nog regelmatig in Nederland waar de geroemde tolerantie volgens hem repressieve tolerantie of zelfs nultolerantie geworden is, waar een babbelcultuur heerst waarin iedereen even het woord wil gehad hebben - al was het maar om niets te zeggen. Hij staat erop om het cliché te ontkrachten dat Nederlanders gierig en Belgen gul zouden zijn, maar kan het cliché bevestigen dat Belgen binnenvetters zijn. 'Geslagen honden' noemt hij ze.

"Ik ben blij dat België bestaat, maar ik erger me wel aan twee dingen. Aan de bekrompenheid en de hooghartigheid van vele Franstaligen ten aanzien van de Nederlandse cultuur. En aan de min of meer stupide wijze waarop Vlaanderen met zijn nation-building bezig is. Het nepnieuws over het eind van België op de RTBf heeft toch getoond dat het Vlaamse separatisme en de navelstaarderij die daarbij hoort veel verder is voortgeschreden dan de Vlamingen zelf durven toe te geven."

"Waar ik in Nederland eigenlijk het meest de tering aan heb, is de overmatige ordezucht en regelneverij. In de Tweede Wereldoorlog waren de Nederlanders al model-Duitsers. Vandaag krijgen Nederlandse soldaten een lintje omdat ze in Srebrenica netjes de regels hebben gevolgd en komt minister Rita Verdonck trots aan de kamer vertellen dat zij diezelfde avond nog de repatriëring van vluchtelingen zal hervatten. Dat maakt Nederland een onleefbaar en proto-fascistisch land. Het Belgische wantrouwen tegenover autoriteiten kan ontaarden in excessen maar zorgt er wel voor dat er meer ademruimte en vrijheid is. Dat er in Nederland om de haverklap criminelen zouden ontsnappen zoals in België, is ondenkbaar, maar tegelijk is het een geruststellende gedachte dat je nog kunt vluchten. 'Vluchten kan niet meer' is niet toevallig een Nederlands liedje."

Of Nederland na de moorden op Pim Fortuyn en Theo Van Gogh echt veranderd is, durft Van Duijnhoven te betwijfelen. "Ik denk eerder dat een silent majority die er altijd is geweest, nu het woord heeft genomen. Vandaar de navelstaarderij, en vandaar ook de desinteresse in alles wat met Europa te maken heeft. Nederland is altijd een brave leerling geweest van de Verenigde Staten, maar de manier waarop het nu met de rug naar Europa staat, is echt bekrompen. Je moet kritiek hebben op de hooghartigheid van de Europese instellingen in sommige dossiers. Maar tegelijk ben ik dol op de Europese verscheidenheid en is er nood aan Europese regelgeving. Je zult sterke figuren nodig hebben om het publiek daarvan te kunnen overtuigen. En die zijn er voorlopig niet."