Brussels-Bulgaarse filmmaakster stelt nieuwe film voor

"De film Contre Courant is een terugkeer naar mijn roots. Ik ben opgegroeid met Balkanmuziek en bewijs nu eer aan al die grote muzikanten." Zlatina Rousseva woont al sinds 1986 in Brussel en voelt zich hier echt thuis, al blijft er een hechte band met Bulgarije, haar land van herkomst. Op zaterdag 5 april werd haar 'muzikaal document' vertoond in de Molièrezaal van Muziekpublique.

De rode draad van de film is de Donau, de rivier die in Duitsland ontspringt, door negen Oost-Europese landen stroomt en uitmondt in de Zwarte Zee. De Donau is sinds mensenheugenis een ader van economische en culturele uitwisselingen, een krachtig symbool dus om muzikale kruisbestuiving en culturele ontmoetingen uit te drukken. "We zijn de Donau stroomopwaarts op gevaren - vandaar de naam Contre Courant -, van Bulgarije langs Roemenië, Servië, Hongarije, Slowakije en Oostenrijk tot in Duitsland, en we hebben in elk land topmuzikanten opgepikt. Er zitten bekende muzikanten bij; anderen zijn helemaal niet bekend, maar wel ongelooflijk sterk," zegt cineaste Zlatina Rousseva. "Ik heb tijdens de film alle muzikanten op hetzelfde niveau willen zetten, want het uitgangspunt was dat ze samen speelden en nieuwe muziek creëerden."

Zo krijg je prachtige muziekfragmenten te horen die elke Balkanliefhebber beslist kippenvel zal geven. "Er wordt niet gesproken in de film, ik wou de muziek voor zich laten spreken," vertelt Rousseva enthou­siast. "Zo kan de toeschouwer de Balkanmuziek ontdekken met zijn hart in plaats van met zijn hersenen. Het is geen muziekdocumentaire, maar een muzikaal document waarin ik de emoties wil prikkelen. Op de boot werden negen talen gesproken en toch verstonden de muzikanten elkaar. Spontaan begonnen muzikanten samen te spelen. Ik wou laten zien hoe ze onderling communiceren als ze improviseren: door naar elkaar te kijken, en met gebaren."

Vlucht voor repressie
Zlatina Rousseva is in Thracië geboren, een streek die ook het centrum van Bulgarije bestrijkt. Als filmmaakster ging ze in de hoofdstad Sofia wonen, maar daar kreeg ze steeds meer last van de repressie. Haar films werden verboden door het communistische regime, maar ze hadden toch veel succes in de illegale underground-circuits. "Maar ik ben toch moeten vluchten, ik kon niet meer leven met de constante dreiging door iemand verraden te worden. Op de duur weet je niet meer wie je nog mag vertrouwen."

Rousseva en haar man belandden in Brussel. Ze beschouwden België als een doorgangsland op weg naar de VS, Canada of Australië. "We hebben bij het vluchten onze zoon van negen maanden moeten achterlaten. Het heeft anderhalf jaar geduurd voor we hem in België kregen, en intussen hadden we hier al heel wat vrienden gemaakt. We hadden ook ontdekt dat wij als Bulgaren eigenlijk wel deel uitmaakten van de Europese cultuur, terwijl mensen in Oost-Europa helemaal niets afwisten van West-Europa. Wel van de VS uiteraard, want zij voerden veel propaganda tegen het communisme. Alle vrijdenkende mensen wilden naar de VS. Wij beslisten in Brussel te blijven."

Intussen heeft Rousseva de Belgische nationaliteit en voelt ze zich helemaal thuis in Brussel. "Brussel is een zeer open stad, hier leven alle culturen door elkaar. Mede dankzij de Europese instellingen komen hier alle Europese culturen samen. Ik heb vriendinnen uit Italië, Duitsland, Zweden... En hier is een bloeiend cultureel leven. Tijdens al die jaren in Brussel is er iets in mij veranderd waardoor ik niet meer in Bulgarije zou kunnen leven. Mijn competitieve geest heeft de westerse concurrentie nodig om optimaal te presteren. Toen ik hier aankwam, zei iedereen dat ik nooit meer films zou maken. Het heeft me gestimuleerd. Hier waait een wind die je wegblaast als je productie niet goed genoeg is."

Goed en slecht nieuws
Zlatina Rousseva blijft wel een sterke link met haar land behouden. "Ik ben vaak in Bulgarije om reportages te draaien. Wij hebben Oost-Europa voor en na het communisme gekend. Ik vond het belangrijk om die veranderingen te filmen en te laten zien. Met Good and Bad News maken we documentaires waar de grote televisiezenders niet komen."

Good and Bad News is een in Schaarbeek gevestigd productiehuis dat gespecialiseerd is in documentaires. Het werd in 1993 opgericht door journalisten die verder wilden gaan dan de traditionele media. Het productiehuis kwam niet van de grond omdat ze te weinig ervaring hadden met productie en realisatie. Die ervaring had Rousseva wel. "We hebben sindsdien veel bericht over de veranderingen in Oost-Europa, nauw samengewerkt met Artsen Zonder Grenzen en veel jonge cineasten gesteund in het maken van meestal geën­gageerde documentaires. Het is voor ons altijd belangrijk om te begrijpen wat er in een bepaalde crisiszone gaande is en te tonen wat de mensen echt meemaken."

Rousseva begint nu aan nieuwe film over de cultuur van Thracië, een van de alleroudste Europese beschavingen. "De Europese Unie bestaat vandaag vooral uit een economische samenwerking en veel bureaucratie. De Unie fungeert als een economische pletwals waarbij standaardisering de norm is, terwijl we juist de culturele eigenheid van alle landen en alle regio's moeten koesteren, want dat is de sterkte van Europa. We moeten elkaar ontmoeten en elkaars culturen en tradities leren kennen om samen te bouwen aan een Groot Europa. Met mijn film over de Thraciërs wil ik daartoe een aanzet geven."

Contre Courant werd voor het eerst vertoond tijdens het Balkan Trafik-festival in het Paleis voor Schone Kunsten en zal uitgezonden worden op de Bulgaarse nationale televisie, op Arte en enkele andere grote zenders. Good and Bad News werkt nog aan de verdeling in filmzalen. De première is op zaterdag 5 april om 20 uur in de Molièrezaal van Muziekpublique (in de Naamsepoortgalerij, Bolwerksquare 3 in 1050 Elsene). Kaartjes kosten 12 of 10 euro, of 7 euro voor leden van Muziekpublique. Na de film volgt een optreden van het Danube Collectif met enkele hoofdrolspelers uit de film.