Dadmehr, Iraanse percussionist: Revolutie op de tombak

"Muziek is de essentie van mijn bestaan, van mijn ontwikkeling, het universele communicatiemiddel over alle etnische verschillen heen. Geen enkele gesproken taal kan daaraan tippen. Zet muzikanten van de meest uiteenlopende origine samen, en ze zullen door hun kunst met elkaar communiceren." De Iraniër Dadmehr is een virtuoos in het bespelen van percussie-instrumenten van de klassieke Perzische muziek.

W onen doet Dadmehr - voor de burgerlijke stand Mehrdad Yousef - in Ukkel. Maar voor ons gesprek geeft hij de voorkeur aan een terrasje in Elsene. "Dat ik in Ukkel woon, komt doordat dat ik daar drie jaar geleden een goedkoop appartement heb gevonden. Het is een rustige gemeente, té rustig voor iemand als ik die is opgegroeid in Teheran, een metropool van zestien miljoen inwoners. Ik hou dan ook veel meer van de sfeer van Elsene, een levendige mengelmoes van mensen uit de vier windstreken. Zodra ik hier ergens in de buurt een geschikte plek vind om te wonen, verhuis ik," zegt de man die er als kind van droomde piloot te worden. Die ambitie heeft hij al snel moeten opbergen, omdat zijn vader, generaal-majoor in het leger, hem met zachte hand een andere weg heeft op gestuurd.

Die weg leidde onder meer langs het conservatorium van Teheran, waar hij viool studeerde, en langs een studie Internationale Politieke Relaties. Maar het is zijn opleiding als percussionist die Dadmehr als mens en kunstenaar het meest heeft gevormd. Eerst is hij in de leer gegaan bij de befaamde hedendaagse Iraanse percussionist Amir Naser Eftetah. Vervolgens heeft hij aan Hefz va Eshaeh, het belangrijkste muziekcentrum van Teheran, zijn master of Music behaald. Rode draad: daf en tombak, percussie-instrumenten van de klassieke Perzische muziek.

"De daf is een raamtrommel die zowel in het Nabije Oosten als in Centraal-Azië voorkomt. Het is ook het instrument van de Koerdische derwisjen in Iran. De tombak is dan weer een houten vaastrommel, uit noten- of moerbeihout. Het is het belangrijkste percussie-instrument in de klassieke Perzische muziek en draagt mijn absolute voorkeur weg. Delicaat, uitermate complex en geraffineerd; hem bespelen vereist grote technische vaardigheid en handigheid. Meestal is de basis van muziek ritme, begeleid door melodie; bij tombak is de basis melodie begeleid door ritme. Je kunt er ingewikkelde melodische patronen en polyfonie op creëren door elk vingerkootje van je handen te gebruiken, en je kunt hem gebruiken in een breed repertoire van ritmische subtiliteiten en solo-improvisaties. Als iemand me vraagt een instrument te noemen dat de perfectie benadert, dan zeg ik: de tombak."

"In september geef ik een reeks concerten in Brussel, Gent, Antwerpen en in Frankrijk. Samen met drie andere masters: twee landgenoten en een Belg. Zonder dat er vooraf iets op papier wordt voorbereid; de basis is puur improvisatie. Zonder zang ook: we willen muziek in haar pure essentie overbrengen en zo een band smeden met het publiek. Het is mijn mening dat zang tegenwoordig fel wordt overschat. Zang kan niet zonder muziek, of toch niet lang, maar muziek kan steeds zonder zang. Als ik ooit met een zanger of zangeres zou samenwerken, dan zou de stem alleen een instrument zijn, niet meer."
"Ik heb nog een tweede project op stapel staan, dat ik bij de Vlaamse Gemeenschap heb ingediend. Vijf muzikanten uit vijf verschillende landen samenbrengen, en één universeel ritme samen communiceren. Ik hoop het project in 2010 rond te hebben - het is, in alle opzichten, uniek voor België."

Taalpolitiek
Dat Dadmehr voor Europa gekozen heeft om zich verder te ontwikkelen als muzikant en zijn talenten te tonen, heeft alles te maken met het islamistische regime in zijn vaderland. "Even heb ik overwogen naar de Verenigde Staten te emigreren, maar die plannen zijn doorkruist door 9/11 en daaropvolgende war on terror."
"Zo ben ik uiteindelijk in België terechtgekomen, hoewel Duitsland mijn voorkeur wegdroeg, door zijn culturele rijkdom en het uitmuntende overheidsbeleid. Maar de sfeer is er, helaas, heel koel. Daar als vreemdeling over straat lopen, voelt alsof je uitgesloten bent door de rest. Het werkte heel sterk op mijn gemoed, ik werd er erg nostalgisch. Toen heb ik Brussel ontdekt. Heel internationaal, en door zijn ligging ideaal als uitvalsbasis voor verplaatsingen binnen Europa. Een stad, ook, die in menselijke warmte een beetje deed denken aan Teheran. Een verademing na Duitsland."

"Toch is het niet zo dat ik definitief voor Brussel heb gekozen, een musicus kan nu eenmaal overal zijn kunst beoefenen. Ik heb ook zo mijn bedenkingen bij het Belgische staatsbestel en de gevolgen ervan voor vreemdelingen die hier hun weg willen zoeken. En dan heb ik het niet alleen over de overdreven belastingdruk. Toen ik hier aankwam, sprak ik Perzisch en Engels. Hier heb ik Frans moeten leren, en dan zou ik daar ook nog eens Nederlands moeten bijdoen. Tijdverlies, het leven is al zo kort. Veel praktischer zou zijn dat vreemdelingen wordt gevraagd één internationale taal onder de knie te hebben. De huidige toestand belet mij bijvoorbeeld les te geven in een Vlaams instituut, al hebben mensen met wie ik werk, daarom gevraagd. Die taaltoestanden zijn werkelijk absurd. Neem nu het Conservatorium in Brussel, waarmee ik ervaring heb. België in het klein. De Franstaligen rechts, de Vlamingen links. Belachelijk toch, muziek is toch een universele taal?"

Wilde honden
Geregeld keert Dadmehr terug naar zijn vaderland om familie, vrienden en collega's te bezoeken. Zo stapte hij in Teheran enkele dagen geleden nog mee op in de woelige demonstraties tegen president Mahmoud Ahmadinejad.
"Iran is ingepalmd door de islam, een Arabisch fenomeen dat niets te maken heeft met de oude Perzische cultuur. Ik heb geen boodschap aan de woorden van de profeet van de moslims. Als iemand mij vraagt wie mijn god is, dan zeg ik: 'De vrije god.' In Iran wordt een meerderheid onder de knoet gehouden door een minderheid. Ik kan mijn vaderland onmogelijk verloochenen, maar ik voel me er nooit comfortabel."
"Ik ben er ook zeker van dat er bij de verkiezingen fraude is gepleegd, dat de uitslag al vooraf vaststond. Daarom heb ik ook deelgenomen aan de betogingen. Zo heb ik de Basij, de paramilitaire stoottroepen van de islamistische gezagsdragers, letterlijk als wilde honden tekeer zien gaan. Vreselijk."