De vijf hoeken van de wereld: Congo in Brussel

Het is nog altijd vijftig jaar geleden dat Congo onafhankelijk werd. In het Jubelpark staat evenwel nog een groot monument dat herinnert aan de periode van de kolonisatie. Het grote Congomonument daar werd met veel bombarie ingehuldigd in 1921 door koning Albert I en koningin Elisabeth. Het is van de hand van de vaak voor officiële opdrachten gevraagde beeldhouwer Thomas Vinçotte (die ook het ruitersstandbeeld van Leopold II op het Troonplein vervaardigde) en van architect Ernest Acker.

In de eerste plaats geldt het Congomonument als een herdenkingsmonument voor de Belgen (ocharme) die sneuvelden bij de kolonisatie van Congo. Op de grote gebogen muur is een fries te zien die een optocht afbeeldt van Afrikanen. Omringd door missionarissen en soldaten komen ze bescherming vragen aan een figuur die erg veel weg heeft van Leopold II. Het reliëf aan het bekken onderaan stelt de Congostroom symbolisch voor door een krokodil en een Congolese man. Bovenaan het monument staat de beeldengroep 'België dat het Zwarte Ras onthaalt', aan de uiteinden 'De Belgische soldaat offert zyn leven voor zynen ten dood gekwetste overste' (links), en 'De Belgische militairen heldenmoed verdelgt den Arabische slavendryver' (rechts).

Hoewel het héle monument niet bepaald het juiste plaatje op de zwarte bladzijden van de Belgische geschiedenis schetst, is het vooral die laatste beeldengroep die recent voor controverse heeft gezorgd. Die toont een Belgische officier die onder zijn laars het hoofd met tulband van een Arabier verplettert. De Brusselse schrijver en islamkenner Lucas Catherine heeft dat verhaal opgetekend.

Toen het grote Pavillion Orientale van de wereldtentoonstelling in 1897, achter het Congo-monument, in de jaren 1970 werd omgebouwd tot de Grote Moskee die er nu nog altijd huist, stoorden gelovige Arabieren zich aan de tekst over de Arabische slavendrijver. In 1989 legde de imam van de moskee, samen met de Jordaanse en de Saoedische ambassadeur klacht neer bij het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding en bij MRAX, Mouvement contre le racisme, l'antisémitisme et la xénophobie, en werden de woorden "Arabische"/"Arabe" weggehaald. Tegenstanders van die ingreep brachten hem in 2001 terug aan, waarna in 2005 het woord "Arabe" (en dit keer niet "Arabische") werd weggebeiteld.