De vijf hoeken van de wereld: de VS aan de Kunstberg

Alexander Calder was een Amerikaanse, modernistische beeldend kunstenaar (1898-1976), die in de jaren 1930 deel uitmaakte van de avant-garde in Parijs, waar hij bevriend raakte met onder anderen Joan Miró, Marcel Duchamp en Piet Mondriaan.

Calder was gefascineerd door mechaniekjes en beweging, en ontwierp zo onder meer een miniatuurcircus, maar verwierf vooral bekendheid met zijn abstracte 'mobiles' en 'stabiles', die de natuurwetten leken te tarten terwijl ze er juist gebruik van maakten om overeind of in beweging te blijven.

In België zal Calder altijd geassocieerd blijven met zijn Whirling ear dat hij speciaal creëerde voor de Wereldtentoonstelling van 1958 in Brussel. Het draaiende kunstwerk dat nog iets meer doet denken aan de staartvin van een orka dan aan een oor (Calder kreeg de naam voor het kunstwerk pas ingefluisterd nadat het al op de Heizelvlakte stond), stond op de Expo centraal in het grote bassin met fonteinen dat vlak voor het Amerikaanse Paviljoen geïnstalleerd was, en dat eigenlijk bij het kunstwerk hoorde.

Het oor whirlde toen iets meer dan nu, maar heeft na de Expo een tijdlang staan verroesten om daarna naar de reserves van het Museum voor Moderne Kunst te verhuizen. Tot het in 2000 een nieuwe plaats kreeg op de Kunstberg - een plek waar de wind er af en toe mee speelt als hij zichzelf elders verveelt. Het kunstwerk, dat zo gebouwd is dat het er voortdurend anders uitziet, staat daar goed als u het ons vraagt. Veel moderne of hedendaagse sculpturen moeten het met minder prominente plekjes in de stad stellen.

Van Calder is in ons land verder nog The dog te zien in het openluchtmuseum Middelheim in Antwerpen. Daar is ook de sculptuur King and Queen van Calders leeftijdsgenoot Henry Moore gestald, dat voor het Britse Paviljoen van de Expo te bewonderen was. Van Moore hebben wij in Brussel dan weer de abstracte bronzen sculptuur Lambert locking piece uit 1962, voor het gebouw van de voormalige Bank Brussel Lambert (nu ING) aan het Troonplein.

Whirling Ear van Alexander Calder
Coudenberg