De vijf hoeken van de wereld: Hongarije in Brussel

Het Spanjeplein is een stedenbouwkundige miskleun, net als het Europakruispunt met zijn zielige retroarchitectuur dat erachter ligt. Het fiasco van de Horta Gallery, de door niemand gebezigde winkelgalerij die van het Spanjeplein naar het Centraal Station loopt, bevestigt nog eens dat er met dat verknoeide stukje binnenstad weinig aan te vangen valt.

Of de vernieuwde Keizerinlaan echt de Ramblas van Brussel zal worden zoals burgemeester Thielemans hoopt, betwijfelen wij dan ook ten zeerste.

Op het Spanjeplein komen voorlopig alleen pendelaars en verdwaalde toeristen. Zij worden dan wel geconfronteerd met twee opmerkelijke standbeelden. Dat van Don Quichot en Sancho Panza, waarover we het hier op een andere keer wel eens zullen hebben, en dat van de twintigste-eeuwse Hongaarse componist Béla Bartók. Ook de schikking van de twee standbeelden is door een minus habens bedacht. De man van La Mancha prikt met zijn lans zowat in de rug die de ingetogen Bartók naar alle miserie heeft gekeerd. De twee beelden hebben nochtans totaal geen uitstaans met elkaar. Al heeft Bartók heeft wel degelijk uitstaans met Brussel.

Als componist is Béla Bartók vooral bekend om zijn liefde voor Hongaarse volksliederen die hij niet alleen verzamelde en catalogeerde maar ook gebruikte in zijn eigen composities. Dat hij in de jaren 1930 in Brussel terechtkwam heeft te maken met zijn vlucht voor het naziregime dat hij onder geen beding wilde steunen. Hij verbleef hier net voor zijn vertrek naar de Verenigde Staten. Zeer belangrijk waren toen zijn contacten met de Antwerpse musicoloog Denijs Dille, die na Bartóks dood in 1945 een groot deel van zijn leven en werk aan de nalatenschap van Bartók zou wijden.

Dankzij Dillen beschikt onze Koninklijke Bibliotheek, op een steenworp van dit standbeeld verwijderd, over een enorm archief aan persartikelen, concertprogramma's, foto's, brieven en schetsen van de componist, naast verschillende kopieën van opnames die Bartók zelf realiseerde tijdens campagnes van systematische inzamelingen van traditionele orale muziek in Oost-Europa. Het beeld van Bartók op het Spanjeplein, een werk van Imre Varga, werd in 1995 door de stad Boedapest geschonken ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van zijn overlijden.