De vijf hoeken van de wereld: Nederland in Etterbeek

“Ik hou van nachtmerries, en dat is Brussel toch helemaal,” dixit Willem Frederik Hermans. Vorig jaar was het vijftien jaar geleden dat de Nederlandse schrijver de pijp aan Maarten gaf, dit jaar op 1 september zal het negentig jaar geleden zijn dat Hermans geboren werd. De laatste vier jaar van zijn leven bracht hij in Brussel door.

Om verschillende redenen had hij een getroebleerde relatie met zijn vaderland, dat hij al in 1973 de rug toekeerde door in Parijs te gaan wonen. Brussel dook bij Hermans al op in zijn eerste grote (oorlogs)roman, De tranen der acacia's uit 1949, omdat hij hier tijdens de oorlog vaak op bezoek was geweest bij vrienden van zijn ouders.

In 1977 ontving Hermans in Brussel de Prijs der Nederlandse Letteren uit handen van koning Boudewijn, en in 1991 kwam hij hier in navolging van andere Nederlandse schrijvers als Multatuli, E. du Perron, Jan Greshoff, Jeroen Brouwers en Benno Barnard wonen. Hij bewoonde het huis aan de Atrebatenstraat 61 in Etterbeek, niet ver van het Jubelpark. Schrijven deed hij daar bijna niet meer (zijn laatste korte roman Ruisend gruis is het enige wapenfeit uit die periode). Hij wandelde rond (en viel zich een buil en een breuk in metrostation De Brouckère), ging trappist drinken en chateaubriand eten in café La Terrasse, gekscheerde met Freddi Smekens, en trok op met actrice Sylvia Kristel en journalist Freddy de Vree, met wie hij een week voor zijn dood in een ziekenhuis in Utrecht ook zijn laatste feestje bouwde in restaurant La Truffe Noire.

Over Hermans' periode in Brussel schreef Jeroen Brouwers het biografische boekje Het aardigste volk ter wereld, waarvan de titel ontleend is aan het stuk 'Ik heb Brussel lief' van Hermans in de gelegenheidsuitgave Brusselse vergezichten. In dat stuk, een van de laatste die hij moet geschreven hebben, varieerde Hermans op Caesar met de woorden "De Belgen, dus ook de Brusselaars, vormen voor mijn gevoel het aardigste volk ter wereld."