De vijf hoeken van de wereld: Portugal in Elsene

Zo snel worden in Brussel geen straten of pleinen vernoemd naar buitenlandse schrijvers. Victor Hugo en Lord Byron viel de eer te beurt, maar anderen die hier ooit neerstreken - Brontë, Baudelaire, Rimbaud, Hermans, Multatuli... - wachten nog altijd. Naar de Portugese dichter Fernando Pessoa is er dan wel weer een plein genoemd, hoewel die nooit een voet op Brusselse bodem heeft gezet.

Fernando Pessoa (1888-1935) is bekend als de rusteloze schrijver met de vele heteroniemen (Alberto Caeiro, Ricardo Reis en Álvaro de Campos) wiens werk grotendeels postuum verscheen. Een Brusselse hommage aan Fernando Pessoa is alvast te vinden tegen de muur over de perrons van metrostation Kruidtuin. Dat kunstwerk werd in Brussel tentoongesteld ter gelegenheid van Europalia '91 en vervolgens door Portugal aan België geschonken. De Belgische kunstenaar Jean-Michel Folon maakte de reeks tekeningen van Pessoa die zijn schoenen laat poetsen, en de Portugees Júlio Pomar vervaardigde er een tegeltableau van, verwijzend naar de traditie van de Portugese azulejos.

Maar het Pessoaplein ligt sinds 2008 in Elsene. Het is het klein stukje Flageyplein waar al sinds 1989 het beeld van zijn zware, in gedachten verzonken hoofd staat, gemaakt door Irène Vilar. Het beeld staat daar uiteraard omdat de buurt een grote populatie Portugese migranten herbergt. Je vindt er verschillende cafés, restaurants en winkels die door Portugezen worden uitgebaat. Aan het begin van de Boondaalsesteenweg is er overigens ook een snackbar die 'Pessoa' heet. In de twintigste eeuw kwamen geregeld Portugezen naar België. Om in de mijnen te gaan werken, de dictatuur van Salazar te ontvluchten, of om de Europese instellingen te bemannen.