Expo: De Slaven van Europa

Het Jubelparkmuseum presenteert, nog tot en met 28 juni, een rariteitencollectie aan vroegnegentiende-eeuwse kledingstukken van Slaven uit het voormalige Russische keizerrijk. De kwaliteit van de historische stukken staat buiten kijf; de rudimentaire presentatie, echter, is er meer eentje van de armste Sovjetstaten. Achter de schermen speelt een politiek reveil mee.

Als afsluiting van het EU-voorzitterschap van Slovenië hebben het Forum Slavische Culturen en het Russisch Etnografisch Museum van Sint-Petersburg de handen in elkaar geslagen voor de tentoonstelling De Slaven van Europa. Vertrekpunt van de collectie zijn de unieke collecties en de prachtig tentoongestelde klederdracht van de collecties uit het Russisch Etnografisch Museum.
Oorspronkelijk werd de verzameling Slavische klederdracht bijeengezocht voor het Tweede Slavische Wereldcongres van 1867 dat in Moskou plaatsvond. Er kwam buitenissig veel veldwerk en een boel schenkingen, aankopen en zelfs collectiegiften van de tsaar bij te pas. De intelligentsia van alle Slavische volkeren (76 vertegenwoordigers, van universiteitsprofessoren, schrijvers en kunstenaars tot orthodoxe priesters) zou op één tentoonstelling voor het eerst in contact komen met heel de Slavische cultuurtraditie.

Pan-Slavisch
Alle regio's waar in het midden van de negentiende eeuw Slaven woonden, waren vertegenwoordigd op de expositie van 'folklorekostuums' in 1867. De volksklederdracht mocht dan wel van West-Slaven (Polen, Tsjechen, Slowaken), Oost-Slaven (Russen, Wit-Russen, Oekraïners) en Zuid-Slaven (Sloven, Serviërs, Kroaten, Montenegrijnen, Macedoniërs en Bulgaren) komen - en er waren trouwens ook Slavische gemeenschappen uit Italië en Oostenrijk (Pruisische Rijk) present -, het concept had toch één rode draad. Of het nu om witte mannenbroeken, blouses in goudbrokaat of rode bruiloftsjurken ging, de 'herkenbaarheid' wees duidelijk op hun gezamenlijke origine: 'dé' Slavische cultuur.
Het Moskouse expositieproject ondersteunde trouwens niet zonder bijgedachte de pan-Slavische eenheidscultuur als tegenpool van het (pan)-Germanisme. Daarmee klom Rusland zelf op een voetstuk als 'bindmid­del' van de Slavische wereld.

Vandaag leven driehonderd miljoen Slaven - met verschillende godsdiensten, een verscheiden geschiedenis en andere politieke structuur - naast elkaar, maar ze hebben wel gemeenschappelijke wortels in hun cultuurtradities, zeggen ze bij het Forum Slavische Culturen. Dat Forum werd in 2004 in Ljubljana opgericht toen Poetin en Bush elkaar ontmoetten, met de bedoeling een unie te stichten van een wereld die te lang als onbestaand werd beschouwd. Een nieuw Slavisch blok naast de Grieks-Romeinse cultuurorigine van Europa?
De boodschap op het vlak van de band inzake etnische origine is alleszins duidelijk, met deze tentoonstelling die door het Federaal Bureau voor Cultuur en Filmkunst van de Russische Federatie gepatroneerd werd.

"Er is veel gebeurd doorheen de geschiedenis, alleen de Slaven zijn niet veranderd," verklaarde Vladimir Grusman, directeur van het Etnografisch Museum, die de tentoonstelling mee opende. Dat de stukken honderd vijftig tot tweehonderd jaar hebben overleefd, is te danken aan bijzondere aandacht van de museum­conservators (zelfs door twee wereldoorlogen) voor dit erfgoed. Het verstevigt andermaal de mentale band tussen de Slavische volkeren.

Boeren en bourgeois
De feestelijke 'boerenkostuums' van toen werden voor de tentoonstelling, die in 2007 eerst te zien was in Rusland, aangevuld met statuskleding van de negentiende-eeuwse bourgeoisie. Met dat contrast werd in 1867 niet uitgepakt. Wel zijn enkele huwelijkskostuums uit de Zilja-vallei in Slovenië te zien. Ze werden destijds door een priester en pan-Slavist naar Moskou gestuurd, als geïsoleerde vertegenwoordiging uit die regio.
De presentatie op strakke poppen, op een rij achter vitrineglas, is op z'n minst koel te noemen en getuigt van weinig aandacht voor scenografie. Gelukkig dragen negentiende-eeuwse foto's nog bij tot een levendiger beeld van hoe de Slavische kleren echt gedragen werd.

:: Slaven van Europa, nog tot 28 juni in het Jubelparkmuseum, Jubelpark 10, 1000 Brussel. Open van dinsdag tot en met vrijdag van 9.30 tot 17 uur (kassa tot 16.30 uur), zaterdag en zondag vanaf 10 uur. Meer info op 02-741.72.11