Expo: Honderd jaar keukeninrichting

Van de keukenruimte uit 1900 naar het kookeiland in de hedendaagse loft, het lijkt amper een stap te zijn. Nochtans schuilt er een hele evolutie achter, blijkt uit de tentoonstelling De keuken. Een levenswijze. De keukeninrichting is altijd de perfecte weerspiegeling van de maatschappij geweest.

De keuken heeft een enorme architecturale en technologische evolutie doorstaan, dat toont een parcours vol reconstructies van keukens uit verschillende periodes, aangedikt met ontwerptekeningen, maquettes, foto's, publiciteitsfolders en designobjecten uit de huishoudelectronica.
Het verhaal begint bij het indringende beeld van grootmoeders zit- en eetplaats uit 1900, op de expo authentiek gereconstrueerd aan de hand van het Brussels 'keukenmeubilair' dat op het Congrès Internationaux d'Architecture Moderne (CIAM) in 1930 in het Paleis voor Schone Kunsten gepresenteerd werd. Althans, die presentatie wou aantonen dat het zo niet meer kon. De tentoonstelling laat grootmoeders 'plaats' zien, waarin een verhoogde buffetkast voor voorraad, kookpotten en servies stond. Verder een tafel en stoelen in het midden. En voor de schoorsteenmantel met spiegel een steenkoolfornuis dat dienst deed als kookplaat én als enige verwarmingsbron in het huis. Heel het 'huishouden' speelde zich in die ruimte af: huiswerk maken, wassen en strijken, koffie zetten, schoenen bij of in het fornuis drogen, en zelfs 'zich wassen'.

Rond 1900 zou de keuken van de rijwoningen in steden als Brussel verhuizen naar de kelderverdieping. Dat forceerden de 'hygiënisten' en de architecten. Doorgaans kreeg de keukenkelder aan de straatkant een half venster, om ruim daglicht binnen te laten, terwijl de betegelde ruimte in de zomer toch fris genoeg kon blijven. Achter die keukenkelder bevonden zich nog meer kelders, in Vlaanderen was dat een Bourgognekelder en in Wallonië een Cave à Bordeaux. In Brussel lag alles samen.

Na de Eerste Wereldoorlog en de opkomst van het feminisme verdwijnt de kelderkeuken en wordt de keuken rationeler en compacter. De ijskelders van Sint-Gillis bevoorraden de 'ijskasten' en architecten als Antoine Pompe en Fernand Bodson puzzelen met minimale ruimtes. Het concept Tout en ordre (van Belgische makelij) volgt voor de appartementskeukens: inventieve kastsystemen waar alles in kon worden opgeborgen. Ook de CUBEX-keuken - stapelbare kubussen, een uitvinding van architect Louis-Herman De Koninck die het van 1932 tot de jaren zestig doet - passeert de revue. Le Corbusier en Charlotte Perriand gaan de keuken in 1949 in hun Cité Radieuse integreren in de living. De reconstructie van een heel appartement maakt dit duidelijk in de tentoonstelling.

En dan volgen de tendenzen elkaar snel op: na de hygiënisch witte keuken volgt de kleurrijke 'plastic' keuken, de gezellige met alle objecten zichtbaar, de praktische met uitschuifelementen, de minimalistische hightech keuken en het open woon- en keukenlandschap voor lofts en ruime villa's. U loopt een waar museum aan stijlevoluties door.

Tot slot stelt de Italiaanse designfabrikant Sheer een compacte keukenmodule uit 2005 voor in de vorm van een zwevende planeet. Gesloten lijkt de hoogtechnologische keukenbol op een Spoetnik. Eens geopend komt een wereld van gebruiksgemak binnen handbereik. Een spoelbak met werkplank, diverse flessenkoelers, een centrale lavasteen om op te bakken, een schotelverwarmer, een dampkap, een schuiftablet: het past allemaal als een puzzel in elkaar. Daarbij hoort een opbergwand, met opklapstoelen en een trolley voor selectieve afvalberging. Aantrekkelijk voor zowel de vrijgezel als de familie die verdeeld door werk- en studeertijden, in verschillende shifts kookt en eet. Bij het buitengaan passeert u nog langs een lange fotogaanderij van bekende (zoals architect Bontridder) en onbekende personen in hun keuken - een realisatie van acht fotografen van La Cambre.
Voor het kleine grut biedt de tentoonstelling een aparte speelruimte om 'keukentje' te spelen. En de educatieve dienst richt kinderateliers in rond architectuur en (restaurant-)keukens voor diverse leeftijdsgroepen tijdens de kerstvakantie en op woensdagnamiddag (tot juni 2007).

:: De keuken. Een levenswijze. Door de Stichting voor Architectuur. Tot 25/3 in het CIVA, Kluisstraat 55, Elsene, 02-642.24.81.
Open: van di tot vr van 12 tot 18u, zat en zon van 10u30 tot 18u.
Gesloten op zon 24 en 31/12.