Expo: Omo - Herders en design

Herders en design worden niet meteen met elkaar geassocieerd. De tentoonstelling Omo, herders en design, die tot 31 augustus in het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika loopt, ruimt dat vooroordeel meteen uit de weg.

De pastorale gemeenschappen van de Omo-vallei in Zuidwest-Ethiopië leven in een uiterst barre omgeving. Puur overleven lijkt hun eerste bekommernis. Het frappeert dan ook dat er veel aandacht wordt besteed aan esthetiek en design. De meest eenvoudige gebruiksvoorwerpen combineren functionaliteit en schoonheid.

De kelderreserves van Tervuren blijken onuitputtelijk. Steeds opnieuw komt het museum op de proppen met een collectie die - terecht - op wereldniveau een van de belangrijkste van een bepaalde regio wordt genoemd. En die bovendien nooit eerder behoorlijk aan het publiek werd voorgesteld. Deze primeur bewijst dat er een revival van de interesse voor etnografische objecten aan de gang is. De resultaten van huisvlijt en handenarbeid hadden in vroegere tijden absoluut niet de status van sculpturen of maskers.

Mobiliteit is van cruciaal belang voor nomaden. De inboedel blijft beperkt; inpakken en wegwezen is de boodschap. Maar al te vaak en al te vroeg werd besloten dat hun materiële cultuur te verwaarlozen was. Of meteen werden bepaalde traditionele gebruiken geridiculiseerd of als een serie bizarre exotische fenomenen afgedaan - van lipschijven over babydraagzakken tot castreerhamers voor de veestapel. Elke man heeft een speciale band met een bepaalde os, die hij als kalf krijgt terwijl hij zelf knaap is: zijn 'naam-os'. Hij ontleent zijn naam aan de tekening op de huid van het dier en door vijlen en insnoeren doet hij de hoorns groeien in de gedroomde vorm. Nomaden hebben moeten een plotse verschijning kunnen catalogeren: Vriend of vijand? Een clanlid, notabele? Welk gedrag, welke beleefdheidsformules, taboes of schaamteregels zijn hier van toepassing?

Mannen lopen zowat naakt rond en hun status en identiteit komen tot uiting in het design op hun vee. Vrouwen doen een beroep op sieraden en alle mogelijke vormen van lichaamsversiering als visuele codes. Elke nuance in de haartooi, de sieraden is een verwijzing naar de persoonlijke identiteit en die van de clan. Ook de huid fungeert als drager van betekenissen. De lichaamsbeschilderingen en scarificaties leren alles over de leeftijdscategorie of een bijzondere individuele prestatie van de persoon in kwestie. Gordels met metalen belletjes moeten de kwade geesten afschrikken maar zijn essentieel in de sociale controle over mooie jonge meisjes.
De Omo-vallei wordt vaak de bakermat van de mensheid genoemd en deze unieke paleontologische vindplaats prijkt dan ook terecht op de werelderfgoedlijst van de Unesco. Maar daarnaast is de natuur van dit gebied van een ongerepte schoonheid: het blijft een van meest afgelegen streken ter wereld.

Tervuren paart collectieverwerving met multidisciplinair onderzoek: etnische objecten worden niet zomaar uit hun context gehaald om dan een of andere decoratieve rol te vervullen in een westers interieur. Het gaat over de rol van deze voorwerpen binnen een maatschappij die zich constant moet aanpassen aan de grillen van de natuur en aan nieuwe sociale en geopolitieke uitdagingen. Tervuren is geen oubollige neokoloniale schepping. De opbouw van deze tentoonstelling is uitgebalanceerd en verfrissend: uniek veldmateriaal naast prachtige foto's van Hans Silvester.

:: Omo - Herders en design
wanneer: tot 31 augustus 2009, di > vr, 10 > 18 uur
waar: Koninklijk Museum voor Midden-Afrika, Leuvensesteenweg 13, Tervuren, 02-769.52.46, reservations@africamuseum.be
tickets: 3,5 / 5 / 6 euro (gratis onder 13 jaar)