Expo: Zerstreute Reminiszenzen - W.G. Sebald

De Duitse, in het Britse Norwich werkende en wonende, schrijver W.G. Sebald kwam op 14 december 2001 om het leven bij een auto-ongeluk. Het Literaturhaus Stuttgart, dat hij nog geen maand eerder plechtig had geopend, prent de schrijver en zijn onweerstaanbare gevecht met de zwarte gaten van de geschiedenis in ons geheugen met de tentoonstelling Zerstreute Reminiszenzen in Passa Porta.

W.G. 'Max' Sebald gold jarenlang als een literaire geheimtip, een writer's writer bij uitstek. Begin 2000 schreef Susan Sontag haar bewondering voor de "literaire grootheid" neer, en sinds zijn onverwachte dood eind 2001 is zijn populariteit alleen maar toegenomen. De grond van de lofbetuigingen door schrijvers en lezers valt toe te wijzen aan de lichtheid in stijl waarmee hij zijn toch wel ernstige, complexe onderwerpen benadert. Even gemakkelijk schrijft hij over de barre tocht over de Sint-Bernhardpas die de zeventienjarige Henri Beyle, later bekend als Stendhal, ondernam in het zog van Napoleon, als over het treinstation Antwerpen-Centraal, de schedel van de zeventiende-eeuwse arts en schrijver Thomas Browne, of de luchtaanvallen op de Duitse steden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vooral De ringen van Saturnus - dat de toepasselijke ondertitel "Een Engelse pelgrimage" draagt - blinkt uit in het associatieve spel dat van Sebalds vertellingen zulke behaaglijke reizen maakt. De lezer wordt geconfronteerd met weetjes allerhande, al dan niet geruggensteund door zorgvuldig uitgekozen visuele bewijsstukken.

Die documentaire onderbouw (via foto's, postkaarten...) maakt geen aanspraak op de werkelijkheid. Ook beelden zijn weerbarstige sporen naar de realiteit: niet alleen kunnen ze worden ingeroepen om te bewijzen wat er niet is, ze werken ook vertroebelend in op het voorstellende vermogen van de herinnering.

Die herinnering is zelf al onderhevig aan mutilaties: nu eens haalt het geheugen niets meer naar boven dan louter grijze velden, dan weer werkt het met zo'n scherpte dat de herinnering zelf gewantrouwd wordt.

Sebalds werk verbindt waarnemingen, herinneringen, verhalen en beeldmateriaal om onze fragiele relatie met de werkelijkheid te openbaren. Het onderzoekt, zoals hij in De natuurlijke historie van de verwoesting aanhaalt, "de manier waarop het individuele, het collectieve en het culturele geheugen omgaat met ervaringen die de grenzen van wat men aankan, overschrijden": de Holocaust en de destructieve luchtaanvallen op de Duitse steden blijken meer dan eens zwarte gaten te branden in het geheugen van de getuigen. Die complexe en gevoelige onderwerpen pakt de schrijver aan in een associatieve, bijna anekdotische verhaaltrant, die zijn onderwerpen niet recht in de ogen staart, maar - zoals Daniel Kehlmann, het jonge wonderkind van de Duitse literatuur, aanwijst - indirect werkt, via het onder het oppervlak meevertelde.

Sebalds web
In Zerstreute Reminiszenzen worden Sebalds visuele en andere bronnen blootgelegd. De titel van de tentoonstelling verwijst naar een van zijn laatste literaire werken, de toespraak die hij hield bij de opening van het literatuurhuis in Stuttgart. Daarin geeft hij een inkijk in zijn werkwijze: via een gravure die Jan Peter Tripp hem ooit schonk en die de aan dementia praecox lijdende rechter Daniel Paul Schreber voorstelt met een spin in zijn schedel, komt hij tot de volgende bedenking: "Wat is er verschrikkelijker dan de voortdurend in ons krioelende gedachten?" Meesterverteller Sebald weeft met de zijne een intrigerend associatief web. Het Beschrijf wijdt ook een gespreksavond en een monoloog aan de fascinerende Duitse schrijver, en houdt zo de grenzen tussen de doden en de levenden open.

5.2.2009, 20.00, Vernissage van de tentoonstelling met lezingen door Florian Höllerer, Irene Heidelberger, Stefan Hertmans en Jean-Pierre Rondas (DU)
Tickets: 5/4
26.2.2009, 20.00, Eugène Bervoets brengt W.G. Sebald (NL)
Tickets: 5/4

:: Zerstreute Reminiszenzen - W.G. Sebald - 5.2 > 1.3.2009 Di/ma/Tu > za/sa/Sa 11 > 19.00, zo/di/Su 12 > 18.00 - gratis - PASSA PORTA - A. Dansaertstraat 46, 1000 Brussel - 02-223.68.32, info@beschrijf.be