Feestprogramma 500 jaar 't Mariacranske

De rederijkerskamer 't Mariacranske is waarschijnlijk de oudste culturele vereniging in de Zuidelijke Nederlanden: ze bestaat maar liefst sinds 1507. Ononderbroken.

De huidige leden van 't Mariacranske namen de Erfgoedcel Brussel van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) in de arm om in 2007 een half-millenniumviering uit te werken. Er komt geen langdurig sneeuwpoppenfestival meer in hartje stad, zoals tijdens de winter van 1511. Maar dat historische evenement vormt wel de inspiratiebron voor een moderne evocatie door beeldende kunstenaars, schrijvers, toneelspelers en stadsgidsen. Een hele rist partners werkt mee aan het project Sneeuwpoppen waarmee Brussel volgend jaar vijfhonderd jaar Vlaamse rederijkerskamer 't Mariacranske-De Wijngaard viert: Passa Porta, de KVS, de vzw's Globe Aroma en Beeldenstorm, de Sint-Lukashogeschool en -humanio­ra, de Academie van Anderlecht, de Académie Royale de Beaux-Arts, de KU Brussel,... Van hun opdrachtgevers René Willems, de secretaris van 't Mariacranske, en de Erfgoedcel Brussel kregen we al inzage in het project. Er komt een beeldenparcours met evenementenparade vanaf 1 maart 2007, samenvallend met het kunstenweekend Brxlbravo. En er komt een viering op 15 september, de stichtingsdag van het genootschap.

Inspiratie haalden de organisatoren uit hun eigen geschiedenis. Dwonder van claren ijse en snee is de werktitel die tot de verbeelding spreekt, en waarmee emeritus hoogleraar Jef Janssens van de KU Brussel wil scoren.
In 1511 schreef de stadsdichter van Brussel, Jan Smeken - tevens artistiek leider van de rederijkerskamer 't Mariacranske - een gedicht over een opvallend sneeuwpoppenfestival in Brussel. De geschiedenis van die straatsatire werd enkele jaren geleden te boek gesteld door Herman Pleij (Universiteit van Amsterdam) in De sneeuwpoppen van 1511 - Stadscultuur in de late Middeleeuwen, uitgegeven bij Meulenhoff. Verschillende ijssculptuurgroepen - die tijdens de strenge aanhoudende winter van 1511 te kijk stonden - schetsten een satirisch portret van de toenmalige maatschappij. Ook al werd er gespot met de machtshebbers, de overheid steunde deze grootse animatie binnen de wallen. Geestelijke broederschappen, ambachts- en schuttersgilden, buurtgemeenschappen en zelfs kunstenaars participeerden aan het evenement, door een thema in 'eeuwige' sneeuw uit te beelden.

Er was overigens veel naijver onder de exposanten. Zo werd de gokverslaving gehekeld, kwamen 'pantoffelheld' en bazige vrouw tegenover elkaar te staan en stonden Noorse trollen (symbool voor 'de vreemdeling') vastgevroren op straat. Jan Smeken kreeg als stadsdichter de opdracht het 'historisch spektakel' vast te leggen in een gedicht. Daarvan blijft nog één exemplaar bewaard, destijds gedrukt bij Thomas van der Noot in Brussel. Het werd teruggevonden in het stadsarchief van Den Haag. Smekens rijmkunst geeft als geen ander literair Brussels schrijfselken een beeld van de toen heersende burgermoraal. Want veel doet vermoeden dat de levensgrote 'sneeuwcartoons' herkenbare karikaturen waren van de BV's en boulevardverhalen van toen.

Omgekeerde wereld
Hoe kan dit verhaal in het Brussel van vandaag, met zijn verleiding - cafés, commercie, casino -, zijn verkeersproblemen, vervreemding en passantenchaos een nieuw leven krijgen? Een dergelijk 'ijskasteel' zoals in 1511 uitbeelden kan met de huidige opwarming van de aarde uiteraard niet meer. De eerste helft van maart zal 't Mariacranske een reeks 'vergankelijke' installaties in hartje stad verankeren. Die zullen staan voor een geüpdatete evocatie van dat laat-middeleeuwse sneeuwpoppenfestival. Aan kunstscholen en -academies en allochtone kunstenaars (de vzw's Globe Aroma en Beeldenstorm helpen daarbij) wordt gevraagd artistieke 'beeldengroepen' te maken. De Dilbeekse kunstenaar Bert De Keyser coördineert. De kunst moet verwijzen naar een aantal onderwerpen uit het sneeuwpoppenfestival, zoals de angst voor oorlogsdreiging, de lichaamscultus, vreemd gedrag, de vrees voor het
anders-zijn en 'de omgekeerde wereld'.

De installaties, recyclagekunst en videokunst zijn te zien op enkele (semi-)openbare locaties in de stad, zoals de Sint-Gorikshallen, de binnentuin van het Pacheco-instituut, de Sint-Katelijnekerk, de hal van de Erasmushogeschool aan het Bloemenhofplein en de KVS. Daar blijft alles van 1 tot en met 18 maart staan, uitvoerig toegelicht met een paneel per kunstwerk, waar ook de poëzie van Smeken én van een Brusselse dichter van nu op staat.

Gelijktijdig wordt er een wandelparcours langs de beeldengroepen aangeboden. Dat kan, met een publicatie in de hand, makkelijk op eigen ritme gebeuren. Daarnaast komen er ook twee geleide gidsbeurten die het beeldentraject spiegelen aan de historische context (mogelijk ook in het Brusselse dialect). Voorts organiseert 't Mariacranske lezingen rond het project, komt er straattheater en werkt professor Janssens tegen dan aan de hertaling en verklaring van de tekst van stadsdichter Smeken. Tien Brusselse dichters mogen voor een interpretatie op dit werk zorgen, en het resultaat wordt samen met Smekens tekst gebundeld. Ook het BELvuemu­seum, dat de geschiedenis van België en het vorstenhuis in kaart brengt, wil de viering van de Brabantse rederijkerskamer niet laten voorbijgaan. In de glazen patio komt een panelententoonstelling over dit stuk stadsgeschiedenis.

In september 2007 treden pas afgestudeerde regisseurs naar buiten met de jonge acteursploeg van 't Mariacranske. Ze werken aan een moderne interpretatie van de tekst van Smeken, die (onder voorbehoud) zal worden opgevoerd in de KVS. Al die projecten moeten duidelijk maken dat de maatschappelijke hete hangijzers voor de stedeling na vijfhonderd jaar relevant blijven en nauwelijks veranderd zijn. Door de 'kunst' van toen - in beeld en woord - te hertalen voor de stedeling van vandaag, treedt de Brusselse rederijkerskamer uit de schaduw.